Voor 10 dollar per dag de wereld rond: Tomislav Perko is uw gids

‘Laat u niet door een lege bankrekening vastbinden. Money makes the world go round, maar wie geen geld heeft, kan de wereld óók rondgaan.’ De Kroaat Tomislav Perko heeft zijn verhaal al zo vaak verteld dat hij, als hij even niet oplet, in kreten en leuzes gaat praten.

'Internet en een smartphone volstaan; al de rest krijg je onderweg wel van mensen'

Tomislav Perko situeert het eerste hoofdstuk van zijn verhaal ergens in 2008, toen hij een succesvolle jonge yup in Zagreb was, een effectenmakelaar van het vlotte ‘geld moet rollen’-type. Bij familie, vrienden en kennissen had hij rond die tijd grote sommen verzameld voor een investering: ‘Kan niet fout lopen. Jullie krijgen een veelvoud terug!’ Waarop noodlot en bankencrisis met gebundelde krachten toesloegen: Perko verloor job, geld en illusies, en bleef verweesd achter in een schuldenput van 30.000 dollar.

Hij ontdekte de website CouchSurfing, waar reizigers en gastvrije huisbewoners elkaar treffen. Zo’n 150 globetrotters heeft hij via die weg in zijn woning te slapen gelegd, en behalve een deuk in de sofa hebben die ook ideeën in zijn hoofd achtergelaten. Perko liet het oude leven en de schulden achter en ging de continenten afreizen, de gulle zomer achterna. Van Turkije over Pakistan, Thailand, Australië naar Zuid-Afrika, en van Kenia via Peru en Ecuador weer terug. Per boot, per riksja, per gammele trein, per bus, per lowcostvlucht en vooral per duim.

undefined

'Op het leger en de politie na, is iedereen er oprécht vriendelijk' Over Iran

Onderweg schreef hij blog en Facebookpagina vol, en toen dat goed begon te lopen, kreeg hij van MasterCard een sponsorcontract van 1.000 dollar per maand. Hij heeft er wind voor gevangen (‘Daar zie: onze arme MasterCard-vagebond’), maar naar eigen zeggen gebruikte hij dat geld uitsluitend om zijn schulden af te betalen. Over zijn wereldreis heeft hij een boek geschreven, ‘1000 Days of Spring’, en op dit moment toert hij door Europa om er in de steden voor volle aula’s over te vertellen: ‘How to travel the world with almost no money.’

undefined

'Liften in Australië: 'Enkele auto's had ik beter laten passeren. Maar hoe groot was de kans dat een dronkenlap met mij zou crashen?'

Tomislav Perko «Veel andere reizigers hebben extremere tochten ondernomen dan ik. Ik ken mensen die al twintig jaar aan een stuk de wereld afwandelen. Er is een Ier die door zijn land heeft gelift terwijl hij – het gevolg van een zatte weddenschap – een koelkast met zich meesleurde. Mijn verhaal is niet zo bijzonder, maar tegelijk is dat net de pointe. Ik wil anderen duidelijk maken dat in wezen haast iedereen een reis als de mijne kan ondernemen.

»Mensen zeggen vaak dat ik veel geluk heb gehad. Maar wat betekent dat? Als ik iets honderd keer probeer en daarbij vijf keer succes ken, is dat geluk hebben? Misschien. Maar je kunt het ook hard werk en uithoudingsvermogen noemen. Wie maar vijf pogingen waagt, geen enkele keer een goede afloop kent en dát dan vervolgens aan een gebrek aan geluk wijt, noem ik in de eerste plaats lui.

»En vanzelfsprekend: voor wie de wereld wil rondreizen met 10 dollar per dag, is luiheid geen optie. Die 10 dollar is wel een gemiddelde. Heel veel dagen heb ik niets uitgegeven, en met het opgespaarde geld heb ik een paar keer een vliegtuigticket gekocht.»

HUMO 10 dollar. Ik doe een veelvoud op als ik in de zetel blijf zitten.

