Kijktip‘We Need to Talk About Cosby’
‘Voor onze maatschappij betekent de eerste ‘nee’ niet altijd ‘nee’’
In ‘The Cosby Show’, in de VS één van de succesvolste comedyseries aller tijden, deelde Bill Cosby (84) jarenlang levenswijsheden met zijn tv-gezin en een miljoenenpubliek. Maar achter de schermen deelde America’s daddy gretig zijn zaad met jonge vrouwen, die hij voor het gemak eerst had verdoofd. Vanavond zendt Canvas de tweede aflevering uit van een vierdelige docureeks over de komiek en zijn nalatenschap in zowel de showbizz als in het leven van zijn slachtoffers: ‘Ze zegt dat ze hem eeuwig dankbaar zal zijn. Een paar minuten later vertelt ze hoe hij haar heeft verkracht’
Toen W. Kamau Bell het in 2018 met tv-producers over comedydocumentaires had, lag plots de vraag op tafel: ‘Zou je een documentaire kunnen maken over een comedian die van zijn voetstuk is gevallen?’ Bell herinnerde zich zijn fascinatie voor ‘O.J.: Made in America’, de bejubelde serie van Ezra Edelman uit 2016 over footballspeler O.J. Simpson, en voor ‘Surviving R. Kelly’, waarin meerdere vrouwen de r&b-zanger ervan beschuldigen dat hij hen seksueel en psychologisch heeft misbruikt. Die twee docuseries zouden de inspiratiebron vormen voor ‘We Need to Talk About Cosby’, een grensverleggende serie over één van de meest gevierde en verguisde comedians van de 20ste eeuw.
In vier uur tijd probeert W. Kamau Bell Cosby’s inspanningen voor de burgerrechtenbeweging en zijn status van nationale held voor veel zwarte Amerikanen te verzoenen met de beschuldigingen dat hij meer dan zestig vrouwen gedrogeerd en seksueel misbruikt zou hebben. Cosby werd er in 2018 voor veroordeeld en hij heeft meer dan twee jaar in de cel gezeten, tot het hooggerechtshof in Pennsylvania in beroep het vonnis ongedaan maakte. Cosby heeft alle aantijgingen altijd ontkend. Hoe gevoelig het onderwerp voor veel Amerikanen is, heeft Bell zelf ondervonden. ‘Ik heb meer dan eens overwogen om er de brui aan te geven.’
– Je bent namelijk met ‘The Cosby Show’ opgegroeid. Je moest niet alleen je jeugdheld kritisch benaderen, het is ook delicaat aangezien je zelf zwart bent, en comedian.
W. Kamau Bell «Ik kan me geen moment in mijn leven herinneren waarin Bill Cosby niet deel uitmaakte van de leefwereld van zwart Amerika. Overal waar ik kijk, komt hij om de hoek piepen en altijd lijkt hij zich direct tot mij te richten. ‘The Cosby Show’ was geniaal voor mij en voor zoveel zwarten. Maar hij was America’s daddy, niet alleen de papa van de zwarten. En ‘Bill Cosby: Himself’ blijft één van de grootste stand-upcomedyfilms aller tijden.
»Maar als je zo’n monument bent, moet je niet alleen maar goed werk afleveren. Je moet ook het goede voorbeeld geven, gul zijn voor goede doelen en de zwarte cultuur promoten. Toen ik in 2004 de eerste beschuldigingen hoorde, dacht ik vooral dat het roddels waren, zoals die elke beroemdheid kunnen overkomen. Maar toen dwong collega Hannibal Buress me de feiten onder ogen te zien: America’s daddy wordt beschuldigd van seksuele aanranding en verkrachting. Zoals reporter Roland Martin in de serie zegt: je kunt het verhaal van zwart Amerika in de 20ste eeuw niet vertellen zonder het verhaal van Bill Cosby te vertellen.»
– En is dat gelukt, denk je?
Bell «We zijn grotendeels in ons opzet geslaagd. Het enige wat er niet in zit, is zijn jeugdperiode. Niet alleen heeft hij al een zekere leeftijd, de mensen van zijn generatie die nog leven, wilden niet met ons praten. Zo werd ‘We Need to Talk About Cosby’ vanzelf de geschiedenis van Amerika’s kennismaking met Bill Cosby.
