Verwisseld bij de geboorte: 'Mijn hoofd weet dat ik dat kind moet teruggeven. Maar mijn hart zegt nee'

Het zal je maar overkomen. Je bevalt in het ziekenhuis van een baby’tje, neemt het mee naar huis, zorgt ervoor, gaat je eraan hechten. En dan hoor je dat een verpleegster meteen na de geboorte jouw kind per ongeluk verwisseld heeft met een ánder kind. Het overkwam twee vrouwen uit Tsjechië. Exclusief: Humo sprak met de ouders van de verwisselde baby’s.

(Verschenen in Humo 3504 op 6 november 2007)

Het is tien uur ’s morgens en er valt lichte sneeuw. Drie uur eerder ben ik in Praag vertrokken in het gezelschap van tolk Lenka Hofmanová en fotograaf Stephan Peleman. We rijden door het beboste, heuvelachtige Zuid-Moravië. Het is een streek met weinig industrie en de werkloosheid neemt gestaag toe, maar de inwoners landbouwers met een flegmatieke aard, die een zacht en loom dialect spreken staan bekend als gastvrij en vriendelijk. In het plaatsje Trebíc houden we halt bij het ziekenhuis waar op 9 december 2006 de meisjes Nikola en Veronika werden geboren. De kraamkliniek op de derde verdieping oogt niet bepaald gezellig: kapotte lichtbuizen bengelen aan het plafond, de muren kunnen wel een lik verf gebruiken. Ik kijk om de hoek van de zaal waar Jaroslava Trojanová en Jaroslava Cermáková, allebei 25, een jaartje geleden een kwartier na elkaar van een dochter bevielen.

‘Dit is een staatskliniek,’ vertelt Lenka, ‘en die zijn in de eerste plaats goedkoop. Je kunt hier gratis bevallen, maar de verzorging is niet denderend. Zwangere vrouwen die geld hebben, reserveren een bed in een privékliniek: ’t is duurder, maar je wordt er beter geholpen. De moeders van Nikola en Veronika komen uit een bescheiden milieu en konden zich die luxe niet veroorloven. De vriend van Jaroslava Trojanová is een werkloze vrachtwagenchauffeur, de man van Jaroslava Cermáková een filiaalhouder met een vrij laag inkomen.

Kort na hun geboorte werden de twee meisjes door verpleegsters in bad gedaan, en bij het aankleden moeten hun armbandjes met identificatienummer verwisseld zijn geraakt. Menselijke fout, zegt de directie. Grof verzuim, zeggen de advocaten van de ouders, en ze verwijzen naar de slechte reputatie van het ziekenhuis. Drie jaar geleden raakte bekend dat het personeel betrokken was bij een handel in pasgeborenen; vrouwen die hun kind wilden verkopen, werden via de artsen in contact gebracht met kandidaat-ouders die bereid waren 150.000 Tsjechische kronen (5.560 euro) op tafel te leggen voor een baby in ruil streken de artsen een commissie op. En de hoofdarts van het ziekenhuis werd in november 2006 aangeklaagd omdat hij de dood van een bevallende moeder zou hebben veroorzaakt. ‘Er zijn hier wel problemen geweest,’ vertelt een verpleegster die buiten een sigaret staat te roken, ‘maar Veronika en Nikola waren de eerste verwisselde baby’s. Het valt natuurlijk niet uit te sluiten dat er meer moeders met het kind van een ander naar huis zijn vertrokken zoiets komt niet altijd uit.’

In Tsjechië zijn verder geen gevallen bekend, maar in buurland Slovakije werd er vorige zomer eveneens een babywissel vastgesteld. In het stadje Dolny Kubín vond een moeder dat haar pasgeboren kind noch op haar noch op haar man leek. Ze drong aan op een ouderschapstest: bleek dat haar eigen baby bij een andere vrouw aan de borst lag.

