Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA): 'Ik ben lang emotioneel gehandicapt geweest'

Hij had er zo naar uitgekeken, naar zijn septemberverklaring in het Vlaams Parlement. Een begroting die zo goed als in evenwicht is, een voorzichtige groei, eindelijk wat ruimte om te investeren... Geert Bourgeois zag het helemaal zitten. Maar het nieuws besliste er anders over: de Chinezen bij Eandis en de duizenden ontslagen bij ING eisten de camera’s op.

'De digitalisering die op ons afkomt is de vierde industriële revolutie: we zullen de gevolgen daarvan moeten ondergaan'

Ondanks gigantische belastingvoordelen, ondanks een half miljard winst het afgelopen jaar, ondanks 11 miljard winst de afgelopen tien jaar ontslaat ING 3.150 mensen. Dan zul je als politicus maar eens alles uit de kast halen om een bedrijfsvriendelijk klimaat te creëren. En miljarden belastinggeld hebben uitgegeven om de grootbanken tijdens een financiële crisis overeind te houden, terwijl zij vrolijk en onbekommerd geld naar belastingparadijzen bleven versluizen. Een mens zou voor minder kwaad worden.

Geert Bourgeois «3.150, dat zijn er veel, ja. Net daarom moeten we volop blijven investeren in de nieuwe industrie, in onderzoek en ontwikkeling, in infrastructuur: op het einde van de legislatuur moeten we daar jaarlijks een half miljard meer aan uitgeven dan bij de start. We moeten ook verder inzetten op bedrijven die terugkeren uit lageloonlanden. Adidas keert uit Zuidoost-Azië terug naar Duitsland, omdat de productiviteit en de behaalde kwaliteit er hoger ligt, ook Vlaamse bedrijven doen dat stilaan meer en meer. We mogen niet bij de pakken blijven neerzitten.»

HUMO Maar vang je met hooggekwalificeerde onderzoeksjobs de verloren banen van gewone bankbedienden op?

Bourgeois «Het is breder dan dat. Neem Van de Wiele, een prachtig bedrijf dat weefgetouwen maakt met nanotechnologie en robotica: absolute wereldtop, en daar zit een behoorlijke groei in blue-collar jobs. Maar die werknemers moeten wel computergestuurde machines kunnen besturen, en dat vraagt aanpassingen in ons onderwijs.

»We hebben ruim 100.000 laaggeschoolde werklozen in Vlaanderen, van wie de jobs bijna allemaal verdwenen zijn. Een aantal kunnen we opvangen met dienstencheques, zodat ze toch op de officiële arbeidsmarkt aan de slag blijven, maar we zitten daar met een probleem. Er zijn voor hen potentieel veel jobs in de logistiek en de e-commerce, maar we hebben een te rigide federale wetgeving.

»Na de sluiting van Ford Genk wilden Canon en Action naar Vlaams Limburg komen, maar ze zijn finaal uitgeweken naar Nederlands Limburg. Dat waren 1.200 jobs voor vooral ongeschoolden die aan onze neus zijn voorbijgegaan, vanwege de loonkost, maar vooral de niet-flexibele arbeidstijden. En dus zie ik de auto’s van Post.nl tot bij ons in de Westhoek rondrijden, dat is toch onvoorstelbaar jammer? We zetten veel meer in op schooluitval dan vroeger, met nieuwe leertrajecten en veel praktijklessen op de werkvloer, zodat je jonge mensen de nodige competenties bijbrengt.»

HUMO Waardoor ze dan in ultraflexibele mini-jobs terecht zullen komen. Want ook daar is de verschuiving bezig: van zekere jobs met een zeker loon, naar zeer onzekere, zelfstandige, tijdelijke en minder betaalde statuten.

Bourgeois «Ik denk niet dat de politiek – of wie dan ook – die evolutie kan tegenhouden. Het neemt ook niet weg dat er wel degelijk nieuwe jobs bijkomen: al 50.000 in de privésector in deze regeringsperiode tot nu toe. Als Volvo nu 450 tijdelijke krachten aanwerft, kun je gelaten zeggen dat het maar om tijdelijke jobs gaat. Je kunt ook zeggen dat het bedrijf het fantastisch goed doet, en dat veel van die jobs mogelijk zullen blijven. Alle verheven beschouwingen ten spijt: de digitalisering die op ons afkomt is de vierde industriële revolutie, en we zullen de gevolgen daarvan moeten ondergaan. Dat zal onder andere voor job-verschuiving zorgen, maar net zoals we de stoommachine en de automatisering niet tegengehouden hebben, zullen we op het eilandje Vlaanderen de digitalisering niet kunnen stoppen.

