Waar is Yanis? Á la recherche de Varoufakis

‘Áls je Varoufakis spreekt, vraag hem dan alsjeblieft dat-ie ophoudt met zo raar te doen. Doe normaal, man! We schamen ons voor hem.’ Aan het woord zijn twee Griekse gothic meisjes – begin 20, zwarte outfits, behangen met piercings en ander ijzer – op een verlaten terras op het piepkleine, autovrije eilandje Hydra.

'De man is een legende. Een rockster. En gevaarlijk. Want als hij zijn mond opendoet, raken beurzen in de war en keldert de koers van de yen en de dollar'

Het ‘nieuws’ dat ik de Griekse minister van Financiën Yanis Varoufakis wilde interviewen, heeft zich als een bosbrand over het eiland verspreid. Bewoners die ik nog nooit had gesproken – ik kom al dertig jaar op Hydra, mijn kinderen zijn er geboren en erfden er hun vaders huis – renden me achterna met persoonlijke boodschappen voor hun mangkas (flinke kerel) of palikari (topknul): ‘Vertel Yanis dat we van hem houden.’ ‘We staan achter hem, zelfs als er een Grexit van komt.’ En vooral: ‘We willen dat hij ochi (nee) blijft zeggen.’

Alleen de deftige echtgenotes van de puissant rijke Grieken die hier weekendhuizen hebben, zetten Varoufakis weg als Satan, Stalin, een pornoster of een verkoper van tweedehandsauto’s, en spreken met afschuw over zijn beeldschone vrouw Danae Stratou, dochter van een textieltycoon, ‘die altijd te diepe decolletés draagt’.

Het ochi waar de Grieken vandaag de mond van vol hebben, verwijst naar het heldhaftige antwoord dat de toenmalige Griekse premier Ioannis Metaxas op 28 oktober 1940 – Ochi Day – aan Mussolini gaf, toen die de Grieken voor de keus had gesteld: of Athene opende haar grenzen voor de asmogendheden, of het werd oorlog. In werkelijkheid zei Metaxas: ‘Allors, c’est la guerre.’ Dat is trouwens ook meer van toepassing op de sfeer tijdens de slopende onderhandelingen tussen Griekenland en de Trojka over nieuwe leningen in ruil voor bezuinigingen en hervormingen. De vergelijking met de Tweede Wereldoorlog ligt voor de hand: veel Grieken zien toegeven aan de strenge eisen van de compromisloze Trojka als het aanvaarden van een bezetting door Duitsland en de zijnen.

Paris Match

Toen ik via Facebook vroeg wat de Grieken zélf aan de minister zouden willen vragen nu de toekomst van Griekenland aan een zijden draadje hangt, kreeg ik honderden privéberichten van vooral Griekse, maar ook Nederlandse en Engelse vrouwen die eigenlijk alleen maar op Varoufakis’ telefoonnummer uit waren.

undefined

De man is een legende. Een rockster. En gevaarlijk. Want als Yanis zijn mond opendoet, raken beurzen in de war en keldert de koers van de yen en de dollar. Het is dan ook schier onmogelijk om Varoufakis, die samen met zijn minister-president Alexis Tsipras de redding of de ondergang van Griekenland in handen heeft, te spreken te krijgen als je niet van The New York Times, Le Monde, Der Spiegel of de BBC bent. Zijn belangrijkste press officer Dimitris Yannopoulos noemt ons verzoek om een interview dan ook een mission impossible.

‘Zelfs Paris Match mocht hem spreken en fotograferen,’ roep ik door de telefoon. Yannopoulos zucht. Inmiddels weet de hele wereld immers dat Varoufakis veel spijt heeft van die beruchte fotosessie in het Franse boulevardblad, waarop hij en zijn vrouw net iets te stralend ronddartelden in hun appartement. En dat in een land waar één op de vier mensen, één op de zes jongeren en de helft van alle bejaarden na vijf jaar van opgelegde bezuinigingen onder de armoedegrens leeft. Waar 3 van de 11 miljoen inwoners geen toegang meer hebben tot gezondheidszorg, waar de exodus van hoog opgeleide en dus ‘dure’ Grieken van nog geen 2.000 (in 2002) is gestegen tot meer dan 20.000; waar meer dan een kwart van de bevolking geen uitzicht op werk heeft; waar dit jaar al meer dan 40.000 illegale vluchtelingen zijn aangespoeld; waar 400.000 huishoudens zonder stroom zitten omdat ze die niet meer kunnen betalen; waar de kindersterfte dramatisch is toegenomen en het aantal zelfmoorden ten gevolge van schulden is verviervoudigd.

