VRT-werknemers getuigen: ‘Door het grote aantal burn-outs kregen sommige afdelingen het werk al niet meer gedaan’

Tegen eind 2025 kan de openbare omroep jaarlijks op 25 miljoen euro minder rekenen. Die lagere inkomsten, in combinatie met het veranderende mediagedrag in Vlaanderen, maakten volgens de VRT een ‘transformatieplan’ noodzakelijk. Zowat een tiende van het personeel wordt ontslagen en de productie van alle fictiereeksen wordt uitbesteed. De openbare omroep is al sinds 2007 fors aan het besparen en ontsloeg in totaal al meer dan 600 werknemers. In 2020 kondigde de Vlaamse regering aan dat de VRT nog eens 44 miljoen euro moest bezuinigen. De gevolgen daarvan laten zich nu voelen. Humo sprak twee jaar geleden met werknemers over de gang van zaken aan de Reyerslaan: ‘Er zullen weer ontslagen vallen, maar we zijn nu al met te weinig. Hoe moeten we het nog klaarspelen?’

(Verschenen in Humo op 2 februari 2020)

De werkdruk bij de VRT is absurd hoog, zeggen de VRT-werknemers. Hoe hoog precies, dat willen de meesten alleen anoniem vertellen. 'Na tien jaar besparingen regeert de angst en de onzekerheid.' De enige die niet anoniem wil getuigen, is Clem Robyns, eindredacteur bij Canvas en drijvende kracht achter ‘Iedereen VRT’, het platform dat opkomt voor de medewerkers die niet bij een vakbond aangesloten zijn.

CLEM ROBYNS «Ik werk op dit moment voor 'Nachtwacht' (het praatprogramma van Jan Leyers, red.). Onze vaste kernploeg bestaat uit negen mensen. Twee van hen zijn uitgevallen met een burn-out vlak voor ze naar mijn redactie moesten overstappen. Iemand anders heeft net een burn-out gehad voor hij erbij kwam. Dat is dus een derde van onze mensen. Het zal wel uitzonderlijk veel zijn, maar toch. Ik ken afdelingen waar ze door het grote aantal burn-outs het werk niet meer gedaan krijgen.»

HUMO Waarom raken mensen opgebrand?

ROBYNS «Dat komt door de hoge werkdruk. De personeelsbezetting is zo krap geworden dat de planners voortdurend mensen van de ene naar de andere opdracht sturen. Wij nemen 'Nachtwacht' op vrijdag op, en die sessie mag absoluut niet uitlopen. Dat is absurd voor een discussieprogramma, maar onze studioploeg moet metéén daarna 'Terzake' en 'De afspraak' opnemen. Bij 'Alleen Elvis blijft bestaan' gaat het nog verder: daar wordt in de namiddag gerepeteerd, dan moet de opnameploeg naar 'Terzake' en 'De afspraak', en laat op de avond moeten ze terug naar Thomas Vanderveken en zijn praatgast. Als het allemaal zo krap is, móéten er wel zaken fout lopen.»

HUMO Hoe was het vroeger?

ROBYNS «Vroeger kon een ploeg medewerkers samen aan een programma beginnen. Dat is belangrijk, zeker bij een nieuw concept. Iedereen moet er mee over kunnen nadenken. Nu begin je met twee man, drie weken later komt er iemand over van een ander project, en zo gaat dat maar door. We krijgen niet meer de tijd om creatief te groeien.»

HUMO Hoe is dat op te lossen?

ROBYNS «De VRT moet opnieuw jongere mensen aannemen, maar daar is geen budget voor. Minister van Media Benjamin Dalle (CD&V) wil mensen die met pensioen gaan niet meer vervangen, maar zo hebben jonge mensen die hun weg willen zoeken in de tv- of radiowereld geen enkele kans meer bij de grootste werkgever van het land in die branche. Als mijn kind een studie zou moeten kiezen, zou ik radio of televisie toch afraden.

»Op termijn moet de VRT opnieuw fatsoenlijk gefinancierd worden. Ofwel moet de overheid eerlijk zijn en zeggen: 'Schaf maar één en ander af.'»

HUMO Moet de VRT een afgeslankte nieuwszender worden?