»Maar ‘rustige zekerheid’ op de arbeidsmarkt is een concept dat inderdaad met uitsterven bedreigd is. Ik ben 65, en ik moet ook nog iedere dag nieuwe dingen leren.»

HUMO Maar u hebt dan ook een goedbetaalde en uitdagende job, terwijl er behoorlijk wat mensen rondlopen die dat mentaal en intellectueel niet aankunnen.

Bourgeois «Juist, en daar schuilt een verantwoordelijkheid voor de werkgevers. Een onveranderlijke loopbaan van 45 jaar, met een gouden horloge als afscheid: dat is voorbij. Werkgevers moeten mee opleiden: in de Oostkantons, waar men met dat gemengd leren verder staat, heeft meer dan 90 procent van de jonge afgestudeerden binnen de maand werk.»

HUMO De lasten zijn wel oneerlijk verdeeld: de flexibele en hardwerkende ING-bediende moet aan de deur in een bijzonder winstgevend bedrijf, alleen omdat de aandeelhouder tien procent winst eist. En de ING-klant, die niets op zijn spaarboekje verdient, staat erbij en kijkt ernaar.

Bourgeois «Daar zit een spanningsveld, dat kun je niet ontkennen. Ik heb de gedelegeerd bestuurder van ING gesproken, hem gezegd dat het bedrijf zijn verantwoordelijkheid moet opnemen, dat ook in deze omstandigheden ethisch gehandeld moet worden, en dat ze meer moeten bieden dan de wettelijke afscheidsregelingen om mensen te heroriënteren. Maar je kunt niet om de vaststelling heen dat de banksector in transitie is, dat steeds meer transacties via pc-banking en apps verlopen. Dat is nog niet gedaan, wie zegt dat we over tien jaar nog met cash geld werken? Zullen we voor betalingen de bank als tussenstation nog nodig hebben?

»Je kunt het de banken ook niet kwalijk nemen dat ze over de gevolgen van die enorme disruptie nadenken. Ik heb het nog meegemaakt dat het eerste geld uit de muur een heus evenement was in Izegem, terwijl we nu volop met de smartphone betalen. Dus je kunt de mensen echt niet beloven dat de wereld niet zal veranderen.»

HUMO Maar dat maakt het niet minder wrang dat ook een superwinstgevend bedrijf er genadeloos op inhakt. Dan is echt niemand nog zeker van zijn baan, hoe hard je ook je best doet. Is dat de wereld die we willen: iedereen vogelvrij?

Bourgeois «Terwijl de banken indertijd ook nog eens gered zijn door de gewone belastingbetaler, om de wereldwijde crisis van de rommelkredieten op te lossen. Allemaal juist. Maar dat maakt de digitalisering van de sector niet ongedaan, je kunt dat niet tegenhouden. En de consument wil dan ook nog eens buiten de kantooruren advies, maar dat werk is alleen maar betaalbaar als je het door een zelfstandige agent laat doen, die daar om acht uur ’s avonds nog in zijn filiaal wil zitten.»

De Chinezen

HUMO Ik schrok een beetje van uw uitval naar ‘het papiertje’ van de Staatsveiligheid in het Eandis-dossier. Zo kende ik de hoofse minister-president niet.

Bourgeois «Maar enfin, ironie is voor sommigen blijkbaar een moeilijke stijl-figuur. Alsof ik echt pleitte voor een afschaffing van de Staatsveiligheid, komaan nu. Ik wil net een versterking van onze inlichtingendiensten. Maar als er één A4’tje circuleert met dingen erop die iedereen met één Google-search kan vinden, is dat dan echt ernstig? Burgemeester Tobback zei te hopen dat daarvoor niet de levens van vijf agenten in gevaar zijn gebracht, dat was toch ook ironie? Je moet echt geen Chinakenner als Jonathan Holslag zijn om te weten dat State Grid een staatsbedrijf is: de naam zegt het – ze maken daar niet echt een groot geheim van, toch? Dus waarover gaat het eigenlijk? Over deze vraag: kun je, in strategische sectoren, een kapitaalsparticipatie door derden toelaten of niet?»

undefined

'Toen Electrabel volledig onder Franse controle kwam, heb ik geen rapport van de Staatsveiligheid gezien'

HUMO Juist, en dat is een boeiende vraag.

