Verwoestende stormen en verzengende hitte: een alarmerend gesprek met Ludo De Witte
In zijn boek ‘Als de laatste boom geveld is, eten we ons geld wel op’ windt socioloog Ludo De Witte er geen doekjes om: als we de beschaving willen redden, moet het kapitalisme op de schop.
'Onze politici proberen de schade te beperken, maar pakken de oorzaak niet aan: het kapitalisme'
Ongezien krachtige orkanen die de Caraïben en de VS teisteren, overstromingen in Bangladesh, extreme hitte in Zuid-Europa, reusachtige ijsbergen die afscheuren van Antarctica, gewapende milities die vluchtelingen beletten om in te schepen richting Europa… Het onheil dat klimaatwetenschappers al decennia voorspellen, lijkt in 2017 uit te komen.
LUDO DE WITTE «De snelheid van de klimaatverandering heeft alle klimatologen overrompeld. Ze moeten alle worstcasescenario’s herzien. En terwijl ernstige wetenschappers al járen de alarmklokken luiden, sussen politici en bedrijfsleiders dat ze de klimaatverandering wel degelijk aanpakken. Maar veel verder dan vage beloftes komen ze niet. We verkeren nog altijd in een ontkenningsfase, zoals een longkankerpatiënt die blijft roken. Blijkbaar denken veel mensen dat het hun tijd wel zal duren.
»Toch beseffen onze leiders verdomd goed wat er op til is. Frankrijk, Nederland en België zijn bezig met het versterken van hun kustlijnen. Ze proberen de schade te beperken, maar ze weigeren de oorzaak van het probleem aan te pakken: het kapitalisme. De onstilbare honger naar economische groei vervuilt onze zeeën, maait onze bossen weg en put de aarde uit. Earth Overshoot Day valt elk jaar vroeger: dit jaar hadden we al op 2 augustus alle natuurlijke rijkdommen opgebruikt die de aarde in een jaar tijd kan reproduceren. De rest van het jaar teren we op de reserves. Economen gaan uit van een mondiale economische groei van 3 procent. Dat betekent dat de economie om de 25 jaar verdubbelt. Je hoeft geen wiskundige te zijn om te snappen dat dat onhoudbaar is.
»Bovendien pleegt het kapitalisme roofbouw op de mensen: gevoelens van onbehagen, stress, depressies en burn-outs zie je overal. Maar onze politici willen de economische groeimotor vrijwaren en brengen de aarde zo naar een kookpunt.»
HUMO Was het klimaatakkoord van Parijs dan geen stap in de goede richting? Jean-Pascal Van Ypersele noemde het vorige week in Humo nog een kantelmoment.
DE WITTE «Dat akkoord is een optelsom van vage engagementen, die door verscheidene landen niet eens worden nagekomen. China beloofde zijn uitstoot pas te verlagen tegen 2030, als het economisch volledig ontwikkeld is. India verbond zich nergens toe. De Filipijnen trokken hun beloften in. En uit een studie van de ngo Transport & Environment blijkt dat slechts drie Europese landen zich aan hun beloftes houden. Duitsland ziet zijn uitstoot zelfs nog toenemen.
»Jos Delbeke, de topman van het directoraat-generaal Klimaat van de Europese Commissie, zegt dat we met het akkoord afstevenen op een opwarming van 2,7 tot 3,5 graden. Rampzalig, want vanaf die grens treedt het runaway-scenario in werking: een oncontroleerbare kettingreactie van rampen die de opwarming nog versterken. Dat staat gelijk aan de teloorgang van de huidige beschaving. En toch doet iedereen alsof we op de goede weg zijn, alsof het volstaat om met de fiets naar het werk te rijden, wat minder vlees te eten en deel te nemen aan Dikketruiendag. Vergeet het! Dat zijn druppels op een hete plaat.»
HUMO U gelooft ook niet dat Tesla’s, zonnepanelen en groenere bedrijven zullen volstaan?
DE WITTE «Cleantech is positief, maar die technieken zijn veel te laat ontwikkeld. En ook veel groene bedrijven helpen de planeet leegzuigen en vernietigen. Iedereen doet lyrisch over de elektrische auto, maar die is doorgaans vervuilender dan een benzinewagen, want in veel landen wordt elektriciteit nog altijd opgewekt in kolencentrales.
»Wetenschappers van Stanford University zeggen dat een omschakeling naar 100 procent hernieuwbare energie perfect mogelijk is binnen de twintig jaar. Daarvoor zijn 3,8 miljoen windmolens, 89.000 zonnecentrales op zonne-energie en 900 stuwdammen nodig. Dat immense energiepark moet geproduceerd en onderhouden worden, terwijl de energievoorziening nog steeds grotendeels draait op fossiele brandstoffen. Zo’n omslag is onmogelijk zonder de klimaatverandering voorbij een gevaarlijk kantelpunt te tillen.
