‘Volgens sommigen is de burgeroorlog al begonnen’. Hoe verscheurd is Amerika?

Volgende week beslissen de Amerikanen wie de komende vier jaar hun land mag leiden: Donald Trump of Joe Biden. Of daarmee een einde komt aan de verdeeldheid in de VS, is nog maar de vraag. Twee blokken Amerikanen koesteren hun eigen media en waarheden, en lijken met elkaar alleen nog een innig wantrouwen te delen. Corona, de dood van George Floyd en de bitse wisselwerking tussen politiegeweld en betogingen drijven de bevolking steeds verder uiteen. De stand van een verscheurd land, in drie prangende vragen.

1. HOE VERSCHEURD ZIJN DE VERENIGDE STATEN?

Onderzoekers van de universiteiten van Washington en Los Angeles hadden een simpele, maar briljante ingeving: ze onderzochten op basis van gsm-locatiegegevens hoe hartelijk de traditionele Thanksgiving-diners in Amerikaanse families verlopen. Waar Republikeinen en Democraten samen de tafel delen, duren de diners gemiddeld bijna een halfuur minder lang dan bij families waar iedereen dezelfde partij aanhangt. Markha Valenta, die Amerikaanse geschiedenis en politiek doceert aan de universiteit van Utrecht en zelf Amerikaanse is, kent het fenomeen.

MARKHA VALENTA «In mijn familie zijn er veel overtuigde Democraten. Ik heb een nicht die getrouwd is met een even overtuigde Republikein, maar op familiefeesten kan hij niet over zijn politieke voorkeur praten. Dat ligt te gevoelig, vandaag de dag. Het gaat nog verder: het koppel woont samen in New York, een Democratisch bolwerk, en daar durft mijn nicht zelfs op het werk niet te vertellen dat haar echtgenoot een Republikein is, uit angst voor de reacties.»

BART KERREMANS (hoogleraar Amerikaanse politiek, KU Leuven) «Steeds meer families spreken af om het niet over politiek te hebben, omdat er steevast ruzie van komt. Komt het onderwerp op tafel, dan ook de geslepen messen.»

BART BRANDSMA (filosoof en polarisatie-expert) «Polarisering in een samenleving gaat soms over kleine gevoeligheden. In Catalonië willen sommige families bepaalde gerechten niet meer serveren omdat ze als Spaans worden beschouwd.»

KRISTIAAN VERSLUYS (emeritus professor Amerikaanse cultuur, UGent) «De breuklijn tussen rood en blauw (respectievelijk Republikeinen en Democraten, red.) loopt dwars door families in de VS, vriendschappen lopen erop stuk. Zeker in aanloop naar de verkiezingsdag is de spanning te snijden. Mensen slapen er slecht van.»

HUMO Is de polarisering de laatste jaren toegenomen?

KERREMANS «Ja. Vroeger had je naast de Republikeinen en de Democraten ook een grote middengroep. De laatste jaren is die middengroep kleiner geworden. Er zijn, met andere woorden, steeds meer mensen die zich tot één van beide kampen rekenen.»

VALENTA «Dat neemt niet weg dat nog steeds 40 procent van de bevolking níét stemt. Een grote groep mensen is niet bezig met politiek. Dat nuanceert de zaak enigszins.»

KERREMANS «De polarisering heeft zich het sterkst gemanifesteerd tijdens de ambtsperiode van George W. Bush, maar heeft zich daarna alleen maar doorgezet.»

HUMO Ze is dus niet plots onder Trump ontstaan?

VALENTA «Nee, zestig jaar geleden al begon de polarisering tussen de partijen toe te nemen, tot ze mijlenver uit elkaar lagen. Maar die twisten verscheurden de bevolking niet zoals vandaag.»

HUMO De Democraat Bill Clinton en de Republikein Ronald Reagan konden in de jaren 80 en 90 als president nog rekenen op de goedkeuring van zo'n derde van de 'vijandige' achterban. Vandaag zijn zulke cijfers ondenkbaar.

KERREMANS (knikt) «De eerste termijn van Bill Clinton was een kantelpunt. Clinton was altijd een pleitbezorger van centrumstandpunten bij de Democraten, maar zijn eerste jaren werden gekenmerkt door een veel linksere agenda dan verwacht. De Republikeinen hebben daar heel fel op gereageerd. De polarisering is zich vanaf dan blijven doorzetten. En nu zijn we op het punt aangekomen dat de tegenpartij des duivels is.»