Vlak na de ophef over de foto’s – ‘de tekst was prima,’ sputtert Yannopoulos – verkondigde Varoufakis niet alleen dat het hem speet, maar ook dat hij niet wist wat voor een blad Paris Match was. ‘Ik verzeker je dat hij de waarheid sprak,’ zegt Yannopoulos. ‘Wij wisten ook niets van dat interview met Paris Match af: de Franse uitgever van zijn boek (‘De geschiedenis van de economie volgens Yanis Varoufakis, zoals uitgelegd aan zijn dochter’, red.) had alles zelf met hem geregeld. Maar nu pakken we het anders aan: dit zal hem en ons nooit meer overkomen.’

Daarna beloofde de woordvoerder nog zijn best te doen.

Trojka hier, trojka daar

Enkele weken later, als gebleken is dat de officiële weg langs het ministerie van Informatie nergens toe leidt, duikt er plots een ‘kruiwagen’ op die me het persoonlijke e-mailadres van de bejubelde en verguisde minister wil geven. Kennelijk veranderen sommige dingen nooit in Griekenland, ondanks het aantreden van het nieuwe, ‘frisse’ kabinet van Syriza, dat in Noord-Europa radicaal links genoemd wordt, maar in werkelijkheid sociaaldemocratisch is en gewoon de Griekse verzorgingsmaatschappij overeind wil houden. Althans: wat daar nog van over is.

undefined

'Een bankroet of een Grexit zal straks op het bord van de Noord-Europese belastingbetaler terechtkomen in plaats van waar het thuishoort: bij de banken'

Twee tot op het bot verrotte partijen, de conservatieve Nea Demokratia (ND) en de sociaaldemocratische Pasok, regeerden Hellas de afgelopen drie decennia en zijn dus bij uitstek verantwoordelijk voor het jarenlange exorbitante en alles behalve transparante lenen van Noord-Europese banken, de leugens over de Griekse staatsschuld, het ambtenarenapparaat, het verziekte ziekenfonds- en pensioensysteem, de oligarchie, de corruptie, de grootschalige belastingontduiking en het cliëntelisme. En, ten slotte, voor het slaafs accepteren van de meest onmenselijke en onhaalbare bezuinigingen in de geschiedenis van de EU, in ruil voor nóg meer leningen – inmiddels niet meer van de banken, maar van de noordelijke EU-landen.

Was Griekenland vijf jaar geleden bankroet gegaan, dan hadden de banken die zo’n krankzinnige bedragen aan Athene geleend hadden, het verlies op hun conto moeten schrijven, en was Europa in een ongekende bankencrisis gestort. Achteraf bekeken zou dat misschien nog niet zo slecht geweest zijn, want nu heeft de financiële sector nog steeds niets geleerd en gaat ze ongegeneerd door. Banken, de nieuwe kerken, moeten koste wat kost overeind gehouden worden, ook al gaan daar hele economieën en volkeren aan kapot.