Bourgeois «Daar zijn vandaag al voorwaarden aan verbonden: een privé-investeerder mag geen blokkeringsminderheid verwerven, je mag ook geen beslissende invloed hebben. Maar als aan die voorwaarden voldaan is, is er geen bezwaar. Zelfs niet voor Chinezen. Enfin, toen Electrabel volledig onder Franse controle kwam, heb ik geen rapport van de Staatsveiligheid gezien. Onze elektriciteitsproductie is dus niet van strategisch belang? Onze luchtvaart evenmin blijkbaar, want ik heb nog geen rapport gekregen over de verkoop van Brussels Airlines aan Lufthansa.

»Je kunt ervoor pleiten dat er andere, strengere voorwaarden komen. In Frankrijk is iedere participatie van buitenlandse investeerders in een strategische sector afhankelijk van de toelating van de minister van Economische Zaken. Misschien moeten we ook aan zoiets denken. Terwijl hier nu de indruk ontstond: iedereen mag hier alles, zolang het maar geen Chinezen zijn.»

HUMO Het debat had inderdaad een hoog ‘het gele gevaar is er weer’-gehalte.

Bourgeois «Er was bij sommigen toch zo’n ondertoontje, ja.»

HUMO Terwijl onze handelsmissies elkaar in China voor de voeten lopen om van alles te gaan verkopen, mogen de Chinezen hier niets kopen.

Bourgeois «Erg logisch kun je dat niet noemen, inderdaad. Het eerste staatsbezoek van koning Filip was aan China, niet aan Amerika of aan een Europees land. En de boodschap was: investeer bij ons. Premier Michel gaat over enkele weken naar China. En de boodschap is weer: investeer bij ons. Enfin, een beetje ernstig blijven.»

HUMO Maar zou een beursgang niet logischer geweest zijn, al was het maar om die berg slapend spaargeld in Vlaanderen te activeren voor onze eigen infrastructuur?

Bourgeois «Ik wil dat onderzoeken, maar hoe ga je bij een beursgang beletten dat Chinezen aandelen kopen? Bovendien: de beurs leeft op het ritme van kwartaalcijfers en rendementen: is dat verenigbaar met een duurzaam langetermijnbeleid voor je energiedistributie? Anderen hebben gepleit voor een burgercoöperatie met een zogenaamd gewaarborgd rendement; dat is dus een kopie van het Arco-scenario, willen we dat nog eens meemaken? Net daarom is er nu een wet die coöperatieve geldinzameling beperkt tot 5.000 euro per coöperant en een maximaal totaal van vijf miljoen euro: daar kun je Eandis niet veel nieuw kapitaal mee geven, hoewel ik veel sympathie heb voor de gedachte.»

HUMO Het grappige was wel dat na al die geostrategische overwegingen de boel niet doorging omdat burgemeester Bart De Wever in het verkiezingsjaar 2018 geen nieuwe Turteltaks van 100 euro voor de Antwerpse gezinnen wilde.

Bourgeois «Daar kun je hem toch moeilijk ongelijk in geven? Ze zeggen in Antwerpen al twee jaar dat ze niet zullen meedoen met de fusie als ze hun goedkopere tarieven niet kunnen houden. En die zijn terecht goedkoop omdat je in een stedelijke omgeving nu eenmaal veel aansluitingen kunt aanleggen in een straat – dat is anders als je op het platteland kabels moet gaan leggen. Barts reactie is legitiem, zeker omdat die intercommunale niet eens extern geld nodig heeft. SP.A’er Patrick Janssens heeft trouwens net daarom nooit over een fusie willen praten. Als de VREG (Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt, red.) dan zegt dat de tarieven gelijkgetrokken en dus verhoogd moeten worden in een stad met gemiddeld heel lage inkomens, moet je niet verbaasd zijn dat ze er in Antwerpen de stekker uittrekken.»

Oosterweel- discussie

HUMO Van je christendemocratische vrienden moet je het hebben: Eric Van Rompuy zit elke dag op de kap van Johan Van Overtveldt, en nu zegt Marianne Thyssen dat uw begroting compleet verkeerd in elkaar zit.