HUMO De VS kennen een door en door negatief politiek klimaat. In 1960 was 10 procent van de politieke advertenties negatief en gericht op de tegenstander. Vijftig jaar later was nog slechts 14 procent van de advertenties positief.

KERREMANS «Een groot deel van het stemgedrag in de VS wordt vandaag bepaald door de afkeer van de andere kant. Je stemt voor de Democraten omdat je tegen Trump bent.

»Die polarisering is niet alleen de schuld van Donald Trump, maar de intensiteit ervan is onder zijn bewind wel versterkt. Wie in het kamp van Trump zit, is de laatste jaren nog veel fanatieker geworden.»

HUMO Zo is de bevolking hopeloos verdeeld geraakt.

KERREMANS «Normaal gezien heeft je identiteit meerdere facetten. Ik ben bijvoorbeeld blank, mannelijk, van middelbare leeftijd en hooggeschoold. Mijn leeftijd en geslacht zouden me conservatiever kunnen maken, mijn opleiding doet me mogelijk aansluiten bij een progressievere stroming. Door die unieke combinatie kan ik bijvoorbeeld liberaal stemmen, maar zal ik altijd begrip hebben voor andere partijen en hun stemmers.

»Maar wat zien we vandaag in de VS? Dat ál die facetten van een identiteit uiteindelijk bij één en dezelfde partij terechtkomen. Ben ik blank, eerder conservatief en van middelbare leeftijd? Dan ben ik Republikein in hart en nieren. Dan kijk ik naar Fox News en zit ik opgesloten in de conservatieve echokamers op de sociale media die al mijn ideeën bevestigen en versterken.»

BRANDSMA (knikt) «Je huidskleur is vandaag al bijna genoeg om rood of blauw te zijn, en dat was vijf jaar geleden nog niet zo. Je wordt zelfs door ánderen ingedeeld bij een kamp. Dat neemt je vrijheid af, ook om in het midden te gaan staan.

»We meten polarisering niet door te kijken hoe extreem de polen zijn, maar door na te gaan hoe moeilijk het is om een gematigde positie in te nemen. Als werkelijk alles een politiek strijdpunt wordt, blijven er maar twee kampen over. En al snel gaat het dan niet langer over rationele argumenten, maar over gevoelens en identiteit.»

HUMO Het gaat inderdaad ver: 35 procent van de Democraten vindt dat Republikeinen immoreler zijn. Omgekeerd is dat zelfs 47 procent.

VALENTA «Dat is een teken aan de wand. Zo is de discussie over mondmaskers ook in geen tijd een vraagstuk over basisrechten geworden. Kan de overheid haar burgers zomaar vrijheid ontnemen? Waarderen 'de Republikeinen' de levens van 'onze ouderen' dan niet? Mensen gaan almaar radicaler redeneren.»

HUMO Op de Republikeinse conventie klonk het onlangs: 'Als wij niet winnen, is het land verloren.'

VALENTA «Beide kanten hebben dat gevoel: het is een strijd op leven en dood.

»Aan de ene kant staat een groep Amerikanen die vasthoudt aan de natiestaat, en vindt dat pakweg Mexicanen geen recht van spreken hebben in de VS. Zij vinden dat hun oude manier van leven bedreigd wordt, en zien in Trump de verdediger tegen de vijanden die Amerika van binnenuit ontmantelen. Daartegenover staat de groep die het multiculturele model steunt en de privileges van 'de witte Amerikaan' relativeert. Zij vinden dat Trump en zijn aanhangers de democratie in gevaar brengen.»

HUMO Dat speelt allemaal in veel landen, maar niet overal kunnen nonkels of buren met een andere mening niet meer door dezelfde deur.

VALENTA (knikt) «Van bij het ontstaan van het land was Amerika een mengelmoes van nationaliteiten die een nieuw leven konden beginnen. Dat speelt vandaag nog altijd: Amerikanen verhuizen vaak tussen staten en zijn zeer goed in het snel opbouwen van sociale netwerken, waardoor ze in zekere zin telkens een nieuwe identiteit aannemen.»

2. IS JOE BIDEN HET ANTWOORD?

HUMO Joe Biden heeft in de nationale peilingen zo'n 10 procentpunt voorsprong op Trump. Is hij home and dry?

KERREMANS «10 procentpunt is veel, maar dat bepaalt niet wie president wordt. In de VS moet je de juiste staten winnen. In 2016 haalde Hillary Clinton ook meer stemmen dan Trump, maar hij werd wel president. Ook nu zijn er veel battleground states waar het verschil tussen beide kandidaten zo klein is dat de prognoses soms binnen de foutenmarge vallen. Het is nog steeds een open race.»