Perko «Het kan, hoor. Maar je moet de truken kennen. Als ik onderweg bijvoorbeeld geen goedkope supermarkt vond, deed ik aan dumpsterdiving. Bij benadering 40 procent van alle voedingswaren wordt onverkocht in de vuilniscontainer gegooid. Je moet een zekere mentale grens over om daarin te springen en naar etenswaren te vissen, maar wie honger heeft, springt makkelijker. Na verloop van tijd ging ik ook terrasjes van restaurants in de gaten houden. Zodra ik zag dat gasten hun tafeltje verlieten, schoot ik er – nog voor de ober de kans had gekregen om op te ruimen – naartoe om de restjes van hun bord te plukken. Vooral Italiaanse restaurants zijn dan aanraders: pizza’s laten zich makkelijk grijpen.

»Gratis slapen is al helemaal gemakkelijk. In de hele wereld kun je couchsurfen. Sommige gastheren of -vrouwen namen me dan op vrijdagnacht mee naar clubs en cafés, anderen stelden me op zondag voor aan hun schoonouders. Ik ben zelf ettelijke keren gastheer geweest, zoals je op de CouchSurfing-website kunt zien: zo heb ik wel goodwill gekweekt. Maar ik heb ook in tenten geslapen, in halfopen schuren, onder de blote lucht, en ik heb onder bruggen lepeltje-lepeltje gelegen met daklozen.

»Ik heb dingen gezien die ik van mijn leven niet meer vergeet, maar bijna altijd gold de regel: als er mensen in de buurt waren, keek ik nooit om naar de natuur of naar de zogenaamd prachtige architectuur. Ik heb geen oog voor mooie omgevingen, alleen voor mensen en hun verhalen.»

HUMO Je zegt: ‘Iranezen en Pakistanen zijn opvallend vriendelijk tegen buitenlandse reizigers, omdat ze wéten dat hun land een bedenkelijk imago torst, en ze dat op die manier hopen op te krikken.’ Dat klinkt alsof je de toerismedollartekens al in hun ogen zag.

Perko «Nee, het is volgens mij oprecht, en wel bij bijna iedereen die ik daar heb ontmoet. Op de politie en het leger na, net zij die ervoor betaald worden hun land te vertegenwoordigen. Het kan natuurlijk ook dat ik zo vaak over de gastvrijheid in de moslimlanden praat omdat een resterend vooroordeel in mij het niet zo had verwacht. Mogelijk waren de Australiërs minstens even vriendelijk, maar viel mij dat minder op.»

HUMO Je beweert vaak dat je gezond verstand je enige kompas was. Heeft het je ook in de steek gelaten?

Perko «Ik ben tijdens het liften wellicht een paar keer in auto’s gestapt die ik beter had laten passeren. Heel veel dronken bestuurders, vooral. Maar meestal zagen die er zo afgeleefd uit dat je ging vermoeden dat ze al tien jaar bezopen reden – en daar zijn ze op één of andere manier toch ook ongeschonden uit gekomen. Hoe groot was de kans dat ze net tijdens mijn ritje zouden verongelukken? (Verontschuldigend lachje) Zo ga je op den duur denken. Eén automobilist was zó straalbezopen dat hij vijf minuten lang een blikje bier heeft proberen te openen, om vervolgens te beseffen dat hij het ondersteboven hield. Toen heb ik het stuur maar overgenomen en hem op de achterbank laten slapen.»

undefined

'Zeilend tussen Australië en Zuid-Afrika: 'Het dieptepunt van mijn reis: anderhalve maand op een boot'

HUMO De beroemde Franse lifter Jérémy Marie zegt dat de opgestoken duim voor hem meer is dan een manier om van A naar B te gaan: ‘Het is een passie, een verslaving.’

Perko «Ik ken Jérémy, we hebben gemeenschappelijke vrienden. Ik snap wat hij bedoelt. Het is de seriële bevrediging van een volbrachte taak. Jij interviewt nu mij, dat is op dit moment jóúw taak. Straks doe je weer wat anders. De enige taak die de lifter heeft, is een rit versieren. Als dat hem lukt, krijgt hij een kick. En hoe vaker hij daar op een dag in slaagt, hoe groter de kick.

»Het hoort erbij dat je dan een praatje met de bestuurder maakt. Zij stellen vragen, jij vertelt je levensverhaal. Dat heb ik lang met veel plezier gedaan – net voor dat menselijke contact ben ik dus op reis getrokken. Alleen: het zijn wel altijd dezélfde vragen. En na vijf, zes jaar heb ik het gehad. Voor mij heeft het een deel van de schoonheid verloren. Maar zelfs vijf jaar geleden zou ik nooit in India gelift hebben. De wegen zijn er verschrikkelijk, en een treinrit kost er amper iets. Lakmoesproef: wie voor zijn plezier in India gaat liften, is wel degelijk verslaafd (lacht).»