ROBYNS «Dat wil niemand. De politici struikelen over elkaar om te zeggen dat ze een sterke openbare omroep willen, maar blijkbaar wel met steeds minder mensen en minder geld. Dat kan niet blijven duren.»

Onze tweede informant heeft ook gestaakt op maandag 27 januari. 'Niet omdat ik mijn werk niet graag doe. Integendeel, ik werk met passie, en ik geloof in de VRT. Net daarom wilde ik het signaal geven dat de regering geen besparingen kan blíjven opleggen.'

HUMO Wat is het grootste probleem?

RESEARCHER «Als het over de VRT gaat, heeft iedereen altijd de mond vol over efficiëntie. Maar precies dáárop wordt bespaard. We werken bijvoorbeeld met computers die geen zware beelden kunnen verwerken. De software is ook niet gebruiksvriendelijk: de technologen kopen de basisversie van een systeem aan en bouwen daar dan zelf van alles bij. Als na een jaar of twee blijkt dat het zo wel erg lastig werken is, kopen ze een ander systeem, maar opnieuw de basisversie. Zeker voor oudere werknemers is dat niet evident. Zij zijn hier nog in dienst gekomen toen er van pc's en e-mails amper sprake was, en nu moeten ze om de twee jaar een nieuw softwaresysteem onder de knie krijgen. Grotendeels in hun eentje, want de opleiding is tot een minimum beperkt.

»Het ergste is nog de zondvloed aan formulieren. Ik moet voortdurend in een Excelbestand bijhouden hoeveel uur ik aan dit project heb gewerkt, hoeveel uur aan dat project... Ik word daar knéttergek van. Als iemand als Annemie Struyf dan naar aanleiding van de staking zegt dat ze nooit haar uren heeft geteld, denk ik: jij beseft niet in welke luxepositie je zit. Ik zou mijn uren óók niet tellen, als ik niet voortdurend die belachelijke Excelsheets moest invullen.»

HUMO Wat kan de omroep redden?

RESEARCHER «Een paar jaar geleden heeft de VRT een tevredenheidsenquête gehouden bij het personeel. De resultaten waren heel slecht. Daar zijn een paar grote projecten uit voortgekomen, die - zoals gewoonlijk - op niets zijn uitgelopen. Maar ergens is er toch iets van blijven hangen. Er wordt meer geluisterd.

»Op dit moment is er vooral rust nodig in het bedrijf, al zie ik die niet meteen komen. Niet nu er een enorme vertrouwensbreuk is.»

HUMO Door het ontslag van Paul Lembrechts?

RESEARCHER «Ook, maar dat niet alleen. Er komt nu zoveel naar buiten. Onder andere over Luc Van den Brande, de voorzitter van de raad van bestuur, die bezwarende informatie achtergehouden zou hebben over Peter Claes (directeur media en productie, die in de clinch lag met CEO Paul Lembrechts, red.).

»Bij elke nieuwe beheersovereenkomst weten wij alleen zeker dat we moeten besparen. En dat weer één of andere manager diensten zal hervormen om ze efficiënter te maken. Dat werkt niet. Wij willen iemand met een visie, iemand die duidelijk zegt wat een openbare omroep moet doen, en welke mensen en middelen daarvoor nodig zijn.»

HUMO Ex-VRT-baas Tony Mary zei in Humo dat minstens een kwart van het VRT-personeel statutaire ambtenaren zijn. Past dat nog in de visie van een moderne openbare omroep?

RESEARCHER «Volgens het cliché voeren die geen klap uit. Eerlijk, ik vraag me af waar je die mensen zou vinden. En als je zo iemand treft, gaat er een heel verhaal achter schuil: een werknemer kreeg bijvoorbeeld plots een andere functie, zonder een behoorlijke opleiding. Ik denk dan: ga eens met de mensen praten. Misschien leer je nog wat.»