VERSLUYS «Een paar honderdduizenden kiezers zullen beslissen over de uitkomst.»

Door het Amerikaanse kiessysteem blijft de uitkomst onvoorspelbaar. Eén van de weinige peilingbureaus die in 2016 de overwinning van Trump voorspelde, Trafalgar Group, voorziet volgende week een nieuwe zege van 'The Donald'. Het bureau houdt rekening met sociale vooringenomenheid: mensen geven bij peilingen sociaal wenselijke antwoorden, omdat ze zich schamen voor hun voorkeur, terwijl ze in het stemhokje wél gewoon hun ding doen. Stemmen voor Trump, dus. Al voorspelt Trafalgar ook dat Biden in totaal meer stemmen zal halen dan zijn tegenstander. En dat is een belangrijk signaal.

HUMO Zijn veel Amerikanen uitgekeken op Trump?

VALENTA «In 2016 stemde twee derde van de kiezers die lang twijfelden, uiteindelijk voor Trump. Nu wil twee derde van die kiezers net voor Biden stemmen.»

VERSLUYS «In 2016 was het momentum perfect voor Trump, omdat er zich tegelijkertijd drie crises afspeelden in de VS. Ten eerste was de inkomenskloof enorm geworden - en die neemt trouwens nog steeds toe. De 10 procent rijkste Amerikanen bezit nu 80 procent van de rijkdom. Sinds de jaren 70 zijn de VS steeds rijker geworden, maar alles is naar de 10 procent rijksten gestroomd, waardoor de middenklasse weggespoeld is. Verschillende regio's in het midwesten en het zuiden, waar de staalindustrie en mijnbouw van groot belang waren, zijn uitgedroogd. Mensen combineren er nu verschillende jobs en leven op de rand van de armoede. Op die frustraties kon Trump inspelen.

»Ten tweede is er de demografische evolutie. Vandaag is zo'n 70 procent van de Amerikanen blank. De verwachting is dat de blanken ten laatste tegen 2050 in de minderheid zullen zijn. Dat is voor velen een nachtmerrie: dat wist Trump, zeker na de regeerperiode van de eerste zwarte president, goed uit te spelen.

»Ten derde gaat het land volgens veel gelovige Amerikanen door een ethische crisis, met versoepelingen van de wetgeving rond abortus en het homohuwelijk. De Amerikaanse bevolking bestaat nog altijd voor twintig procent uit evangelicals, fundamentalistische christenen. In hun ogen werpt Trump een dijk op tegen het zondige Amerika.

»Trump heeft die drie crises geniaal weten te exploiteren. Daarbovenop kwam het schokeffect van zijn onconventionele stijl. Zijn branie was du jamais vu op het politieke toneel.»

KERREMANS «Een belangrijk verschil met vier jaar geleden is dat Trump toen kon inspelen op een sterk aanwezig anti-Clinton-sentiment. Trump hoopt nu op eenzelfde effect, maar Biden wordt niet zo erg verguisd, zeker niet door de zwevende kiezers.

»Trump zat tot februari in een zeer sterke positie. De werkloosheid stond op haar laagste punt in vijftig jaar en de economische groei was meer dan degelijk. Maar plots begon alles te kantelen door corona.»

HUMO Is corona de figuurlijke doodsteek voor Trump?

VERSLUYS «Dat weten we pas volgende week, maar de crisis ontmaskert zijn beperkingen als staatsman. Politici met enige feeling, denk aan Angela Merkel, gebruiken zo'n crisis om de bevolking achter zich te scharen en zo aan populariteit te winnen - rallying around the flag, zoals dat heet. Maar in plaats daarvan heeft Trump verdeeldheid gezaaid. Hij zei dat het virus een hoax was van de Democraten om hem in een slecht daglicht te stellen en de beurs te doen kelderen. Dat was een fenomenale fout.»

KERREMANS «Trump heeft tussendoor wel gebruikgemaakt van de Black Lives Matter-manifestaties om de aandacht weer te verschuiven naar zijn centrale thema uit 2016: law and order. De betogingen verliepen grotendeels vreedzaam, maar toch heeft Trump bij zijn aanhang met succes de indruk gewekt dat de Democratische grootsteden gedomineerd worden door linkse radicalen.