Namen noemen

We rijden door naar het gehucht Jablonov, op een boogscheut van Trebíc, waar Libor Broza (29) en zijn vriendin Jaroslava Trojanová (25) wonen. Jan Cermák (26) en zijn vrouw Jaroslava Cermáková (25) wonen in het dorp Pribyslavice, vijftien kilometer verderop, maar zijn vanochtend te gast bij de Broza’s. Jablonov is een grauwe verzameling lage huizen met afbladderende verf, gammele houten schuttingen en uitgebloeide geraniums op de vensterbank. Het is maar een voorschoot groot, en straatnamen zijn er niet.

‘Broza?’ vraagt een tandeloze zestiger die met de handen in de zakken in zijn deuropening staat. ‘Hier wonen wel duizend Broza’s. Jullie zijn Engelsen zeker, een tv-ploeg? Belgen, ha!’ Hij grinnikt en wijst ons een huis aan het uiteinde van de straat, dat er even armelijk uitziet als al de rest. Er staat een witte Octavia geparkeerd, net als bij de buren zowat één op de twee Tsjechen rijdt met een Skoda.

Grootmoeder Broza opent de deur en heet ons welkom in het Tsjechisch, want veel mensen hier, oud én jong, spreken geen andere talen. Ze maakt een strenge handbeweging naar de voetmat en Lenka fluistert dat we onze schoenen moeten uitdoen, want Tsjechen vinden het onbeleefd als je hun huis betreedt met je schoenen aan. We stappen zo de jaren zeventig in: een felblauw synthetisch tapijt, een geel bankstel en een ingelijste zonsondergang sieren de woonkamer. De hoofdrolspelers zitten op de grond en bouwen torens met plastic blokken. Libor Broza en Jaroslava Trojanová allebei donker en knap bekommeren zich om een spichtig, roodharig en blauwogig meisje; Jan Cermák en Jaroslava allebei licht van huid, haar en ogen laten een kindje met donkerbruin haar en dito ogen een toren omgooien. De baby’s dragen gouden ringetjes in hun oren en identieke pastelkleurige speelpakjes.

JAROSLAVA TROJANOVÁ «Dit is mijn kleine Nikola, maar ik noem haar meestal Nikolka. Is ze niet schattig?»

JAROSLAVA CERMÁKOVÁ «En dit is mijn Verunka voluit Veronika.»

HUMO Het is overduidelijk dat jullie kinderen verwisseld zijn. Veronika heeft bruin haar, terwijl jij een licht type bent. En Nikola heeft wortelkleurig haar en zit bij een mama die donker is.

CERMÁKOVÁ «Ik weet dat Nikola mijn biologische dochter is, maar eerlijk gezegd voel ik meer voor Verunka.»

TROJANOVÁ «En ik voel meer voor Nikola. De verpleegster heeft háár in mijn armen gelegd, dus ik dacht dat het mijn kind was. Negen maanden lang heb ik haar de borst gegeven: die band is onverbrekelijk.»

CERMÁKOVÁ «Ik zie Nikola ook wel graag, maar ik heb niet het gevoel dat ik haar moeder ben. Als ik Veronika vasthoud, borrelt mijn moedergevoel op. Met Nikola komt dat niet vanzelf, ik moet het een beetje forceren.»

TROJANOVÁ «Nikola is gewoon míjn kind. Ik heb haar misschien niet gebaard, maar ze woont al tien maanden bij ons en ik heb voor haar gezorgd. Echt, ik kan me een leven zonder haar niet meer voorstellen.»

CERMÁKOVÁ «We zullen dit toch moeten oplossen, Jaroslava. Maar vraag me niet hoe.»