DRAMA BIJ KLARA

De derde VRT-werknemer die met ons wil praten, werkt sinds 1997 voor Klara, dat toen nog Radio 3 heette. In die jaren heeft ze veel zien veranderen: 'Vandaag hebben we bij Klara zéker een derde minder personeel. Maar er komen almaar taken bij. De mensen die met pensioen zijn gegaan, worden vaak niet vervangen. Hun taken worden overgenomen door collega's. En er is een belangrijke digitale poot bij gekomen. We schrijven artikels en maken filmpjes voor de Klara-website. Als je een mooie site wilt hebben waar dagelijks nieuws op te lezen valt, vergt dat veel inspanning. Om én goede programma's te maken én een prachtige site te onderhouden, zijn we met te weinig mensen. Toch willen we het goed doen en dan gaan mensen in het rood.'

HUMO Clem Robyns van het platform ‘Iedereen VRT’ noemt de manier waarop Klara werd getroffen 'dramatisch'.

KLARA-MEDEWERKER «Bij de vorige besparingsronde moesten vijf collega's vertrekken. Niet omdat ze hun werk niet goed deden, wel omdat iemand van bovenaf zei: 'Bij Klara moet er meer bespaard worden.' Wij waren verbijsterd. We gingen ervan uit dat Klara bij uitstek de zender is die één van de kerntaken van de openbare omroep vervult, namelijk: over cultuur berichten. En toch werden we zo driest aangepakt.

»Sindsdien is de werkdruk alleen maar gestegen. Ik hoor veel collega's zeggen dat ze op hun tandvlees zitten, dat ze niet weten hoelang ze het nog zullen volhouden. Mensen worden ziek omdat de druk te groot wordt, waardoor anderen het werk moeten overnemen en het ook voor hén te veel wordt.»

HUMO Waarom blijven jullie het doen?

KLARA-MEDEWERKER «Omdat we onze job zo graag doen. We hebben veel over voor onze programma's. We voelen ons betrokken bij wat er op antenne te horen is, en we willen dat heel goed voorbereiden.

»Ik merk wel bij mezelf en bij collega's dat we minder vaak naar concerten, toneelvoorstellingen of de opera gaan. Ofwel omdat we te moe zijn, ofwel omdat we een programma moeten afwerken en er niet op tijd raken. Dat is frustrerend: we willen de Vlamingen en luisteraars zin doen krijgen om deel te nemen aan het culturele leven, maar we slagen daar zelf steeds minder in.»

HUMO Zijn jullie bang dat Klara ooit zal verdwijnen?

KLARA-MEDEWERKER «Nee. Maar je voelt wel dat er aan de poten wordt gezaagd. We weten dat we, als we met meer mensen zouden zijn, nog betere en diversere programma's kunnen maken. Ik droom al jaren van een geschiedenisprogramma, en ik weet dat mijn nethoofd, Chantal Pattyn, dat een fijn idee vindt. Maar het zal er waarschijnlijk nooit van komen. Voor zo'n programma heb je een redactie nodig, en daar hebben we simpelweg de middelen niet voor.»

GRATIS OVERUREN

Ook onze vierde gesprekspartner werkt sinds de jaren 90 bij de VRT. Het is niet de eerste storm die de productiemedewerker meemaakt, wél de ergste: 'Eerst kwam VTM, daarna volgden twee besparingsrondes. Maar ik ben nooit zo bang geweest als nu.'

HUMO Wat is er deze keer zo anders?

PRODUCTIEMEDEWERKER «Tijdens de vorige besparingen hebben ze een poot van onze stoel weggezaagd. Op drie poten kun je nog balanceren. Maar nu willen ze er nóg een poot af zagen. Dan val je om.»

HUMO De opgelegde besparingen zijn niet realistisch?

PRODUCTIEMEDEWERKER «Nee. Er zullen weer ontslagen vallen, maar we zijn nu al met te weinig. Hoe moeten we het nog klaarspelen? Ik ben productiemedewerker. Ik zorg voor de praktische regelingen achter de schermen: ik boek cameraploegen, maak de planning, zorg ervoor dat facturen betaald worden, doe de catering... Een zware job, zelfs voor één programma. Vandaag doen we er soms vier tegelijk. Dat is niet haalbaar. Ik heb collega's die 's nachts wakker schieten: ik heb toch wel de juiste cameraman naar de juiste set gestuurd?