Moord in de Outback

HUMO De weinig betreden paden van de wereld zijn niet altijd zonder gevaar: heb je ooit voor je leven gevreesd? Bijvoorbeeld toen je pas na geruime tijd liften in Iran te weten kwam dat een uitgestoken duim daar hetzelfde betekent als een middenvinger bij ons? Of toen je in Irak tussen de tanks stond?

Perko «Ik zocht geen risicogebieden op. Ik ben niet door regio’s getrokken waar de taliban regeerden, bijvoorbeeld.

»Ik herinner me eigenlijk maar één bang moment. Ik stond ergens in de outback van Australië, het was donker aan het worden, en twee mannen waren zo vriendelijk om me een paar honderd kilometer mee te nemen naar een plaats waar ik de nacht kon doorbrengen. Ik lag achteraan in de laadbak van hun pick-uptruck, zij zaten voorin. Een halfuur lang lag ik daar in een roes van absolute gelukzaligheid naar de sterren te kijken. En toen voelde ik ineens dat de auto vaart minderde, terwijl we nog ver van het einddoel verwijderd waren. Nu ken ik natuurlijk de horrorverhalen – decennia geleden was er bijvoorbeeld een seriemoordenaar aan de slag geweest die het op lifters gemunt had – en op dat moment was ik ervan overtuigd dat ik zelf in zo’n verhaal was beland. Ik heb even overwogen om snel uit de bak te springen en weg te vluchten, maar: het was stikdonker en we bevonden ons in the middle of nowhere – het had me weken gekost om de bewoonde wereld te bereiken, en aangezien ik water noch voedsel bij me had, betekende dat dus een zekere dood. Ik zette me schrap om het op een vechten te zetten, tot bleek dat ze gewoon waren gestopt om even te kunnen wateren. In totaal ben ik tien, vijftien seconden bang geweest: dat valt dus best mee.»

HUMO Er was toch ook de angst om gek te worden, tijdens je 45 dagen durende zeilreis tussen Australië en Zuid-Afrika?

Perko «Dat wel. Anderhalve maand op zo’n boot, met slechts drie andere crewleden: verschrikkelijk, en het dieptepunt van mijn reis. Je moet mentaal al héél sterk in je schoenen staan om in die isolatie niet compleet zot te worden. Ik heb me er zitten afvragen wat nu het ergste was: zo’n zeiltocht of een half jaar gevangenis. Eerlijk: ik zou liever in de cel zitten; daar schommel je tenminste niet de hele tijd van links naar rechts.

»Een azuurblauwe hemel overdag en een prachtige sterrenhemel ’s nachts: dat was nog iets geweest. Maar 90 procent van de tijd was het grijs en bewolkt. Nóóit kruip ik nog op een boot als ik niet zeker weet dat ik er na een uurtje weer af ben.»

undefined

'In Afrika was zélfs ik een rijk man, omdat ik een paspoort heb en dus kan reizen'

HUMO Je hebt ook gelogeerd bij een tandarts die de hele dag opium rookte: als je dan kiespijn hebt, zou ik er niet gerust op zijn.

Perko (lacht) «Nee, maar dat was een aangename man. We hebben samen gerookt, het was oké – ik probeer graag nieuwe dingen. Bovendien had hij twee maanden daarvoor iemand onderdak gegeven die ik dan weer twee jaar eerder in Bangladesh had ontmoet. De wereld is klein, ook als je ’m helemaal afreist.

»Af en toe werd ik spontaan aangesproken door mensen. Op één van de meest afgelegen stranden van Thailand kwam er iemand naar me toe met een uitgestoken hand. Als een man die je niet kent, jou aanspreekt met ‘Hallo, Tom, hoe gaat de reis?’ is dat raar. (Neuriet de titelsong van ‘The Twilight Zone’) Maar het bleek een Kroaat die mijn blog volgde.»

HUMO Een vaak gehoorde opmerking tijdens lezingen en op je Facebookpagina: ‘Vrouwen zouden zo’n reis nooit alleen kunnen ondernemen en weer veilig thuiskomen.’