TROJANOVÁ « Ik weet dat we de baby’s opnieuw moeten verwisselen, maar ik kan het nog niet over mijn hart krijgen. Kijk toch eens naar Nikolka, zo’n vlug kind! Ze kruipt, ze zit overal aan met haar wriemelvingertjes...»

undefined

undefined

'De dag dat ik haar bij de biologische ouders achterlaat, kom ik in een depressie terecht' Het echtpaar Cermák en de kleine Veronika

Tsjechen en dubbel Tsjechen

HUMO Laten we even terug in de tijd gaan, naar die ijskoude negende december vorig jaar.

CERMÁKOVÁ «Een mooie én een tragische dag.

»Ik ben bevallen om tien voor vier ’s morgens. De baby lag een paar minuten op mijn buik, helemaal rood en glibberig, en toen nam de verpleegster haar mee om te wassen.» TROJANOVÁ «Ik ben om tien over vier bevallen. We noemden ons kindje Nikola, en ze kreeg een armbandje met een identificatienummer om haar pols gestrikt. Ze werd ook gewogen. Ik hoor het de verpleegster nog zeggen: ‘Mevrouw, het is een flinke baby 3 kilo 300 gram.’»

HUMO De baby’s gingen in bad en toen ging er iets mis met de armbandjes.

JAN CERMÁK «Eigenlijk denk ik dat ons kindje geen armbandje droeg toen ze in bad ging. Ik heb veel foto’s gemaakt van de bevalling en van ons pasgeboren dochtertje, en op geen énkele foto draagt ze iets om haar pols.»

LIBOR BROZA «De verpleegsters beweren dat ze de armbandjes bij de twee baby’s hebben uitgedaan om ze niet nat te maken, en dat ze zich vergist hebben bij het weer omstrikken. Maar wat er ook gebeurd is, vast staat dat Nikola plots Veronika werd en omgekeerd.»

HUMO Jullie zijn een kwartier na elkaar bevallen in dezelfde zaal. Heb je elkaar toen gezien?

CERMÁKOVÁ « Nee. Dat kon niet, want er stonden schotten tussen de bedden. Ik denk wel dat ik haar heb horen roepen.»

TROJANOVÁ «We hebben elkaar wel kort na de geboorte gezien: we werden allebei op een bed de lift in gereden. Ik was erg moe en heb niets gezegd, maar ik herinner me het nog goed.»

CERMÁKOVÁ «Eenmaal op de kamer heb ik met Jan op onze dochter gewacht. Een uur of twee na de bevalling werd ze door een verpleegster gebracht. Het kwam geen moment in me op dat dit misschien een andere baby was. Net na de bevalling had ik mijn dochter wel even gezien, maar dat duurde maar een paar minuten en ze was toen nog helemaal gerimpeld en plakkerig. De baby die ik terugkreeg, rook lekker en zag er vlekkeloos uit.»

BROZA «Jaroslava en ik hebben ook niets gemerkt toen ze Nikola terugbrachten. Maar toen ik de volgende dag op haar fiche keek, zag ik dat haar gewicht fel was gedaald: van 3 kilo 300 gram naar 2 kilo 650 gram. Ik maakte me echt wel zorgen. Bovendien was ze een centimeter gekrompen, van 51 naar 50 centimeter! De verpleegster was wel verbaasd, maar ze dacht dat de metingen na de geboorte slordig waren uitgevoerd. Jaroslava vroeg nog: ‘Is dit wel míjn kindje?’ Dat vond de verpleegster heel grappig. ‘Ja, ja,’ zei ze, ‘natuurlijk!’»

TROJANOVÁ «Ik voelde me zo blij dat de bevalling goed was verlopen en dat mijn baby gezond was dat ik geen zin had om te zeuren.»

CERMÁK «Bij ons klopte het gewicht natuurlijk ook niet. Ons kind was plots veel zwaarder geworden!»

CERMÁKOVÁ «Drie dagen na de bevalling ben ik Jaroslava Trojanová in haar kamer gaan bezoeken. Dat is in Tsjechië de gewoonte, dat je in de kraamkliniek naar mekaars

kindje gaat kijken. Ik wist al dat zij ook verwonderd was over die plotse gewichtsverandering. In een lucide moment heb ik wel even gedacht dat onze baby’s misschien verwisseld waren. Heel even maar.»