Na vijf jaar Trojka en vijf jaar destructieve en ontwrichtende bezuinigingen zonder énig succes, is er in Griekenland ontegenzeggelijk sprake van een humanitaire catastrofe. Toen de Griekse crisis in 2010 begon, bedroeg de staatsschuld 120 procent van het bnp. Nu dreigt dat 180 procent te worden. De export is niet gegroeid maar gekrompen, en alle IMF-voorspellingen over een verbetering van de Griekse economie zijn stuk voor stuk niet uitgekomen. Daarbovenop zou een bankroet of Grexit straks op het bord van de Noord-Europese belastingbetaler komen in plaats van waar ze thuishoort: bij de banken. Met dank aan de Trojka.

undefined

Niet omdat de Grieken de corruptie en het cliëntelisme beu waren, niet omdat ze eindelijk van hun verwerpelijke oligarchie en niet functionerende overheid af wilden, maar omdat ze na vijf jaar austerity aan het eind van hun Latijn waren en niet nóg meer de broeksriem konden aanhalen, won voor het eerst sinds de Griekse dictatuur (1967-1974) niet één van de twee traditionele partijen, maar Syriza de verkiezingen. De partij beloofde een rigoureuze versoepeling van het ‘Merkelse bezuinigingsbeleid’, zelfs kwijtschelding van een deel van de schulden. Geen Griek die geloofde dat ze dat kon waarmaken. Maar het uitgeknepen volk dat onterecht het kind van de Trojka-rekening was, wilde zijn laatste geld wél op een partij zetten die dat in ieder geval wilde proberen. Eindelijk was er een partij die ochi zou durven te zeggen.

Catch 22

‘Dat Syriza in tegenstelling tot de ND en de Pasok wél hervormingen wil; nu al korte metten maakt met de vriendjespolitiek en belangenverstrengeling bij pers, industrie, politiek en justitie; voor het eerst fanatiek achter belastingontduikers aan gaat; en ons ambtenarenapparaat, de belastingen, de gezondheidszorg en de pensioenen grondig wil saneren, is eigenlijk een prettige bijkomstigheid van de laatste verkiezingen,’ meent een net aangestelde adviseur in de periferie van de hofhouding van Varoufakis.

Tijdens één van mijn vruchteloze bezoeken aan Athene à la recherche de Varoufakis, ontmoet ik hem op het dakterras van het bij kosmopolitische gays en buitenlandse creatievelingen populaire Fresh Hotel, dat heel origineel aan de rand van één van de slechtste buurten in het centrum van de stad gelegen is. Vanaf het terras zie je hoe veel te jonge Nigeriaanse hoertjes en hun magere pimps beneden in het verkeer naar klanten lonken, in portieken spuiten arme sloebers openlijk heroïne, en onder een dikke laag stof staan auto’s zonder nummerplaten verstild langs de stoep. De adviseur – hij wil niet bij naam genoemd worden – oogt doodmoe. Hij werkt van ’s ochtends acht uur tot ’s avonds laat, voor iets meer dan 1.300 euro per maand.

Hij is somber, maar ziet één lichtpuntje: ‘Zonder de afgelopen horrorjaren hadden ND en Pasok nog tot sint-juttemis verder geregeerd. Je zou dus kunnen zeggen dat dankzij Merkel de sclerose van ons traditionele politieke systeem eindelijk doorbroken is, precies zoals Noord-Europa dat zo graag wil. Je zou denken dat ze ons juist zouden steunen, maar het tegendeel is het geval. Onbegrijpelijk.’

Niet echt. De Syriza-regering zit in de meest onmogelijke catch 22 ooit. Aan de ene kant beseft iedereen dat de Griekse schuld onhoudbaar is. Aan de andere kant hebben Merkel en de haren hun nationale en Europese kiezers belogen door te beweren dat de Griekse crisis van tijdelijke aard was, en oplosbaar door draconische bezuinigingen – zónder kwijtschelding van de schulden, bínnen die vermaledijde euro, het meest onverantwoordelijke en mislukte ‘product’ in de geschiedenis van de EU. ‘We krijgen iedere cent terug,’ riepen ze in koor. We weten inmiddels wel beter. En dan heb ik het niet eens over de geopolitieke dimensies: als de EU Griekenland laat vallen, liggen Rusland en China op de loer, wat niet alleen het begin van het einde van de euro zou betekenen, maar ook van de EU.