»Een groot probleem voor Trump is de nieuwe golf covidbesmettingen die het land de laatste weken heeft overspoeld. Ook hijzelf werd ziek. De economische voorspoed en law and order zijn naar de achtergrond verdrongen door corona en Trumps vreemde reacties erop.»

HUMO Volgens analyses neigt een deel van zijn kiezers uit 2016 nu naar Biden. Een veelvoorkomende verklaring: nogal wat Amerikanen zijn de chaos beu.

VALENTA «Voor miljoenen Amerikanen klopt dat alvast niet. Trump geniet een stabiele steun, veel meer dan om het even welke president in de geschiedenis. Zo'n 40 procent van de mensen staat als een blok achter Trump. Dat is uniek. Velen die voor hem kozen, meer dan 80 procent, lijken nog steeds tevreden.»

KERREMANS «Inderdaad, maar voor een kleine groep Amerikanen die in verschillende staten het verschil zal maken - amper 5 tot 7 procent van de stemmers - is het verlangen naar rust wél een belangrijke factor. Het gaat over veelal vrouwelijke Amerikanen die overwegend blank zijn, en midden- tot hooggeschoold. Zij knappen volledig af op de manier waarop Trump communiceert, bruuskeert en met de gezondheidscrisis omgaat. Daartegenover staat Joe Biden, een weinig controversiële figuur die rust belichaamt.

»Ook de stemmen van de oudere kiezers kunnen cruciaal worden. Trump won in 2016 bij de oudere groepen, nu verliest hij die stemmen door de indruk te wekken dat covid-19 een griepje is. De vraag is: gaan die mensen stemmen voor Biden, of blijven ze thuis? In sommige staten, zoals Florida, kan dat doorslaggevend worden.

»Het eerste debat toonde het contrast tussen Trump en Biden duidelijk aan. Biden heeft serieuze zwakheden - hij struikelde over zijn woorden, kon de lijn in zijn argumenten vaak niet aanhouden - maar die werden ondergesneeuwd door het bruuske gedrag van Trump.»

VERSLUYS «In het begin was de stijl van Trump nieuw en spontaan, maar je voelt dat velen er nu op afknappen. Vandaar ook de populariteit van Joe Biden, die allesbehalve een schitterende kandidaat is. Maar hij is een vaderfiguur, een éminence grise.»

3. VALT DIT LAND NOG TE LIJMEN?

HUMO Blijven de VS ook na 3 november zo verscheurd?

VERSLUYS «Over vijftig jaar zullen we terugkijken en denken: eigenlijk ging het nergens over. Maar dat maakt de strijd er nu niet minder bits op. De scheuren zullen niet gelijmd worden op 3 november.

»Wel denk ik dat Joe Biden misschien de gemoederen kan bedaren. Maar goed: zelfs als Trump nu weggestemd wordt, zal het trumpisme blijven smeulen.»

VALENTA «De Republikeinse partij heeft met Trump haar eigen principes in de uitverkoop gezet: de traditionele familiewaarden, de heiligheid van het huwelijk, enzovoort. Veel mensen stemmen de laatste jaren niet Republikeins, maar Trumps. De man heeft op ongeziene wijze allerlei sociale groepen verzameld, maar als hij wegvalt, zal niemand al die emoties kunnen kanaliseren. Alleen de frustraties en het onbegrip blijven dan over. En natuurlijk alle structuren die tot de polarisering hebben geleid, te beginnen met de invloed van sociale media en de polarisering van de klassieke media.»

HUMO Is dat dé achilleshiel van de Amerikaanse samenleving?

VERSLUYS «Ja. Er is in de VS geen neutrale berichtgeving meer in de audiovisuele media. Dat is een ramp.»

KERREMANS (knikt) «Republikeinen en Democraten hebben hun eigen nieuwsbronnen. Dat maakt het makkelijk om alleen mee te gaan in het verhaal waarin je zelf gelooft. Wie Republikeins is, kijkt naar Fox News. Wie linkser is, kijkt naar CNN en MSNBC. Zeker CNN is de laatste jaren veranderd. Die zender stond vroeger in het midden, vandaag is dat minder het geval.»

VERSLUYS «Vroeger had je objectieve arbiters die door alle Amerikanen werden gerespecteerd, zoals Walter Cronkite (decennialang nieuwsanker voor CBS, red.). Nu houden alleen nog The New York Times en The Washington Post de journalistieke ethiek hoog, en zelfs zij worden door Trump weggezet als partijdig. De vierde macht in de Amerikaanse democratie functioneert niet meer naar behoren, en dat is een catastrofe.»