»Ik heb er van het begin af op aangedrongen dat we die moesten brengen in de stijl van ‘O.J.: Made in America’. Ik ben een zwarte Amerikaan, akkoord, maar de twee andere producers zijn een witte en een Zuid-Aziatische Amerikaan. En alle drie deelden we van jongs af die liefde voor Bill Cosby: we wisten eerst gewoon niet wat we van al die beschuldigingen moesten denken. Het is uiteraard voor een groot deel een verhaal over zwarten, maar omdat Cosby zo groot is geworden, heeft iedereen een band met hem.»
– Was je niet bang dat deze serie jou daarom kwalijk zou worden genomen?
Bell «Ik was me ervan bewust dat ik me er niet populair mee zou maken en dat ik zelfs fans kon verliezen. Voor sommigen zal ik altijd die zwarte man zijn die getrouwd is met een witte vrouw en werkt voor een witte zender, en die doet alsof hij een activist is, maar eigenlijk zichzelf heeft verkocht.
»Als een zwarte man die naar zwarte openbare scholen en witte privéscholen is geweest, ben ik me er erg bewust van wat ik doe. Het enige wat ik kan zeggen, is: ‘The Cosby Show’ werd niet uitgezonden door een zwarte zender. Bill Cosby was niet de daddy van zwart Amerika, maar van heel Amerika. En wij, zwarte creatievelingen in de entertainmentindustrie, werken met mensen van wie we geloven dat ze het beste met ons voorhebben. In de showbizz zitten nog altijd voornamelijk witte mensen aan het stuur, maar sommigen willen ons écht helpen om zwarte verhalen te vertellen. Oké, je kunt pas van gelijkwaardigheid spreken als dat niet meer het geval is, maar zover zijn we nog niet.»
Twee kampen
– Je hebt voor ‘We Need to Talk About Cosby’ alle vrijheid gekregen, maar hoe begin je aan zo’n project?
Bell «We zaten met z’n drieën in een kamer met gigantische bladen wit papier tegen de muur geplakt, en daar schreven we dan woorden op als ‘carrière’, ‘beschuldigingen’, ‘Amerika’. Het werd snel duidelijk dat, als je het verhaal zo helder mogelijk wilde brengen, je dan ook alle bochten in zijn carrière moest volgen. Bill Cosby was al in 1965 op tv te zien (in de serie ‘I Spy’, red.). Veel mensen weten niet wat hij allemaal heeft gedaan in zijn leven, of zijn één en ander vergeten. ‘O, ja, nu herinner ik het me,’ zullen velen zeggen. En we wilden ook tonen hoe ongelofelijk hard hij heeft gewerkt om het te maken in de showbizz. In de jaren 70 maakte hij kindertelevisie, primetimeseries, films en platen, en gaf hij ook nog stand-upperformances.»
– Heb jij zelf nog iets over Bill Cosby bijgeleerd tijdens je research? En wat heeft je het meest getroffen?
Bell «Dat het steeds moeilijker wordt om over hem te praten naarmate je meer over hem weet. Lili Bernard, die heeft meegespeeld in ‘The Cosby Show’ en hem van aanranding heeft beschuldigd, zegt in de serie bijvoorbeeld dat het een revelatie voor haar was om daar op de set te staan en te zien hoeveel zwarte mensen er achter de schermen aan meewerkten. Hij heeft de levens en carrières van veel mensen bepaald en ze zullen hem daar tot op vandaag dankbaar voor zijn. En een paar minuten later vertelt ze hoe hij haar heeft verkracht. Het was verbazingwekkend om te zien dat ze dat onderscheid kon maken.»
– De serie herinnert de kijker eraan dat er niet zoiets bestaat als ‘het slachtoffer’, en focust op de talloze verdachtmakingen van al dan niet vermeende slachtoffers.
Bell «In de VS kan eigenlijk alleen een witte vrouw die onderweg is naar de Bijbelklas, het slachtoffer van een aanranding of een verkrachting zijn. En zelfs dan nog zal altijd wel iemand de vraag opwerpen: ‘Wat deed ze daar eigenlijk om negen uur op een zondagochtend?’ Wat je ook wilt geloven in de zaak-Cosby, wij willen met de serie vooral bereiken dat iedereen zich ervan bewust wordt dat we niet goed omgaan met aanrandingen en verkrachtingen. We bouwen te weinig veiligheidssystemen in om die te voorkomen, zoals je ook veiligheidsgordels in de auto hebt, of verkeerslichten op straat. Je kunt niet alle kwaad uit de wereld bannen, maar we kunnen wel veel meer doen dan nu het geval is.