undefined

De adviseur gaat verder: ‘De grootste bedreiging voor het neoliberale, fundamentalistisch kapitalistische Noord-Europa is een succesvolle ‘linkse’ regering, zoals nu in Griekenland. Stel je voor. Dan zou niet alleen Spanje kunnen volgen, met Podemos, maar ook Portugal, Italië en zelfs Ierland. Voorzitter van de eurogroep Jeroen Dijsselbloem en Merkel wilden onze Syriza-regering vanaf het begin vernederen en saboteren. Tijdens één van de eerste bijeenkomsten met de Trojka heeft men Varoufakis létterlijk gezegd: ‘We zullen Griekenland fiscaal verstikken om het land te dwingen onze voorwaarden te aanvaarden.’ Dat is chantage, onacceptabel. We hadden de onderhandelingen toen meteen moeten stopzetten en de Trojka aan de schandpaal moeten nagelen wegens ondemocratisch wangedrag. We zijn veel te aardig geweest. Nu is het te laat.’

Een, wederom anonieme, Griekse ambassadeur in een belangrijk EU-land vertelt tijdens een lunch op Hydra, vlak voor mijn zoveelste vertrek naar een eventueel treffen met Varoufakis: ‘Als de EU het licht niet op tijd ziet, dan wordt Griekenland een land als Albanië, in de ban van de maffia, of één zoals Noord-Korea, onderworpen aan een militaire dictatuur. Beide scenario’s zijn mogelijk.’ Hij sluit af met een smeekbede: ‘Binnenkort heb ik geen werk meer en van mijn geslonken ambassadeurspensioen kunnen mijn gezin en ik niet leven. Kun je Varoufakis vragen of hij een baantje voor mij heeft?’

Damage control

Op het spectaculaire terras van het Fresh Hotel – in de verte zie je het feeërieke silhouet van de eeuwenoude Akropolis, dichterbij de affreuze contouren van Atheense flatgebouwen – blijf ik met allerlei gesprekspartners afspreken, tussen alle D-days voor Griekenland door. Niemand kan de ultimatums en allerlaatste kansen nog bijhouden.

undefined

Ook de Griekse dissidente journalist Kostas Vaxevanis komt langs. Hij heeft voor veel Griekse media gewerkt, zoals de Griekse publieke omroep (ERT), in de tijd dat Pasok en vervolgens ND de zender schaamteloos als politiek doorgeefluik gebruikten. Vaxevanis is er dan ook gillend weggelopen. Hij werd wereldberoemd toen hij in zijn zelf opgerichte blad HOT DOC de zogeheten Lagarde-lijst publiceerde, met 2.000 namen van Grieken met vette bankrekeningen bij een Zwitserse bank. Christine Lagarde, toen nog de Franse minister van Financiën, nu voorzitter van het IMF, had vergelijkbare lijsten aan Italië, Portugal en Spanje gegeven. Daar werden onmiddellijk biljoenen aan verduisterd belastinggeld gerecupereerd, maar in Athene verdween de lijst twee jaar. Toen Vaxevanis hem in handen kreeg en met gevaar voor eigen leven in zijn blad openbaarde, bleken de namen van familieleden van zittende ministers er opeens niet meer op te staan. De toenmalige regering heeft hem tot het hoogste gerechtshof vervolgd, maar uiteindelijk is hij vrijgesproken.

undefined

'De grootste bedreiging voor het neoliberale, fundamentalistisch kapitalistische Noord-Europa is een succesvolle 'linkse' regering. Want dan zouden Spanje, Portugal, Italië en zelfs Ierland weleens kunnen volgen' Een adviseur van Varoufakis

Vaxevanis – gedrongen, donker en knap – moppert dat zijn vriendschap met Varoufakis kennelijk voorbij is: ‘Ik heb de laatste tijd veel kritiek op hem geuit. Per sms. Hij moet veel meer op kantoor zitten en zijn werk doen, in plaats van voortdurend op de Griekse tv te verschijnen. Nu antwoordt hij me niet meer.’