TROJANOVÁ « We hebben toen nog een grapje gemaakt: dat we misschien elkaars baby hadden! Jaroslava keek in de wieg naar Nikola, die dus eigenlijk Veronika was, en zei: ‘Je kunt gerust zijn, ze lijkt helemaal niet op mij. Dit is mijn kindje niet.’»

HUMO Deed haar rode haar geen belletje rinkelen? Jij bent ook roodblond, terwijl de andere Jaroslava donker is.

CERMÁKOVÁ «Ik herinner me niet dat de baby rood haar had. Nee, ze was vrij donker.»

TROJANOVÁ «De natuur heeft een grap met ons uitgehaald. Nikola had die eerste weken een flinke bos bruin haar!»

undefined

undefined

'Negen maanden lang heb ik haar de borst gegeven. Die band is onverbrekelijk' Libor Broza, Jaroslava Trojanová en de kleine Nikola

Baby come back

HUMO Maar Nikola’s donkere haar viel na een paar weken uit, en daarna kreeg ze rood haar.

BROZA « In maart fluisterde mijn moeder me toe dat Nikola onmogelijk mijn kind kon zijn. Ik was niet blind ja, inderdaad, hoe kon ik nu een kind hebben met rood haar? In onze familie zijn er geen roodharigen, en in die van Jaroslava ook niet. Ik begon haar ervan te verdenken dat ze was vreemdgegaan. Mijn zussen en mijn zwager hadden soortgelijke bedenkingen.

»Ik heb haar toen met mijn vermoedens geconfronteerd. Ze reageerde verontwaardigd en verdrietig. Ik wilde haar graag geloven, maar dan keek ik weer naar Nikolka met haar spitse gezichtje, blauwe ogen en rode haar, en wist ik: dit kan onmogelijk mijn kind zijn en op haar mama leek ze ook al niet. Er móést een andere man in het spel zijn.

»Om mijn gelijk te bewijzen, besloot ik een vaderschapstest te laten doen. Via het internet vond ik een gespecialiseerd lab. Daar stuurde ik speekselstalen van mezelf en van de baby naartoe. Het resultaat bevestigde mijn vermoedens: ik was níét de vader. Jaroslava moest me dus bedrogen hebben. Ik voelde me zo ellendig dat ik twee dagen geen woord tegen haar kon uitbrengen.»

TROJANOVÁ «Als ik daaraan terugdenk wat een vreselijke tijd! Ik begreep het resultaat van de test ook niet. Als Libor niet de vader was, kon ik onmogelijk de moeder zijn, want ik had niet met een ander geslapen!

»Eerst vond ik dat Libor me maar moest geloven, maar ik kon hem alleen overtuigen door zelf een test te doen. Die was ook negatief: ik was níét de moeder van Nikolka. Libor voelde zich natuurlijk vreselijk schuldig dat hij mij van ontrouw had verdacht en ik moet zeggen dat onze relatie door deze beproeving veel inniger is geworden. Voor mij was het natuurlijk ook een klap: de baby die ik negen maanden gekoesterd had, was de mijne niet. Het lukte me plots niet meer om Nikolka borstvoeding te geven, hoezeer ik ook van haar hield. En dan was er de vraag: waar is ons eigen kind?»

HUMO Dacht je terug aan de vrouw die ook Jaroslava heette en die dezelfde dag in hetzelfde ziekenhuis bevallen was?

JAROSLAVA «Nee, ik heb die link niet onmiddellijk gelegd. Later, toen ik het wist, kon ik me wel voor het hoofd slaan natuurlijk, dat ik daar niet aan had gedacht! Het ziekenhuispersoneel dacht wel terug aan de Cermáks.»