»Ik ben tot de volgende conclusie gekomen: als ik echt iets heb opgestoken van al die levenslessen van Bill Cosby, dan weet ik wel zeker dat ik deze documentaire moest maken. Wees slim. Probeer slimmer te worden. Leer zorg te dragen voor de samenleving, zeker wanneer je zwart bent. Voed je zwarte medemens op. Ik heb dat zelf proberen te doen bij al die zwarte vrouwen die onze hulp en steun nodig hebben, en een luisterend oor.»
– Je zegt in de serie dat veel mensen weigerden met jou te praten. Wat waren de belangrijkste redenen waarom sommigen ervoor kozen het stilzwijgen te bewaren?
Bell «Voor iemand die is opgegroeid met Bill Cosby, is het misbruik vaak een taboe-onderwerp. Ik wéét dat ik mijn publiek in twee kampen verdeel als ik daarover begin. Zelfs mensen die de slachtoffers geloven, willen er niets over horen omdat ze er nog altijd het hart van in zijn. Het was bijna onmogelijk om deze serie te maken zonder verbrand te raken of aangevallen te worden op sociale media of in de pers.»
Nee is nee
– Heb je geprobeerd om Bill Cosby te spreken te krijgen?
Bell «Hij zat in de gevangenis toen we eraan begonnen, en het had ook geen zin om hem te proberen benaderen. Hij is zelf altijd heel duidelijk geweest. Ik weet niet wat dat opgeleverd zou hebben. En als je ruimte maakt voor de slachtoffers, zie ik niet in hoe je hen recht kunt doen door hem ook aan het woord te laten.
»Deze docuserie is geen echte true crime-documentaire. ‘Surviving R. Kelly’ gaat wel meer die kant uit: ‘Er is een plaats delict en we hebben jouw hulp nodig om de misdadiger te kunnen vatten.’ Dat is bij ons niet het geval.»
– Veel mensen zeiden dat ze niets van de beschuldigingen geloofden, behalve diegenen die persoonlijk iemand kenden die door Bill Cosby zou zijn misbruikt. Dat frappeerde me wel.
Bell «De samenleving heeft ons zo opgevoed. We weten allemaal dat als een vrouw nee zegt, ze ook nee bedoelt. Maar tegelijkertijd is het een cultureel gegeven dat de eerste nee niet altijd nee betekent. Er moet altijd nog een paar keer nee volgen. Dáárom moeten we eens goed nadenken over dat hele systeem dat Bill Cosby en andere machtige mannen toelaat om ermee weg te komen, en dat andere mannen doet zeggen: ‘Je moet niet geloven wat die vrouw vertelt, want waarom is ze eigenlijk met hem mee naar zijn kamer gegaan, en waarom droeg ze wat ze aanhad?’
»Ik kan alleen maar hopen dat ‘We Need to Talk About Cosby’ zoveel mogelijk mensen bereikt, dat ze over misbruik willen praten en bereid zijn mee te werken aan een wereld waarin zulke dingen niet zo makkelijk kunnen gebeuren, en waarin slachtoffers meer steun krijgen. Uiteindelijk gaat het erom een omgeving te creëren die veiliger is voor de slachtoffers van seksueel geweld.»
– Ben je ontgoocheld in de manier waarop de samenleving met slachtoffers omgaat?
Bell «Ik zou willen dat de volgende generatie minder afziet, ik heb namelijk drie dochters. Maar soms heb ik het gevoel dat ze het juist zwaarder zullen hebben. We bevinden ons op een kruispunt in de Amerikaanse geschiedenis en ik vrees niet alleen dat we geen vooruitgang meer boeken, maar vooral dat we achteruitkachelen. Het is ontmoedigend, maar het is mijn verantwoordelijkheid als zwarte burger om, met de privileges die ik geniet, mee naar oplossingen te zoeken.»
© Rolling Stone