Bourgeois «Compleet is een groot woord. De discussie draait over Oosterweel, en of je de investeringen daarvoor onmiddellijk moet meerekenen voor je evenwicht. Dat klinkt eerder technisch, maar vergelijk het met de bouw van je huis. Daarvoor ga je een lening aan, en die betaal je over vijftien of twintig jaar terug. Nu wil Europa dat bij projecten die alleen door de overheid worden betaald, die investering onmiddellijk en volledig in de begroting wordt opgenomen. En dus ook helemaal meetelt voor het bepalen van het tekort. Dat is – met permissie – gewoon ondoenbaar, want dan kun je nooit meer aan eenmalige grote investeringsprojecten beginnen.»

HUMO Thyssen neemt het u ook kwalijk dat u daar niet met haar over gesproken hebt, terwijl u beweert wél met Europa gesproken te hebben.

Bourgeois «Dat is ook gebeurd; er werken in de Europese instellingen meer mensen dan mevrouw Thyssen, weet u. Met haar diensten hebben we gesproken – en goedkeuring gekregen – over publiek-private samenwerkingsprojecten voor een schoolgebouwenprogramma en de bruggen over het Albertkanaal. Maar Oosterweel doen we niet langer via zo’n PPS-constructie, maar puur met overheidsmiddelen. Meteen na mijn aantreden, heb ik een dading gesloten met de bouwheer Noriant, omdat we hopeloos waren vastgelopen in dat dossier, en nu gaan we het realiseren door een reeks van vijf aanbestedingen. Maar die uitzonderlijke en eenmalige investering van 3,5 miljard kun je niet onmiddellijk ophoesten, dat moet je kunnen afschrijven in de tijd, net als gezinnen dat met hun woning doen, of bedrijven met hun investeringen. Iedere econoom, van welke school of overtuiging ook, geeft me daarin trouwens gelijk.»

HUMO Het is wel schizofreen: Europa verplicht de landen en regio’s zich kapot te saneren maar wil tegelijk wel investeringen om de economie aan te trekken. Terwijl de ene doelstelling haaks op de andere staat.

Bourgeois «Voilà, de nagel op de kop. We zijn in Vlaanderen in structureel evenwicht in 2017, maar die ene investering kunnen we daar niet in één keer bijtellen. Onze twee grootste budgetten zijn Onderwijs en Welzijn, telkens voor 90 procent bestaande uit lonen: moet ik een deel van die mensen dan niet meer betalen om direct het hele Oosterweelproject in de begroting mee te kunnen rekenen? Economisch is dat totaal onverantwoord. Waarover hebben we het eigenlijk? In het totale Belgische begrotingstekort is dat peanuts. Je hoeft geen rekenwonder te zijn om te beseffen dat de federale regering met een iets ernstiger begrotingsprobleem zit dan de Vlaamse.»

De beste strategie

HUMO Maakt de N-VA nu mee wat de VLD ooit overkwam? Hoe groter je wordt, hoe onvermijdelijker het wordt dat er dissidenten opstaan?

Bourgeois «Nee, dat geloof ik niet. Er is geen enkele discussie over de inhoudelijke lijn; het ging over groepsgeest, in team kunnen werken, welke kritiek je nog kunt aanvaarden en welke niet. Het vertrek van Vuye en Wouters is heel jammer, maar heeft geen enkel effect op de daaropvolgende peiling van VTM gehad. Het leeft ook niet echt in de partij, heeft niet voor grote discussies gezorgd.»

HUMO Binnen de Vlaamse Beweging heeft het toch een schokgolf veroorzaakt. Toegegeven, die leveren niet de meeste stemmen, maar ze zijn toch een beetje de hoeder van het Vlaams-nationale DNA.

Bourgeois «Er is een verschil tussen doel en strategie. Het doel – verdere staatshervormingen naar confederalisme – wordt unaniem gedeeld. Alleen is er discussie over wat daarvoor de beste strategie is. We zijn nu in regeringen gestapt zonder uitzicht op een communautaire stap vooruit, dat hebben we ook duidelijk voor een congres gebracht dat ons daarin zo goed als unaniem gevolgd is. We zijn de grootste partij van het land, we nemen onze verantwoordelijkheid voor een sociaal-economisch beleid dat Vlaanderen en België nodig hebben.»

HUMO Oké, maar dan zegt Bart De Wever dat hem dat zo goed bevalt dat hij liever deze coalitie voortzet dan te streven naar een volgende communautaire ronde.

