Volle veerkracht vooruit: 'Het is oké om te zeggen: het is nu even niet zo leuk'

In crisistijden is goed te zien hoe verschillend mensen omgaan met stressvolle situaties. Maar is de ene zoveel veerkrachtiger dan de andere? Psycholoog Richta IJntema ging in haar doctoraalstudie op zoek naar het antwoord.

RICHTA IJNTEMA «In moeilijke tijden gaan mensen op zoek naar houvast. Dat zag je tijdens de financiële crisis van 2008, en dat zie je nu het coronavirus rondwaart opnieuw. Heel gek is dat niet. Als de wereld steeds onzekerder en complexer wordt, en de toekomst onduidelijk is, biedt veerkracht een vorm van perspectief.»

- Is veerkracht een eigenschap: iets wat je hebt of niet?

IJNTEMA «Nee, in mijn optiek is dat niet zo. Dat werd eerst wel gedacht door ontwikkelingspsychologen: zijn meenden dat er een vorm van onkwetsbaarheid bestond bij sommige mensen. Want hoe kon het anders dat mensen die opgroeien onder slechte omstandigheden uiteindelijk toch goed terechtkomen? Van die gedachte zijn we snel teruggekomen. Veel mensen blijken in staat te zijn om zich aan te passen.»

- Hoe kan het dan dat veerkracht per persoon zo verschilt?

IJNTEMA «Ik vergelijk veerkracht weleens met fysieke conditie. Als je minder fit bent, loop je een groter risico om griep te krijgen. Zo is het met veerkracht ook: hoe fit ben je mentaal?

»Ik zie veerkracht als een optelsom van genetica van een persoon, zijn omgeving en zijn persoonlijkheid. Ook ervaring speelt een rol. Wie al eerder met tegenslagen te maken heeft gekregen, is veerkrachtiger. Wie al eerder is ontslagen, bijvoorbeeld, kan een bepaalde tolerantie hebben opgebouwd. Het went, zeg maar.»

- Hoe kunnen we tijdens de huidige crisis onze veerkracht versterken?

IJNTEMA «Dat verschilt per persoon, al brengt covid-19 momenteel voor veel mensen een hele hoop stressvolle situaties bij elkaar. De dreiging om ziek te worden, of de moeilijkheden van thuiswerken. Toch is het zaak om niet alle ellende op één hoop gooien. Kijk naar wat jou specifiek stress geeft. Kun je niet goed thuiswerken omdat je kinderen hebt, geen eigen werkplek, of geen goede wifi? Probeer daar dan hulp voor te zoeken.

»Wat in het algemeen helpt, is de realiteit onder ogen zien. Kwaad zijn omdat er bijna niks meer kan of mag, brengt je niet veel verder.»

- Kunnen we minder goed met tegenslag omgaan dan vroeger?

IJNTEMA «Het leven was vroeger harder. We leven nu al zo lang in veiligheid en luxe, dat de klap harder aankomt als daar plots verandering in komt.

»Tegelijkertijd moeten we oppassen dat we het begrip veerkracht niet te positief maken: het is niets anders dan je aanpassen aan een stressvolle of vervelende situatie. De gedachte moet niet zijn: 'Goed dat we nu het coronavirus hebben, daardoor kunnen we aan onze veerkracht bouwen'. Gun elkaar ook dat we het soms even niet zien zitten, en dat herstel tijd kost. We leggen soms de lat zó hoog. We willen de dingen graag oplossen, maar we moeten ook met z'n allen accepteren: soms is het gewoon even niet zo leuk.» (is)

© Trouw