HUMO Een arts van het ziekenhuis nam toen contact met jullie op.

CERMÁK « Hij is bij ons thuis gekomen. We hebben met open mond naar zijn verhaal zitten luisteren, want we hadden tot dan toe niks vermoed. We konden hem amper geloven: Veronika was misschien niet ons kind! Jaroslava werd ontzettend bang dat iemand haar de baby zou afnemen. We hebben toen allebei een ouderschapstest laten doen, en toen wisten we het zeker.

»Een paar dagen later hebben we de Broza’s en ons kind ontmoet in een consultatiebureau voor relatie en gezinsvorming. Ik was niet bang, maar wel erg onzeker. Wie waren die mensen? Hoe zou ons kind eruitzien?»

CERMÁKOVÁ «Ik vond de Broza’s al meteen aardig, en ik zag ook wel dat Jaroslava het er net zo moeilijk mee had als ik. De psycholoog stelde voor om de kinderen tijdens de kerstdagen te wisselen, en dat leek me een goed idee. Rationeel bekeken is ruilen natuurlijk de beste oplossing. Maar toen we weer thuis waren, ben ik in snikken uitgebarsten. Ik kon niet stoppen met huilen. »Ik zit diep in de put, echt waar. Hoe moet ik nu afstand nemen van Verunka? Ik hou van haar! Mijn eigen dochter heet nu Nikola, en die naam kan ik toch niet opnieuw veranderen? Het is allemaal zo verwarrend.»

HUMO Als jullie wisselen blijft Nikola Veronika, en Veronika blijft Nikola. Ik begrijp de verwarring. Gaan jullie de baby’s ruilen tijdens de kerstdagen?

BROZA «Nee, dat is nog te vroeg. Die eerste psycholoog was heel streng, maar Jan en ik willen niet dat onze vrouwen nog meer getraumatiseerd raken. We hebben nu een andere psycholoog, en hij zegt dat we pas moeten wisselen als de moeders goed voorbereid zijn. Geen idee wanneer dat is.»

HUMO Heb je het er als vader niet moeilijk mee?

CERMÁK «Ja, maar minder dan Jaroslava. In Tsjechië nemen veel vrouwen drie jaar moederschapsverlof ze kunnen thuisblijven tot de kinderen naar de kleuterschool gaan zonder hun job te verliezen. Jaroslava verheugde zich zo op die tijd met Verunka. ’t Is ons eerste kind en dan krijg je plots te horen dat het niet van jou is, en dat je eigen kind al die tijd bij vreemden is geweest.» BROZA «Eigenlijk ben ik blij dat onze vrouwen de baby’s nog niet kunnen wisselen, want ik heb het er toch knap lastig mee. Ik gééf om Nikolka, ook al heeft ze rood haar en is ze niet van mij. Maar wij mannen zijn misschien wat nuchterder, en ik wil toch graag ons eigen kind terug. En dat moet op een verstandige manier gebeuren. Je geeft een baby niet door alsof het een stuk speelgoed is.»

Een soort tweeling

HUMO Jullie zijn gaan houden van elkaars kind, maar kunnen jullie het samen goed vinden?

BROZA «Tot nu toe zijn er nog geen spanningen, ik hoop echt dat het zo blijft. Ik ben bevriend geraakt met Jan: een fantastische kerel.»

TROJANOVÁ «Ik kan best wel lachen met Jaroslava, ze is vreselijk grappig, maar ergens diep in mij revolteer ik. Ik wil haar mijn Nikolka niet geven Nikolka is van mij!»

CERMÁKOVÁ «We moeten ons best doen om vriendinnen te worden, voor het welzijn van onze dochters. Het lijkt mij ook niet makkelijk om Verunka straks te moeten afgeven, maar die afgunst moeten we zien te overwinnen.»

HUMO De meisjes dragen dezelfde kleren. Zien jullie hen als zusjes?

