Vier jaar na de Panama Papers: 'De superrijken zijn doodsbang geworden voor USB-sticks'

Vier jaar geleden is het al, dat de Panama Papers onthulden hoe de machtigen der aarde massaal belastingen ontdoken en hun centen witwasten met de hulp van één exotisch advocatenbureau in Centraal-Amerika.

undefined

Tijd voor een opfrissing, moet regisseur Steven Soderbergh (‘Ocean’s Eleven’, ‘Magic Mike’) gedacht hebben. Zijn satirische film ‘The Laundromat’, met een bijrol voor Matthias Schoenaerts, is vanaf vrijdag te zien op Netflix, en afgaande op de trailer, wordt het schateren, gieren en brullen. Is het witwassen en ontduiken dan allemaal maar om te lachen geweest? De Duitse onderzoeksjournalist Frederik Obermaier stak jaren geleden het vuur aan de lont door met een collega de Panama Papers openbaar te maken. Hij is al blij dat hij niet zelf over de rode loper moet wandelen.

FREDERIK OBERMAIER «Gelúkkig is er geen première – lang leve Netflix! (lacht) Ik ga de film rustig in de zetel bekijken met mijn vrouw. Centraal in het verhaal staan Jürgen Mossack en Ramón Fonseca, het duo achter de organisatie die al de misdrijven mogelijk maakte. Zíj zijn de bad guys, over hén moest de film draaien. Mijn collega en ik hebben de wantoestanden enkel publiek gemaakt. Dat is belangrijk, maar niet waar het echt om draait. Onze zoektocht door miljoenen documenten zou ook een bijzonder saaie film opleveren.

»De komische ondertoon van de film? Tja, het doel heiligt de middelen. Het belangrijkste is dat het publiek zich ervan bewust wordt wat allemaal mogelijk is door organisaties zoals die van Mossack en Fonseca. De rijksten en machtigsten creëren via handigheidjes een parallelle wereld waarin ze konden doen wat ze willen. De absurde toon van de regisseur is eigenlijk een goed idee, want de realiteit van die superrijken is óók absurd. Nog erger dan fictie, eigenlijk. Wat zeggen Mossack en Fonseca ook weer in de trailer? ‘Think of it as a fairytale that actually happened.’»

HUMO Hebben de Panama Papers, en later de Paradise Papers, wel voldoende veranderd? De schandalen over belastingparadijzen blijven zich opstapelen.

OBERMAIER «De impact van de Papers is elke dag voelbaar. Vroeger waren de discussies over belastingontduiking beperkt tot de academische sfeer, sinds de onthullingen voeren we een breed maatschappelijk debat. Het grote publiek pikt het niet meer dat een groep geprivilegieerden hun belastingen ontloopt, terwijl zij wel hun eerlijk deel betalen. Dat er veel verhalen lekken over zulke praktijken, en dat er telkens zoveel rond te doen, is het bewijs dat de Papers effect hadden.

»Er zijn veel mensen opgepakt, overheden wereldwijd hebben meer dan een miljard dollar extra belastinggeld opgehaald en wetten zijn veranderd. Maar het belangrijkste effect van de Panama Papers, is de mentaliteitswijziging. Bij het grote publiek én bij wie geld wil verstoppen. Mensen en bedrijven met slechte bedoelingen weten dat er maar één persoon met gewetenswroeging nodig is om alles te onthullen. Superrijken zijn doodsbang geworden voor USB-sticks.»

HUMO Anders gezegd: op naar het volgende lek?

OBERMAIER «Als er Humo-lezers zijn met zicht op gevoelige informatie: stuur mij gerust een mailtje. Maar koop eerst een USB-stick. Of meteen een externe harde schijf.»