Bourgeois «Dat heeft hij nooit letterlijk zo gezegd. Hooguit is dat een ongelukkige weergave die ruimte voor interpretatie liet. Hij heeft dat ondertussen ook rechtgezet. Dat wisten Vuye en Wouters ook.»

HUMO Waarom geloofden ze hem dan niet?

Bourgeois «In partijen spelen soms ook persoonlijke fricties, zoals de wissel van het fractievoorzitterschap van Vuye. Maar geloof me, de partij is niet veranderd van DNA. Ik betreur hun vertrek, dat is altijd jammer, maar je moet er ook niet meer achter zoeken.»

HUMO Ik zou het anders kunnen begrijpen: jullie bezetten momenteel heel veel sleutelposten in Vlaanderen, kunnen heel veel macht uitoefenen in België. Dan kan de Vlaamse onafhankelijkheid, waar geen 10 procent van de bevolking van wakker ligt, best wel even wachten.

Bourgeois «We zullen onze strategie bepalen in functie van 2019. Het enige wat we tot dan kunnen doen, is vragen om de grondwet zoveel mogelijk voor herziening vatbaar te verklaren, in de hoop dat er in de volgende legislatuur wél iets kan bewegen.»

HUMO De andere partijen zouden wel gek zijn om jullie zo’n cadeau te geven.

Bourgeois «Wait and see. Maar het klopt: er is een tijd geweest dat alle Vlaamse partijen – tot de groenen toe – een verdere staatshervorming wilden, en de splitsing van B-H-V. We zijn daarin iets eenzamer geworden. Aan Franstalige kant is er al helemaal geen interesse. Dan is het toch geen oneer om een verantwoordelijke keuze te maken en ondertussen een sociaal-economisch beleid op poten te zetten dat Vlaanderen nodig heeft – en ook wil?»

HUMO Het kan ook anders uitdraaien: volgens de laatste peilingen is in Wallonië alleen nog maar een MR-PS-meerderheid mogelijk. De PS zal daar alleen instappen als ze federaal ook mee mag doen. Dus komt ook de SP.A erbij. En voilà, daar is in 2019 de tripartite weer. Want de N-VA zal wel groot blijven, maar toch stemmen verloren hebben.

Bourgeois «U hebt meer talent voor Madame Blanche-voorspellingen dan ik. We hebben nog drie jaar te gaan, dus er kan nog van alles gebeuren. Maar je ziet inderdaad dat de PTB (de Franstalige PVDA, red.) ondertussen in de peilingen groeit naar 15 procent en in Wallonië de derde partij wordt, en dat het CDH in zeer slechte papieren zit. Is dat over drie jaar nog zo? En zo ja, wat gebeurt er dan? Het is een beetje te vroeg om daar nu al grote voorspellingen over te doen. Ik zie wel dat de coalitiepartijen in de laatste peiling allemaal samen vijf procent groeien. Zal de groei van extreemrechts aanhouden als je het asiel- en migratieprobleem beheersbaarder maakt en terreur kunt afweren? Het kan van zo veel afhangen.»

HUMO In zowat heel de wereld zie je politiek gebaseerd op pure emotie aan kracht winnen, links en rechts. In Amerika heeft men het vandaag zelfs over ‘post-truth politics’, waarbij feiten er niet meer toe doen.

Bourgeois «Ik ben een ouderwetse rationalist, cartesiaans opgevoed, dus dat beangstigt me. Het volstaat vandaag tégen te zijn, zelfs zonder alternatief – zoals de brexit heeft aangetoond. Tegen zijn is populair, het is geen toeval dat bij ieder volksreferendum dat al in Vlaanderen is gehouden, de nee-kant gewonnen heeft. Dat is het makkelijkst. En, als u me toestaat: de negatieve stem krijgt iets meer aandacht in de media dan de constructieve politicus. Kijk naar hoe de laatste jaren steeds meer gefocust wordt op echte of vermeende incidenten. Het grote beschaafde debat over de lange termijn, de verschillende visies daarover, dat is niet boeiend genoeg meer. Men brengt liever een ironische uitspraak over de Staatsveiligheid, zodat dan direct een paar collega’s ‘foei, foei’ mogen roepen, of ‘Bourgeois kent daar niets van.’ Als jurist en als volksvertegenwoordiger met twintig jaar ervaring zal ik dat dan maar toegeven zeker, dat ik de Staatsveiligheid niet ken? Enfin, op welk niveau zijn we soms bezig? En dan zijn we verbaasd dat de emotionele afkeer groeit. Ik denk dat zowel politici als media op dat vlak aan bezinning toe zijn, zichzelf zouden moeten verplichten ook eens voorbij het mediastormpje van de dag te kijken. Beseffen dat we een klein sloepje op een mondiale zee zijn, vaak afhankelijk van factoren die we niet zelf in de hand hebben, een toekomst hebben die steeds meer zal lijken op de Japanse, waar je al een decennium lang geen tot een zeer bescheiden groei hebt. Hoe hou je daar je welvaart vast, hoe organiseer je die uitdaging?