Perko «Mijn eerste reflex is dan: ‘Je hebt vast gelijk. Uiteraard zijn er andere gevaren.’ Als man kan ik onmogelijk de pretentie hebben om dat met zekerheid te ontkennen.

»En toch: ik ben onderweg veel vrouwen tegengekomen die al jaren zonder noemenswaardige problemen aan het reizen waren. Jonge vrouwen, maar ook Tanja, een Bulgaarse van bijna 50. Je hoeft voor zo’n reis niet per se jong te zijn, want dat denken sommigen ook. Er bestaat natuurlijk veel rottigheid en gevaar in de wereld, maar het is hoe dan ook een betere plek dan de horrorverhalen van de media je willen doen geloven.»

undefined

'Als ik geen goedkope supermarkt vond, deed ik aan dumpsterdiving: eten uit de vuilniscontainer vissen'

HUMO De punchline van je lezingen: ‘Er was geen plan B, falen was geen optie.’ Elke dag moest je op zoek naar voedsel, vervoer en beschutting. Heb je uit noodzaak dingen moeten doen waar je nu spijt van hebt? Van de bekende Alexander Supertramp – echte naam: Chris McCandless, op wiens avonturen de film ‘Into the Wild’ is gebaseerd – is min of meer bekend dat hij af en toe inbrak.

Perko «Ik heb altijd mijn geweten gevolgd, nooit iets gestolen – toch niet op mijn reizen (lachje) – en ik heb meestal respect gehad voor de plaatselijke grondwet. Dat wil zeggen: als ik het ermee eens was. Sommige wetten vind ik onzinnig: hier en daar mag je officieel niet liften, weed is bijna overal verboden... En zwartwerk vind ik ook maar een kleine zonde.

»Toen ik in Australië aankwam, móést ik wat geld verdienen – mijn budget was helemaal op. Het probleem: ik had enkel een toeristenvisum en mocht er dus niet officieel klussen. Toen ik reageerde op een onlinezoekertje van een restauranthouder die iemand zocht om in de keuken te werken, heb ik dat dus in eerste instantie verzwegen. Even later moest ik het wel opbiechten, maar hij lachte het weg. ‘Ik heb ook gereisd toen ik jong was. Ga maar aan de slag. Maar: daar is het deurgat. Als je op een dag iemand de keuken ziet binnenwandelen die je niet kent, loop dan zo snel mogelijk daarlangs naar buiten.’»

HUMO Je hebt ook huizen geschilderd, je was straatmuzikant en...

Perko «Noem me geen muzikant. Ik ken letterlijk maar drie akkoorden en vier nummers, die ik vervolgens een hele dag herhaalde (lacht). Maar: geen mens die dat doorheeft.

»Ik ben ook verkeersafleider geweest. Met een oranje hesje stond ik naast wegenwerken om wandelaars de juiste richting uit te sturen. Het doelpubliek moet vooral uit blinden en slechtzienden bestaan hebben, want naast mij stonden twee levensgrote fluorescerende verkeersborden die dezelfde functie hadden. Maar: het betaalde 20 dollar per uur! In dertien dagen tijd had ik genoeg geld om weer acht maanden verder te kunnen.»

undefined

'Relaxen in Australië: 'Ik had enkel een toeristenvisum en mocht er dus niet officieel klussen'

HUMO ‘The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy’ schrijft voor dat de intergalactische reiziger te allen tijde een handdoek bij zich dient te hebben. Wat is het allernoodzakelijkste voor de wereldnomade zonder geld?

Perko «Wat mij betreft: internet. En in het verlengde daarvan: een laptop of een smartphone. Dat klinkt als een overbodige luxe, maar het is goud waard als je overnachtingsplaatsen moet zoeken – tenminste, als je niet elke dag onder een boom wilt slapen. En vooral: om mijn ervaringen te kunnen delen op mijn blog en Facebookpagina. Dat vond ik het allerbelangrijkste, omdat het voor aarding zorgde. Al de rest – kleren, toiletpapier, water – hoef je in principe niet mee te sleuren: wat je écht nodig hebt, krijg je onderweg wel van de mensen. Ik heb veel achtergelaten langs de kant van de weg.»