BROZA «Als een soort tweeling zelfs. Heb je hun winterjassen aan de kapstok zien hangen? Sinds ons verhaal op tv is gekomen, bezorgen veel mensen ons kleertjes, en vaak sturen ze voor Nikolka en Verunka dezelfde dingen. Grappig.»

HUMO Hoe leren jullie te wennen aan je eigen kind?

CERMÁK «De psycholoog heeft ons aangeraden om één dag per week voor ons biologische kind te zorgen. Nikola komt straks met ons mee. Mijn vrouw geeft haar en Verunka dan een groentehapje en fruitpap en speelt met ze. En voor we Nikola terugbrengen, steekt ze haar nog even in bad. Op die manier leert ze haar kennen, zonder dat ze het gevoel heeft dat ze Verunka moet opgeven. Eind van de week gaat Verunka dan een dagje naar de Broza’s.»

CERMÁKOVÁ «Zo heeft de rest van de familie ook de tijd om Nikola te leren kennen en afscheid te nemen van hun kleine Verunka. Vooral bij de grootouders is er veel verdriet, want Verunka was hun kleindochter. Ze gaven haar cadeautjes en namen haar op schoot.»

BROZA «Gelukkig wonen we niet zo ver van elkaar. Ik begin me trouwens een beetje de papa te voelen van Nikolka én Veronika. Volgens de psycholoog is dat goed. Jan en ik hebben ook afge-sproken dat we de weekends zoveel mogelijk samen zullen doorbrengen, om die band nog te versterken.

»De Cermáks verwachten trouwens een nieuwe baby!»

HUMO Is dat zo?

CERMÁKOVÁ «Ja, ik ben in mijn vijfde maand. Ik ben er zielsgelukkig mee, maar soms voel ik me toch weer intens verdrietig. Gelukkig weet ik dat ik Verunka nooit helemaal kwijt zal raken, want we zullen altijd contact blijven houden met Libor en Jaroslava. Maar de dag dat ik Verunka bij hen laat en zonder haar naar huis moet, zal ik in een depressie terechtkomen. Mijn hoofd weet dat het goed is, maar mijn hart zegt nee.»

Tien miljoen kronen

Grootmoeder Broza komt met een schort om uit de keuken en slaat de meisjes gade. Veronika zet enkele wankele pasjes terwijl JaRoslava ˇCermáková haar bij de handjes omhooghoudt. GROOTMOEDER BROZA «Kijk toch eens. Die kleine Veronika kan al bijna lopen, terwijl wij een kind gekregen hebben dat alleen maar wil kruipen.

»In de kraamkliniek had ik al gezien dat die baby niet van Libor was, maar het heeft weken geduurd voor ik het durfde aan te kaarten. Ik heb hier in de kast een album vol kinderfoto’s van Libor, en Veronika is helemaal haar papa. Ik wil mijn echte kleindochter terug.»

BROZA «Jaja, het is al goed, moe-er. Maak onze vrouwen nu niet overstuur.»

CERMÁK «Ruziën heeft geen zin. Ik ben alleen razend op de directie van het ziekenhuis. Hoe kan zoiets in vredesnaam gebeuren! We leven toch niet meer in de middel-eeuwen? Ik heb aan de hand van mijn foto’s kunnen bewijzen dat onze dochter geen identificatiebewijs droeg voor ze in bad ging: dat is een grove nalatigheid.»

BROZA «Begin dit jaar al had een verpleegster aan de hoofdarts verteld dat er mogelijk twee baby’s verwisseld waren, maar ze mocht er van hem niet over praten. Toen ik in september het ziekenhuis op de hoogte bracht van onze tests, is die hoofdarts ons meteen komen opzoeken. Hij probeerde me ervan te overtuigen het niet pu-bliek te maken. Op 3 oktober kwam ons verhaal voor het eerst in het nieuws; diezelfde avond bracht de hoofdarts ons een brief waarin de directie zich officieel verontschuldigde.»