»We hebben nu Imec en iMinds gefuseerd, 3.500 topresearchers waar alle grote mobiele operatoren van de wereld hun mosterd komen halen. Wil je mee zijn met de nanotechnologie, dan moet je in Leuven passeren: we zijn wereldtop. Leest u daar vaak iets over? Niet zo sexy als een woordenwisseling tussen twee ministers, waarschijnlijk. Of een papiertje van de Staatsveiligheid (lacht).»

Groeipijnen

HUMO Herinnert u zich 18 mei 2003 nog? U was de enige verkozene van de N-VA en beleefde uw diepste existentiële crisis ooit.

Bourgeois «Dat was niet de leukste avond van mijn leven, nee, om een understatement te gebruiken. Ik zie Bart De Wever daar ook nog zitten, met zijn echtgenote, niet wetend hoe het verder moest – de totale ontgoocheling en tristesse. Ik heb nooit dieper gezeten, en alleen dankzij veel mensen die me vertelden dat ze erin bleven geloven, ben ik uit het dal gekropen. Afgeschreven waren we, een te verwaarlozen voetnoot in de geschiedenis. Het is inderdaad omkijken in verwondering, als je ziet wat er sindsdien gebeurd is.»

HUMO Dat is mijn punt. Meer dan aversie tegen de sossen of een onafhankelijk Vlaanderen is dát volgens mij de echte drijfveer van De Wever: nooit meer dat trauma te hoeven meemaken. En dus de N-VA uitbouwen tot een geoliede machine in iedere gemeente.

Bourgeois «Dat is zeker niet de enige drijfveer, denk ik, maar is dat oneerbaar? Ik haalde in mijn Volksuniejaren in Izegem ruim meer dan 20 procent, op een ogenblik dat de partij in Antwerpen met moeite drie procent behaalde. Jezelf willen verankeren is toch geen doodzonde?»

HUMO Nee, maar in wezen maakt het jullie tot één van de klassieke machtspartijen. Die plaatsen ook hun mannetjes en vrouwtjes op cruciale plekken in het staatsapparaat.

Bourgeois «Dat betwist ik. Als je recht hebt op leden in een raad van bestuur is dat niet meer dan een weerspiegeling van de politieke krachtsverhoudingen van dat moment. En dat mensen van kabinetten een grotere kennis van een bepaald dossier hebben dan mensen die als eerste uit een examen komen, is ook niet onlogisch.

»Dat je je verder verankert in de samenleving, neemt niet weg dat je je doel niet uit oog mag verliezen, en dat blijft verdere Vlaamse staatsvorming. Maar we mogen niet de fout maken van de Volksunie, die toch vaak…»

HUMO ...een zootje ongeregeld was.

Bourgeois (lacht) «Dat laat ik voor uw rekening, maar we zijn toch liever iets georganiseerder, ja. Eigenlijk vind ik al bij al dat we relatief weinig groeipijnen bij die immense groei hebben gekend.»

undefined

'Ironie is voor sommigen blijkbaar een moeilijke stijlfiguur'

HUMO Dertien jaar geleden was u alleen, vandaag zijn er 43 N-VA-verkozenen in het Vlaams parlement en 33 in de Kamer. Verklaart dat de waterval aan niet altijd even doordachte ideetjes deze zomer, het besef dat het er de volgende keer minder zullen zijn?

Bourgeois «Is dat geen eeuwig fenomeen, bij alle partijen: in de komkommertijd zoeken naar wat persaandacht? Al geef ik toe dat er een paar komkommers buiten proportie tussen zaten.»

HUMO En u denkt met name aan?

Bourgeois «U zult me niet verleiden, behalve tot een herhaling van de uitspraak dat al onze voorstellen moeten kaderen binnen de principes van de rechtsstaat en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.»

HUMO Waar een inperking van de vrije meningsuiting en aanhoudingen zonder rechterlijke toetsing dus niet in passen.