»Het enige alternatief is het drastisch beperken en herdenken van consumptie en productie. Maar dat botst met de natuurwetten van het kapitalisme. Bedrijfsleiders hebben geen andere keuze dan voor maximale groei en winst te gaan, anders worden ze weggeconcurreerd of aan de kant geschoven door de aandeelhouders.»
undefined
'We stevenen af op een opwarming van 2,7 tot 3,5 graden. Dat staat gelijk aan de teloorgang van de huidige beschaving'
HUMO Uw alternatief is een sterke overheid die fossiele brandstoffen verbiedt, komaf maakt met vervuilende sectoren en een moratorium op economische groei instelt. U begrijpt toch dat dat een economische depressie zou veroorzaken waarbij de crisis van 2008 in het niet verzinkt?
DE WITTE «Als ik mag kiezen tussen een moeilijke economische periode of een totale ecocide, dan weet ik het wel. Zo’n systeemverandering moet natuurlijk gepland en gefaseerd verlopen. Vervuilende sectoren moeten afgebouwd worden. Tegelijk moet er zwaar geïnvesteerd worden in koolstofarme sectoren, zoals openbaar vervoer en hernieuwbare energie.»
HUMO U rekent daarvoor op een brede beweging van sociaaldemocraten en groenen, maar u levert ook stevige kritiek op SP.A en Groen.
DE WITTE «Die partijen zijn systeemblind. Ooit hadden ze mooie programma’s, maar ze zijn ingekapseld door het systeem. De socialisten willen het kapitalisme corrigeren, zodat een deel van de groei naar de zwakkeren gaat. De groenen willen het kapitalisme vergroenen, zonder het winstbejag en de oneindige groei aan te pakken. Uit angst om voor regelneven te worden versleten, gaan ze de confrontatie met de machthebbers uit de weg en doen ze alsof de lokale economie straks de multinationals vanzelf zal vervangen. Dat is vreselijk naïef.»
HUMO Zouden ze een schijn van kans maken als ze die confrontatie wel aangingen?
DE WITTE «De tegenstand is zeer machtig, dat klopt. De multinationals gedogen het democratische bestel zolang het niet te veel dwarsligt. Ze betalen fortuinen aan lobbyisten en loodsen hun mannetjes rechtstreeks de politiek in. Miguel Arias Cañete, de Eurocommissaris voor Klimaat, komt uit de olie-industrie. Rex Tillerson, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, is een ex-topman van ExxonMobil. Karel De Gucht laat zich rijkelijk vergoeden door ArcelorMittal, een bedrijf dat 56ste staat in de top honderd van meest vervuilende fabrieken van Europa. De lijst is eindeloos. De politiek is ten prooi gevallen aan het grote geld.
»Door internationale handelsverdragen zoals CETA en TTIP af te sluiten gooien politici onze democratie steeds meer te grabbel. Als multinationals vinden dat hun handelsrechten in bepaalde landen worden geschonden, kunnen ze een klacht indienen bij een apart tribunaal. ExxonMobil gaat extreem vervuilende teerzandolie verwerken in Antwerpen. Wel, als ons land de trafiek van dat goedje zou willen verbieden, hangt het een zware schadeclaim boven het hoofd.»
HUMO De strijd is dus verloren. Op naar de zondvloed?
DE WITTE «Nee, de catastrofes die we nu zien, zullen bewustzijnsschokken veroorzaken. Groenen, socialisten, vakbonden en middenveldorganisaties moeten samensmelten tot een brede ecosocialistische beweging die voor radicale verandering gaat. Alle mensen die nu lokaal bezig zijn met repaircafés, geefpleinen en bioboerderijen, moeten zich aansluiten. In Frankrijk hebben zeven miljoen mensen voor Jean-Luc Mélenchon gestemd. In Groot-Brittannië wordt Jeremy Corbyn, ondanks een demoniseringscampagne in de media, steeds populairder. Maar de tijd dringt. In 1972 heeft de Club van Rome gezegd dat er grenzen waren aan de groei. Met dat rapport is 45 jaar lang niks gedaan.
»De vluchtelingen die de jongste tijd aan onze poorten hebben geklopt, zijn nog maar de voorbode van de voorspelde 250 miljoen Afrikanen die straks naar Europa komen. Als de droogte nog erger wordt en drinkbaar water nog schaarser, zal heel Afrika in beweging komen. Als je ziet welke vuile trucs we nu al uithalen om die mensen buiten te houden – we betalen nu gewapende milities in Libië als poortwachters – dan vrees ik voor zeer autoritaire regimes in de toekomst. Het wordt kiezen tussen ecosocialisme of ecofascisme.»