TROJANOVÁ «Hij gooide de brief op tafel met de woorden: ‘Ik meen er geen letter van, maar de minister van Volksgezondheid heeft me bevolen het zo op te schrijven.»

BROZA «Sindsdien communiceer ik alleen nog via onze advocaat met het ziekenhuis. Ik daag de directie voor de rechter en eis compensatie. Geld kan nooit goedmaken wat er gebeurd is, maar we leven in 2007: wie een zware fout begaat, moet daar in klinkende munt voor betalen.»

HUMO Libor, jij vraagt 10 miljoen Tsjechische kronen, een miljoen voor elke maand dat jij en Jaroslava niet bij jullie kind konden zijn. Dat is 371.000 euro, een zéér behoorlijke som. Denk je dat geld ooit te krijgen?

BROZA «Ik wil opnieuw rust in mijn leven en daarvoor moet er eerst gerechtigheid geschieden.»

HUMO De gouverneur heeft jullie beide gezinnen een bescheiden som toegekend.

BROZA «De kosten van de ouderschapstests en de psycholoog zijn vergoed. We zijn met de Cermáks een weekend naar een pension geweest, om elkaar beter te leren kennen, en dat is ook betaald. Peanuts, maar het is een begin.»

CERMÁK «Ik heb Libors eisen overgenomen - ik vraag ook schadevergoeding - maar dat geld is maar een pleister op een houten been.»

undefined

undefined

'Het is een verscheurend dilemma. Wij zullen altijd achtervolgd worden door de dochter die we eens hadden, maar die niet van ons was'

Van ruilen komt huilen

Libor Broza krijgt het even moei-lijk, zijn ogen staan vol tranen. Hij gaat staan, zijn vriendin brengt hem een kop koffie. ‘Het is een verscheurend dilemma. Jaroslava en ik zullen altijd achtervolgd worden door de herinnering aan de dochter die we eens hadden, maar die niet van ons was. Het kind van anderen - maar we zullen haar nooit vergeten.’

HUMO Veronika en Nikola worden op 9 december één jaar oud. Gaan jullie hun verjaardag samen vieren?

TROJANOVÁ « Misschien wel, maar ik zou het ook wel fijn vinden om Nikolka’s verjaardag onder ons drietjes te vieren, alsof ik toch haar echte mama ben. We zullen nog lang genoeg van elkaar gescheiden zijn.»

HUMO Jullie hebben het duidelijk moeilijk. Stel nu dat je niet wisselt?

CERMÁKOVÁ « Als ik naar Nikola kijk, zie ik wel dat ze van mij is. Ze is ons vlees en bloed: ik mág haar niet opgeven. Hoeveel pijn het me ook doet om afscheid te nemen van Verunka.»

BROZA« Als we Nikolka houden, zouden we haar later moeten vertellen dat ze niet werkelijk ons kind is. Dan moet ik haar op schoot nemen en zeggen: ‘Engeltje, ik heb je niet aan je echte ouders gegeven omdat ik te veel van je hield.’ Dat zou ze me nooit vergeven.»

Het is middag, en het echtpaar Cermák maakt zich klaar om naar huis te gaan. Ze nemen Veronika mee en ook Nikola, want het is hun beurt om op de twee meisjes te passen. Jaroslava Trojanová maakt een tas klaar met Nikola’s luiers en babyvoeding. ‘Je mag haar niet zo heen en weer schudden tijdens het spelen,’ zegt ze streng tegen de andere moeder, ‘want dan moet ze spugen.’ Jaroslava ˇCermáková haalt haar schouders op: ‘Ik weet heus wel hoe ik voor mijn eigen kind moet zorgen.’ Bij de voordeur geeft Jaroslava Trojanová haar Nikolka een kus, maar Veronika krijgt alleen een aai over het hoofd. Het ziet er niet naar uit dat de ruil voor morgen is.