KERREMANS «Mensen worden niet meer tegengesproken. Daardoor blijven Amerikanen overtuigd van hun eigen grote gelijk. Alle contact met de andere kant is verdwenen.»

VALENTA (knikt) «De manier waarop mensen omgaan met informatie, is door de opkomst van digitale media volledig veranderd. Neem nu het debat over klimaatverandering. Vijftig jaar geleden was zulke informatie alleen bereikbaar voor hoogopgeleiden, via bibliotheken. Nu is er óveral informatie, maar dat brengt ook anarchie met zich mee. Wetenschappers vertellen iets, en meteen is er een website, blogger of persoonlijkheid die hun betoog betwist.

»Hoe lijm je een gebroken land in tijden van informatie-anarchie? Ik weet het niet. Dat wordt één van dé uitdagingen van deze eeuw. Absurde complottheorieën verspreiden zich nu al razendsnel. Sommige politici voelen dat, haken hun wagonnetje aan bij de complotdenkers, en zo is de trein vertrokken.»

HUMO Het is geen toeval dat veel hoaxes afkomstig zijn van bedenkelijke Russische nieuwssites: zulke foute informatie ontregelt onze westerse samenleving.

VALENTA «Inderdaad: geopolitieke machten zoals Rusland hebben baat bij een verscheurd Westen. Rusland heeft geen spionnen meer nodig: via sociale media heeft het directe toegang tot het Amerikaanse politieke spel en kan het de samenleving verdelen. Dat lukt meer dan aardig.»

HUMO We zien de laatste maanden meer politiek geweld. Een extreemrechtse militie wilde in oktober de gouverneur van Michigan gijzelen, en niet zo gek lang geleden opende een links-radicaal het vuur op enkele Republikeinse congresleden die samen baseball speelden.

VALENTA «Ik sluit niet uit dat het geweld de komende tijd nog toeneemt. Ik maak me zorgen over de rechtse milities die de laatste jaren sterk gegroeid zijn en het idee hebben dat ze geweld mogen gebruiken om hun doelen te bereiken. Dat zijn geen lone wolves, maar gemilitariseerde knokploegen die gevechtstrainingen volgen en er een eigen ideologie op na houden.

»Zeer zorgwekkend is dat die groepen zich gesteund voelen door Trump. Kijk maar naar zijn tweets, zoals 'Liberate Michigan!' (Trump tweette die woorden toen de Democratische gouverneur in april coronamaatregelen oplegde, red.). Geradicaliseerde aanhangers namen die woorden letterlijk, en probeerden de gouverneur te gijzelen.

»Tegelijk mag er door wetswijzigingen van de voorbije jaren op meer plekken gewapend rondgelopen worden. En dan gaat het vaak over intimiderende oorlogswapens. Dat alles veroorzaakt een escalatie, waardoor nu ook een deel van extreemlinks bereid is om geweld goed te keuren.»

HUMO De overheid bestempelt die rechtse milities als terroristisch. Trump beschouwt het linkse Antifa ook als een terroristische organisatie.

VALENTA «Dat is een verzameling van ideeën en mensen, geen echte organisatie of gewapende militie. Dat is een wezenlijk verschil, al zitten er mensen bij die geweld goedkeuren.»

HUMO Is dergelijk politiek geweld nieuw?

THOMAS ZEITZOFF (expert politiek geweld, American University Washington) «Amerika lijkt gewelddadiger dan ooit, maar in de jaren 60 en vooral de jaren 70 was er eigenlijk veel meer geweld - denk maar aan de burgerrechtenbeweging en de protesten tegen de Vietnamoorlog, die zorgden voor een revolutionair sfeertje en linkse aanslagen. Het verschil is dat geweld vandaag wordt gestimuleerd door de elite. Recent werd een Antifa-activist doodgeschoten door de ordediensten. Er wordt nog onderzocht of de politiemannen niet te snel geschoten hebben tijdens de arrestatiepoging, maar Trump juichte de dood van de activist gewoon openlijk toe op een rally. 'We got him!'»

Het blijft niet bij geradicaliseerde demonstranten die elkaar te lijf gaan op straat. Geweld wordt voor steeds meer Amerikanen een aanvaardbaar politiek middel, zo schreef een groep onderzoekers begin deze maand op nieuwssite Politico. Ze merken dat steeds meer Amerikanen - Democraat of Republikein - geloven dat geweld gerechtvaardigd is wanneer hun kamp de verkiezingen verliest. Liefst één op de drie overtuigde kiezers meent intussen dat geweld oké is om je politieke doelen te bereiken. Het goede nieuws: wanneer Trump of Biden matigende boodschappen uitstuurt, blijken minder mensen geweld goed te keuren. Leiderschap doet ertoe.

