'Vrouwen stemmen vaker op Groen: dat kan op 26 mei het verschil maken'

Honderd jaar geleden zetten de Belgische vrouwen hun eerste, voorzichtige stapjes richting het stemhokje. Pas in 1948 zouden ze volwaardige politieke rechten krijgen, maar in 1919 mochten ze al wat ervaring opdoen en kregen ze stemrecht op gemeentelijk niveau. Stelt zich de vraag: hoe zit het vandaag? Recent Nederlands onderzoek toont aan dat vrouwen beduidend linkser stemmen dan mannen. Doen ze dat bij ons ook?

SILVIA ERZEEL (politicologe VUB) «Vraag je mensen naar hun politieke overtuiging, dan antwoorden vrouwen net iets vaker dan mannen dat ze zich links voelen. Maar als je kijkt naar de partijkeuze, dan ligt het toch iets ingewikkelder.»

MARC SWYNGEDOUW (politiek socioloog KU Leuven) «In 2014 hebben we dat uitvoerig bestudeerd: vrouwen bleken vaker op Groen en CD&V te stemmen, terwijl mannen iets vaker op de N-VA en de SP.A stemden. Maar dat zijn slechts tendensen. Het fluctueert van verkiezing tot verkiezing.»

HUMO Waarom is dat genderverschil er in Nederland wel?

SWYNGEDOUW «Niet alleen in Nederland: ook in onze andere buurlanden is er een duidelijk verschil. Wellicht heeft het ermee te maken dat die landen stemrecht hebben, in tegenstelling tot onze stemplicht.»

HUMO Stemmen vrouwen gematigder dan mannen?

ERZEEL «Ja. Dat zie je in heel Europa: radicaalrechtse partijen trekken duidelijk meer mannelijke kiezers aan. Aanvankelijk was dat in België ook het geval, maar die kloof verdwijnt.»

SWYNGEDOUW «Toen we in de jaren 90 het kiesgedrag voor extreemrechts begonnen te onderzoeken, was het duidelijk een mannenkwestie. In Frankrijk zag je dat Jean-Marie Le Pen met zijn harde, racistische en soms vulgaire taal de vrouwelijke kiezers afstootte. Ook bij ons kreeg het Vlaams Blok in 1991 makkelijker stemmen van mannen dan van vrouwen, maar tegen 1995 was dat verschil verdwenen. En dat is tot op vandaag nog steeds het geval.»

HUMO Migratie, veiligheid en economie zijn de thema’s die mannen belangrijk vinden in Nederland, terwijl vrouwen eerder belang hechten aan gezondheidszorg, sociale voorzieningen, duurzaamheid en klimaat. Hoe zit het bij ons?

ERZEEL «Bij ons vinden mannen en vrouwen het thema ‘economie en werkgelegenheid’ niet alleen even belangrijk, ze zetten het ook allebei op de eerste plaats, zo bleek uit ons onderzoek in 2014. Dat was opmerkelijk, maar die verkiezingen stonden toen wel heel erg in het teken van socio-economische thema’s.»

HUMO In de verkiezingen die eraan komen, zal het klimaat een grote rol spelen. Zou het kunnen dat vrouwen straks het verschil maken in het stemhokje?

ERZEEL «Dat kan zeker. Als er een thema speelt waar mannen en vrouwen anders over denken, dan kunnen vrouwen effectief het verschil maken.»

SWYNGEDOUW «Als milieu op 26 mei de bepalende factor is, dan zou het weleens kunnen dat vrouwen iets meer Groen stemmen – we weten dat zij gevoeliger zijn voor het milieuthema. Maar op dit moment is dat nog pure speculatie.»

HUMO Hoe is de vrouwenstem de voorbije eeuw geëvolueerd?

SWYNGEDOUW «Dat het tot 1948 heeft geduurd voor de vrouwen in België algemeen stemrecht kregen, kwam omdat liberalen en socialisten bang waren dat vrouwen massaal katholiek zouden stemmen. Hun vrees bleek terecht: na de eerste verkiezingen waaraan vrouwen mochten deelnemen, in 1949, was er op twee zetels na een katholieke meerderheid. Na de verkiezingen in 1950 werd er zelfs een absolute katholieke meerderheidsregering gevormd. Nu, dat heeft maar één legislatuur geduurd: in 1954 trad de eerste paarse regering van België aan.»

ERZEEL «Gek genoeg stemden vrouwen juist rechtser dan mannen. Dat heeft er wellicht mee te maken dat vrouwen vroeger religieuzer waren dan mannen. Maar religie verloor in de loop der jaren aan belang, waardoor ze opschoven naar links. Vrouwen zijn ook steeds meer buitenshuis gaan werken, waardoor andere thema’s aan belang wonnen. Die ommekeer zien we niet alleen bij ons, maar in verschillende Europese landen. Alleen deed hij zich in sommige landen al in de jaren 70 en 80 voor, en bij ons pas in de jaren 90.»

HUMO Voelen vrouwen zich goed vertegenwoordigd door onze politici?

SWYNGEDOUW «Het vertrouwen in de politiek is notoir laag in ons land. Gender heeft daar geen effect op: vrouwen hebben er even weinig vertrouwen in als mannen.»

ERZEEL «Vrouwen zijn wel feministischer. Op de vraag ‘In welke mate vindt u dat evenveel mannen als vrouwen in het parlement moeten zitten?’ geven meer vrouwen dan mannen aan dat ze dat belangrijk vinden. Er is bij vrouwen ook een groter draagvlak voor genderquota.»

HUMO Hoe zit het met het aantal vrouwen in de politiek?

ERZEEL «Onze Kamer telt 38 procent vrouwen. Daarmee staat België, samen met Ecuador, op de 22ste plaats in de wereld. We hebben het ooit beter gedaan: toen de quotawetten van 2002 pas waren ingevoerd, haalden we de top 10. Nu zijn we gestagneerd, terwijl andere landen vooruitgang hebben geboekt.»

HUMO Stemmen vrouwen vaker op vrouwen?

ERZEEL «Ja. Maar tegelijk zie je dat de neiging om voor het eigen geslacht te stemmen nóg groter is bij mannen. Vrouwen zullen hun stem iets vaker spreiden tussen mannen en vrouwen.»

HUMO Niet erg feministisch.

ERZEEL «Het heeft zeker niet alleen daarmee te maken, maar ook met hoe partijen hun lijsten samenstellen. Ongeveer de helft van de kiezers geeft een voorkeurstem, vaak alleen op de lijsttrekker. En dat zijn nu eenmaal nog altijd vaak mannen.»

HUMO Een vrouwelijke premier voor België zit er nog niet meteen in?

ERZEEL «Ik vermoed dat het inderdaad nog niet voor deze verkiezingen zal zijn. Met Meyrem Almaci, Gwendolyn Rutten en Hilde Crevits hebben we wel een aantal prominente vrouwen, maar er staan nog altijd meer prominente mannen op de lijsten.»

HUMO Zou de wereld een fijnere plek zijn als er meer vrouwen aan de macht kwamen?

ERZEEL «Ze zou alvast wél fairder zijn. Onze bevolking telt evenveel mannen als vrouwen, dus het lijkt mij logisch dat diezelfde afspiegeling wordt gerespecteerd bij onze volksvertegenwoordigers.»