»Het doet pijn als ze ons luiaards noemen die niet weten wat werken is. Normaal gezien reageer ik nooit op internettrollen op krantenwebsites, maar de afgelopen weken heb ik het toch een paar keer gedaan. Mensen weten echt niet hoe het er achter de schermen aan toegaat. Neem de ploeg van de Warmste Week: dat evenement vraagt een enorme voorbereiding, ze zijn tijdens die week 24 uur per dag bereikbaar, en ze moeten achteraf alles afsluiten. Vroeger namen ze hun overuren op om te recupereren. Dat kan niet meer: er is te weinig personeel. Ze moeten meteen aan het volgende project beginnen.»

HUMO Worden al die overuren uitbetaald?

PRODUCTIEMEDEWERKER «Zelden. Sinds de vorige besparingen is de regel dat we geen overuren meer mogen kloppen, want de VRT kan die niet betalen. Vaak geven we ze gewoon niet aan. Maar na een tijdje begint het door te wegen. Niet om het geld, want daar heb je niet veel aan als je met een burn-out thuiszit.»

HUMO Volgens minister van Media Benjamin Dalle kan de VRT een pak efficiënter werken.

PRODUCTIEMEDEWERKER «Er zijn dingen die beter kunnen, zoals in elk bedrijf. Maar 44 miljoen euro besparen? Er is sinds de vorige besparingen al veel gebeurd. Onze zondagsvergoeding werd bijvoorbeeld afgetopt. Vroeger kregen we een gepresteerde zondag dubbel betaald, nu staat er een maximumbedrag op. Mensen die hier al lang werken, zoals ik, hebben een pak moeten inleveren. We kunnen onze eindejaarspremie omzetten in vakantiedagen. Alleen: die dagen opnemen is niet makkelijk. Vroeger nam een collega dan ons werk over, maar nu niet meer. Dus moeten we zoveel mogelijk vooraf werken, en de rest achteraf inhalen. De meesten van ons nemen daarom hun laptop mee op vakantie. Eigenlijk zouden we dat niet moeten doen, want nu merken de bazen niet dat het vierkant draait. Maar niemand wil de boel in het honderd laten lopen. Daarvoor zijn we te loyaal.»

HUMO Hebt u gestaakt?

PRODUCTIEMEDEWERKER «Ja. Wat kunnen we anders nog doen?»

HUMO MNM-presentator Tom De Cock schreef een open brief waarin hij uitlegde waarom hij de staking niet steunde.

PRODUCTIEMEDEWERKER «Tom De Cock is een zelfstandige: hij kan gewoon niet staken. Bij de vorige besparingsronde werden veel mensen aangemoedigd om te freelancen. Ik heb nog bij Studio Brussel gewerkt: daar is zeker 80 procent van de presentatoren zelfstandig.»

HUMO Hoe ziet u de toekomst?

PRODUCTIEMEDEWERKER «We moeten hopen op de komst van een topman met een goede visie. Het ontslag van Paul Lembrechts kwam niet totaal onverwacht. Toen hij in oktober zei dat hij niet de CEO wilde zijn die de VRT ten grave draagt, zeiden de vakbonden al: 'Als hij zich blijft verzetten, zullen ze hem vervangen.' Toch was er ongeloof toen hij aan de kant werd geschoven.

»Ik ben niet voor of tegen Peter Claes, ik heb nooit voor hem gewerkt. Maar het vertrouwen is helemaal zoek.»

HUMO U doelt op het uitgelekte nieuws dat hij een contract van 650.000 euro heeft afgesloten met freelanceregisseur Ludovic Beun.

PRODUCTIEMEDEWERKER «650.000 euro, alstublieft. Alle andere regisseurs bij de VRT moeten nu toch denken: wat zit ik hier te doen?»

HUMO Door de Vlaamse verkiezingsuitslag bestaat de helft van de raad van bestuur straks uit leden van de N-VA en Vlaams Belang, twee partijen die hun kritiek op de VRT niet sparen.