BRANDSMA «In tijden van chaos en geweld verlangen mensen naar duidelijkheid en rust. Daardoor staan figuren op die op basis van een zwart-witverhaal claimen dat ze die rust kunnen garanderen. Law and order, in het geval van Trump. Maar dat soort verhalen gooit alleen maar olie op het vuur. Om van de polarisering af te raken, hebben de VS ander leiderschap nodig.»

ZEITZOFF «Zonder Trump zal de polarisering niet ineens verdwijnen, maar de spanning zal afnemen. Want hij jut zijn harde kern wel degelijk op, en dat heeft duidelijk effect.»

HUMO Moeten Amerikanen, als de polarisering zich zo doorzet, vrezen voor een burgeroorlog?

ZEITZOFF «Dat lijkt me hoogst onwaarschijnlijk. De meeste burgeroorlogen vinden plaats in arme landen met zwakke instituties. De VS zijn daar vooralsnog te sterk voor.»

Zeitzoff wimpelt de mogelijkheid van een burgeroorlog af, maar niet iedereen is daar zo gerust op. Jan Beyers, professor internationale politiek aan de UAntwerpen, waarschuwt voor een historische blindheid.

JAN BEYERS «Ongeveer dertig jaar geleden brak een burgeroorlog uit in ex-Joegoslavië. Ik herinner me dat bijna niemand die catastrofe toen zag aankomen, ook de internationale waarnemers niet. Ook de Arabische Lente was een gebeurtenis die weinigen zagen aankomen.

»Het is trouwens niet zo dat burgeroorlogen alleen in arme landen voorkomen. Van belang is vooral of de politiek in staat is om diepgaande conflicten in de samenleving vreedzaam aan te pakken.»

HUMO Zit er in de VS een soort burgeroorlog aan te komen?

BEYERS «Er zijn veel dezelfde gevaarlijke ingrediënten aanwezig als bij de start van de burgeroorlogen in Joegoslavië en Rwanda. Een tot op het bot verdeelde samenleving, veel wapentuig onder de bevolking, politieke leiders die het vuur oppoken, de normalisering van haatdragend taalgebruik, extremistische groepen die tot veel bereid zijn, een schrijnende ongelijkheid tussen bevolkingsgroepen... Bovendien verwacht een grote meerderheid van de bevolking dat het niet goed zal aflopen. Het vertrouwen van Amerikanen - zowel in de overheid als in medeburgers - was nooit eerder zo laag.»

HUMO Veel Amerika-watchers en Amerikanen vallen over het woord 'burgeroorlog': echte oorlogssituaties zijn nog ver weg.

BEYERS «Het is niet zeker dat het in de VS op dezelfde manier zal lopen als in pakweg Joegoslavië, maar het kán. Burgeroorlogen gaan vaak over een groepsgevoel dat op de spits wordt gedreven - zoals tussen Hutu's en Tutsi's, of Serviërs en Bosniërs. Juist dat groepsdenken heeft in de VS enorm aan kracht gewonnen.

»Een aantal analisten argumenteert zelfs dat er al een burgeroorlog begonnen is in de VS, maar dan met minder intens geweld. De komende periode kunnen we, afhankelijk van hoe de verkiezingen lopen, meer gewelddadige opstootjes zien, terreuraanslagen, het politiegeweld dat langzaam verder uit de hand loopt, milities die zich agressiever gedragen, gewapende burgers die zich nog meer verschansen in hun eigen woonwijk, toenemende agressie op sociale media en op straat, en een groter wordend gevoel van onveiligheid.»

HUMO Dat klinkt zeer ernstig.

BEYERS «Inderdaad. Als je alle ingrediënten samentelt, moet je er rekening mee houden dat het behoorlijk fout kan aflopen. Maar met zekerheid weet je het nooit. Wetenschappers hebben een redelijk goed inzicht in de oorzaken van burgeroorlogen en revoluties, maar ze zijn tegelijkertijd bijzonder slecht in het voorspellen ervan.»

Welke koers ziet u Amerika varen nu het land de laatste rechte lijn richting verkiezingen ingaat? Worden het four more years voor Trump of verovert Joe Biden het Witte Huis? Laat het ons weten en verschijn in Open Venster!