Daarmee bevestigt Vaxevanis een gerucht dat al enige tijd de ronde doet: sinds een maand heeft Yanis zich teruggetrokken uit zijn eigen inner circle, een nieuwe press officer die niet eens Engels spreekt aangesteld én een incompetente pr-dame van wie iedereen gek wordt. Het is een publiek geheim: Tsipras en Varoufakis zijn niet opgewassen tegen het geweld van de globale en sociale media, speelballen in de handen van de genadeloze Brusselse anti-Griekse perscampagne, vooral van Duitse spindoctors. Ook al hebben ze gelijk, ze moeten zich voortdurend verdedigen. Ze verdoen hun tijd met het ontkrachten van grove leugens en negatieve stemmingmakerij. En ze begaan blunders.

In april in Riga, toen de wereldpers had getoeterd dat de EU-ministers Varoufakis een gokker, een amateur en een tijdverspiller hadden genoemd, besloot Varoufakis niet aan het traditionele diner na afloop van de eurogroepvergadering deel te nemen bij wijze van protest. Tegen het advies van zijn team in. En ja hoor, zijn afwezigheid werd prompt geïnterpreteerd als een totaal isolement, een beeld dat nog versterkt werd doordat Tsipras vlak daarna een andere onderhandelaar naar Brussel stuurde. Iedereen wist dat Varoufakis de touwtjes nog altijd stevig in handen had, maar het kwaad was geschied. Toen Varoufakis zich tegen de aantijgingen wilde verdedigen en zei dat hij de besprekingen in Riga op zijn telefoon had opgenomen, veranderde de toon van de pers als een blad aan een boom: Varoufakis sprak de waarheid, zijn collega’s hadden die dingen inderdaad niet gezegd, maar hoe schandalig was het niet dat Yanis geheime opnames had gemaakt! Zoiets dóé je niet als minister. Varoufakis’ team hobbelde van de ene naar de andere crisis.

undefined

Een ernstige, duidelijk overbelaste dame uit de entourage van Varoufakis – doodsbang om met naam genoemd te worden – bevestigt wat ik van een Franse collega had gehoord: Varoufakis is helemaal in het begin van de onderhandelingen in februari door zijn Franse ex-collega, inmiddels EU-commissaris, Pierre Moscovici glashard verraden. Varoufakis was net aangetreden en nog onervaren. Moscovici bood hem zijn eigen Franse team aan om een ‘concepttekst voor Griekenland’ te maken voor de werkgroep van de eurogroep – die werkgroep is belangrijk, want zij bepaalt de agenda van de eurogroep. Elkaar helpen is niet ongebruikelijk op dat niveau, dus vlak voor de vergadering op 19 februari togen Varoufakis en Moscovici naar Dijsselbloem om hem de tekst voor te leggen. Daarin stond letterlijk te lezen dat de onderhandelingen tot doel moesten hebben ‘het bestaande plan uit te breiden, te vervolledigen en te verbeteren’. Dijsselbloem ontstak in woede en kwam met een eigen tekst, zónder het woordje ‘verbeteren’. Met andere woorden: de Grieken moesten exact hetzelfde snoeiharde bezuinigings- en hervormingsplan accepteren dat de vorige regering met ND en Pasok al had verworpen in oktober 2014. Waarna er verkiezingen kwamen en Syriza won. Varoufakis was geschokt. Moscovici keek naar het plafond en deed of zijn neus bloedde. En dát is alles behalve gebruikelijk in die kringen.

Dagen van getouwtrek over de inhoud van de tekst volgden. Roddels over ‘Grieken die hun huiswerk niet deden’ vlogen in het rond. Het mag als een Griekse overwinning gezien worden dat Varoufakis alsnog het woordje ‘amend’ of ‘verbeteren’ in de tekst kreeg. Een betekenisloos woord, maar sindsdien weigert Dijsselbloem ieder concreet Grieks voorstel voor welke verandering dan ook.

De adviseur: ‘Varoufakis dacht dat hij zijn collega’s in de eurogroep met waterdichte argumenten zou kunnen overtuigen, dat er op hoog niveau gedebatteerd en gediscussieerd zou worden. Maar zo gaat het helemaal niet. De andere ministers zwijgen als Varoufakis praat. Niemand onderbreekt of reageert. Dan steken ze met zijn allen het zoveelste Griekse voorstel in hun tas. En de volgende keer leggen ze doodleuk hun eigen onveranderde voorstel weer op tafel.’ Dat zou verklaren waarom we voortdurend in de kranten lezen dat Varoufakis ellenlange monologen houdt, die de EU het bloed onder de nagels vandaan halen.