Bourgeois «Maar andere en strengere veiligheidsmaatregelen dan weer wel. Jan Jambon, Steven Vandeput en Theo Francken doen dat uitstekend, en worden volgens de peilingen door een overgrote meerderheid van de bevolking gesteund. Alleen zullen we het rechtskader wel blijvend respecteren.»

Vrienden

HUMO U bent 65, dus u moet nog twee jaar.

Bourgeois «Geen probleem, ik doe het bijzonder graag, zelfs nog langer als het kan en als men me nog wil. Ik heb al te veel mensen rond mij plots zien wegvallen om niet in de voorwaardelijke wijs te spreken, maar als mijn gezondheid het toelaat: met volle goesting. Ik leer nog iedere dag nieuwe dingen, krijg nieuwe uitdagingen, ontmoet nieuwe mensen, mag geregeld gaan kijken naar prachtige voorstellingen als ‘Le grand troupeau’ met Barbara Sarafian – mij hoor je niet klagen.»

HUMO Een echte West-Vlaming, kortom.

Bourgeois «Ik beken, edelachtbare. Dat zit in de genen. Vroeger werden gesprekken in West-Vlaanderen – die trouwens vaak rechtopstaand verliepen – afgesloten met de staande uitdrukking ‘de neirstigheid verder’ – de naarstigheid, de ijver om verder te werken. Je wordt niet slechter van hard te werken.»

HUMO Het is nochtans iets waar meer en meer mensen mee worstelen, als je de statistieken bekijkt.

Bourgeois «Het hangt ook van je werk af; ik zou dit niet zeggen als ik al veertig jaar zware lichamelijke arbeid deed. Maar ik geloof wel in de stelling van filosoof Ignaas Devisch, die een zekere mate van rusteloosheid een zegen vindt voor een vervuld leven. Als je de balans behoudt. Maar je moet toch een passie kunnen vervullen, of je maakt jezelf ongelukkig. Gewoon opletten dat je niet alles overal en tegelijk wilt, want dat is dan weer een recept voor ongeluk.»

HUMO Wat mist u in uw leven?

Bourgeois (even stil) «Mijn vrienden vooral. Het lukt me steeds beter tijd te maken voor mijn familie, maar het is te lang geleden dat ik sommige vrienden nog heb gezien. De lange zomeravonden op het terras, waar de wereldproblemen bij een wijntje werden opgelost: het lukt me niet. Ik woon in Izegem, dus ik vertrek rond zes en ben thuis rond tien, elf (haalt de schouders op).»

HUMO Een gemene vraag: wat als de volgende keer dat u één van die vrienden terugziet pas op zijn begrafenis is?

Bourgeois «Dan zal dat een enorm schuldgevoel opleveren.

»Ik ben ook ouder geworden, ik ben lang – ook zo West-Vlaams – emotioneel gehandicapt geweest. Afscheid van iemand nemen die terminaal was, ging me ontzettend moeilijk af, echt lood in de schoenen; ik moest me daartoe dwingen. Eén van mijn meest intense momenten was de dag dat ik mijn ontslag als Vlaams minister gaf in 2008, en een telefoon kreeg van de broer van een vriend, die me zei dat zijn broer, mijn vriend dus, terminaal was, die week euthanasie zou krijgen, en mij nog een keer wou zien. Dat was zo moeilijk. Maar uiteindelijk hebben we meer dan drie uur zeer intens gepraat, de dag voor zijn dood. Dat is een openbaring geweest, sindsdien ga ik dat soort gesprekken niet meer uit de weg. Ik heb ook op een mooie manier, met een laatste gesprek, afscheid van mijn moeder kunnen nemen, toen bleek dat verdere operaties geen zin meer hadden. (Stil) West-Vlamingen en emoties, het is geen toeval dat wij de meeste zelfdodingen in Vlaanderen hebben. Gesloten mensen, opkroppers, binnenvetters. Ik ben blij dat ik die emoties eindelijk heb toegelaten, dat ik niet alleen dat cartesiaanse denken uit mijn collegejaren ben blijven koesteren. Kennisoverdracht en ‘neirstigheid’ is ongelooflijk belangrijk, maar muzikaliteit, schoonheid en het uiten van emoties evenzeer. Die emoties toelaten is niet altijd even makkelijk, maar ze maken existentiële momenten net zo fundamenteel. Ik heb het tot mijn scha en schande alleen wat te laat geleerd.»