HUMO Je praat veel over hoe tijdens de reis al je vooroordelen over andere culturen zijn vervlogen, maar hoe keek men naar jou?

Perko «Vooral in arme landen, en zeker in Afrika, is het moeilijk om te weten wie echt je vriend is en wie doet alsof om je later geld af te troggelen. Nu, mij maakte dat niet veel uit; ik had geen geld, dus er viel ook weinig te troggelen (lacht). En ik begrijp het ook. Wij hebben alles om zeep geholpen in Afrika. Bovendien was zelfs ik een rijk man voor hen, omdat ik een paspoort heb en dus kan reizen.

»In Afrika heb ik daarom in bijna geen enkel gezelschap het gevoel gehad dat ik er écht bij hoorde. Nochtans was ik precies daarnaar op zoek: de illusie thuis te zijn ver van huis.»

Naar de hoeren

HUMO Je hebt niet écht komaf gemaakt met het verleden: je bent nog steeds een goede zakenman. Veel avonturiers hebben de wereld op een soortgelijke manier afgereisd, maar slechts één iemand heeft er een lezing over gemaakt die het tot één van de best bekeken TEDx Talks-video’s aller tijden heeft geschopt.

Perko (knikt) «Dat is zo. Ik heb een businessdiploma en ik ken iets van marketing. Ik weet hoe ik mijn boodschap aan de man kan brengen. Ik ben erin geslaagd mensen mijn verhaal te doen volgen door er op de juiste manier reclame voor te maken. Nooit opdringerig, maar subtiel: door er op bepaalde reizigersfora over te praten, door originele filmpjes te maken die het goed deden op YouTube, enzovoort.

»Ook nu nog. Vóór elke lezing zeg ik aan de zaal: ‘Straks geef ik twee van mijn boeken zomaar weg! Het enige wat je ervoor moet doen, is me een mailtje sturen.’ Aan die twee boeken verlies ik weinig, maar ik heb er wel ineens tweehonderd emailadressen bij. Allemaal mensen die mogelijk willen weten wanneer ik, als mijn tweede boek uitkomt, nog eens in hun stad ben.»

HUMO Rijpe peren lokken wespen: je krijgt ook kritiek.

Perko «Sommige mensen pikken het niet dat ik – de man die praat over hoe je bijna gratis rond de wereld kunt reizen – daar nu een beetje geld aan verdien. Een béétje, want een vetpot is het niet – ik heb veel onkosten. Ik draag op dit moment dezelfde trui als toen ik zes jaar geleden voor het eerst op televisie kwam. Tijdens mijn lopende tournee logeer ik nooit in Hiltonhotels, maar altijd in de allergoedkoopste Airbnb.

»Mensen vinden altijd redenen om te klagen. Dat ik tussen de 5 en de 10 euro vraag voor een kaartje voor mijn lezingen, bijvoorbeeld. Maar: ik moet de zaal huren, ik heb een auto gekocht om ervoor rond te rijden – met het openbaar vervoer gaat dat niet, want ik sleur 500 kilo boeken mee. Ben ik een hypocriet omdat ik eerst zonder geld de wereld rondreis en vervolgens niet mijn hele léven platzak wil blijven? Het rare is: onlangs héb ik een gratis lezing gegeven, in Gent, en toen zijn er minder dan honderd mensen komen opdagen. Als het niet gratis is, is dat een veelvoud. Gisteren 550, maar het zijn er ook al 1.500 geweest.»

HUMO Investeer je de winst in een nieuwe wereldreis?

Perko «Nee, in prostituees en drugs (vermoedelijk Kroatische humor, red.). We zien wel. Ik ben nu nog even bezig met mijn lezingen en mijn tweede boek. Ik weet nog niet wat ik daarna ga doen, wel dat het iets groots zal worden. In elk geval iets dat mijn vorige reis moet overtreffen. Ik heb de lat hoog gelegd.»

HUMO Heeft het je karakter ook blijvend gevormd?

Perko «Allicht. De ergste periode in mijn leven heeft achteraf rechtstreeks geleid tot de allerbeste: dat vergeet je niet. Ik leef nu volgens het motto: ‘Op het einde van de rit is alles altijd oké. Als iets nog niet oké is, betekent dat gewoon dat de rit nog niet ten einde is.’»

HUMO Dit is het einde van het interview.

Perko «Oké!»