PRODUCTIEMEDEWERKER (knikt) «Bij Vlaams Belang staat het letterlijk in hun programma: de VRT moet weg. De N-VA formuleert het genuanceerder, maar de boodschap komt op hetzelfde neer. Die stem klinkt steeds luider. Ook bij de bevolking. Ik begrijp dat wel: mensen hebben het moeilijk om rond te komen. Als ze dan lezen dat er 179 miljoen euro naar de VRT gaat, is het logisch dat ze zeggen: 'Geef dat geld aan ons.'»

HUMO Bent u bang om uw job te verliezen?

PRODUCTIEMEDEWERKER «Ik ben één van die statutaire ambtenaren, zo'n oude krokodil, maar het houdt me wel bezig. Ik kan met pensioen gaan vanaf 2025. Maar zal ik dat wel halen als er weer tweehonderd jobs moeten sneuvelen?»

LAMZAKKEN

De vijfde informant werkt bij het VRT-archief, bij de vorige besparingsronde de zwaarst getroffen dienst van de VRT. 'In tien jaar tijd is onze afdeling gehalveerd. We waren met een honderdtal. Binnenkort blijven we over met iets meer dan vijftig personeelsleden.'

HUMO Voor dezelfde hoeveelheid werk?

ARCHIVARIS «Voor méér werk. De VRT is al lang niet meer alleen radio en televisie: we hebben ook de websites en de sociale media. Voor een archivaris zijn dat geen makkelijke platformen: we hebben de technologie nog niet om de onlinecontent op een vlotte manier te bewaren. Er zouden eigenlijk mensen bij moeten komen in plaats van af te vloeien.»

HUMO Voor u is het probleem vooral van technologische aard?

ARCHIVARIS «We beschikken niet over aangepaste technologie. We moeten soms processen uitvoeren die uit te veel stappen bestaan. Als je ze niet dagelijks uitvoert, ben je ze zo weer vergeten. Ik heb al volwassen mannen zien huilen als een kind omdat ze niet meer kunnen volgen.

»We werken hier keihard, elk uur en elke dag van de week. Net daarom komt burn-out zo vaak voor bij de VRT: we zijn zo gedreven dat we makkelijk opbranden.»

HUMO Hoe zwaar weegt die constante druk van opgelegde besparingen?

ARCHIVARIS «Zwaar, vooral sinds 2015. Wat me opvalt in deze besparingsronde is dat de polarisatie die wereldwijd toeneemt, ook binnenshuis een factor wordt. Dan krijg je reacties als die van MNM-dj Tom De Cock, eindredacteur Henk De Corte van 'Iedereen beroemd' en programmamaker Annemie Struyf. En op de sociale media schiet iedereen op alles wat beweegt voor ze nadenken.»

HUMO Tom De Cock, Henk De Corte en Annemie Struyf wilden niet staken omdat je dan de verkeerde mensen gijzelt: niet de politici of de VRT-managers, maar de kijkers en de collega's.

ARCHIVARIS «Ze voelen de besparingen blijkbaar nog niet. Ze leven in de bubbel van hun eigen programma. Ze zullen pas wakker worden als ze opgebrand zijn of als er aan hun programma wordt geraakt. Ik heb ook aan die programma's meegewerkt, ik weet hoe zo'n bubbel aanvoelt. Maar dan nog is het niet netjes om te zeggen dat je collega's lamzakken zijn die alleen maar koffiedrinken. Zo'n dedain vind ik zeer jammer.»

HUMO Nog een tegenstander is Vlaams Belang. Volgens die partij is de VRT te duur en zou de omroep beter afgeschaft worden.

ARCHIVARIS «Ze spelen wel open kaart: daar heb ik meer respect voor dan voor partijen die hetzelfde willen, maar dat omfloerst omschrijven. Dat de VRT duur zou zijn, is trouwens een flagrante leugen. De omroep kost de Vlaming 3 à 4 euro per maand. Daar heb je geen maandabonnement op Netflix voor.»

HUMO Wat kan de sneeuwbal stoppen?

ARCHIVARIS «Het publiek. Kijk naar ons bereik: naar 'Thuis' kijken elke dag meer dan een miljoen mensen. Vraag eens aan hén of de VRT nog nut heeft. Als zij zeggen dat ze ons niet meer nodig hebben, dan kunnen we onze conclusies trekken. Maar zover is het duidelijk nog niet.»