Filmster

Vele ‘eindstrepen’ verder – Griekenland had ondertussen op het nippertje een betaling aan het IMF gedaan, door op grond van bestaande regels een beroep te doen op een noodfonds van datzelfde IMF, en een volgende betaling tot eind juni uitgesteld, ook conform protocollen waar Zimbabwe voor het laatst gebruik van had gemaakt – ben ik weer eens stand-by voor een interview met Varoufakis in Athene.

Ik logeer bij Aris Salvanos, een goede vriend en gepensioneerd admiraal. Hij heeft geen enkel vertrouwen meer in de Griekse politiek, ook niet in Syriza, en meent net als de meeste Grieken die ik ken, dat zijn land het grootste deel van de schulden moet terug betalen, zij het op een manier die redelijk is. Hij vindt overigens dat hij daar zelf meer dan genoeg aan bijdraagt. Zijn admiraalspensioen – na 35 jaar trouwe dienst – is van 2.800 euro naar 1.200 euro per maand gezakt. Zijn huur bedraagt 700 euro, en het speciale onderwijs voor zijn 6-jarige tweeling met autisme kost hem nog eens 1.200 euro per maand. Dat bedrag zou voor 70 procent door zijn verzekering vergoed moeten worden, maar dat is al jaren niet meer gebeurd. Nu het einde van zijn financiële reserves in zicht komt, is hij ten einde raad. Zijn vrouw is inmiddels chronisch depressief en moet, ook al dure, antidepressiva slikken.

undefined

'Als de EU het licht niet op tijd ziet, dan wordt Griekenland een land als Albanië, in de ban van de maffia, of één zoals Noord-Korea, onder-worpen aan een militaire dictatuur'

Samen zien we op tv hoe premier Tsipras zijn parlement toespreekt. Hij zegt dat de eisen van de Trojka ‘absurd’ zijn, terwijl hij net daarvoor in Brussel nog had verkondigd dat Griekenland en zijn partners ‘dichter bij een akkoord’ waren dan ooit. Aris foetert: ‘Waarom spreekt die man met twee tongen? Alsof Brussel niet meekijkt.’ Vol walging zapt hij weg naar ‘Truckers on Ice’.

Via het internet zie ik dat Philippe Legrain, journalist en vier jaar lang adviseur van de toenmalige voorzitter van de Europese Commissie José Manuel Barosso, te gast is bij het Nederlandse tv-programma ‘Buitenhof’. Ik geloof mijn ogen niet. De autoriteit veegt de vloer aan met het EU-beleid, de Trojka én de ‘vanaf het begin verkeerd geconstrueerde euro’. Hij vindt dat Tsipras en Varoufakis gelijk hebben en hoopt van harte dat ze niet zullen zwichten voor de ‘absurde’ eisen van de schuldeisers. De presentatrice is een beetje van slag, want dit spoort duidelijk niet met het anti-Griekse geluid dat we doorgaans te horen krijgen. Maar misschien is er wel een kentering gaande en beginnen we eindelijk in te zien dat we en masse door de EU-leiders en onze eigen politici belazerd worden? In de weken die volgen lees ik steeds meer pro-Griekse artikels.

Opeens krijg ik te horen dat ik op 10 juni om 10.00 uur ’s ochtends naar Varoufakis’ kantoor in de Nikisstraat nummer 7 mag komen. De nacht ervoor word ik per sms weer afbesteld. Duizend excuses. Niks aan te doen.

Wachtend op wat nooit zal komen, ga ik op een ochtend toch een kijkje nemen in de Nikisstraat. Ik zie het tafereel dat ik al zo vaak op televisie heb gezien: Varoufakis die komt aanwandelen, terwijl de verslaggevers, de cameramensen en de fotografen roepend en schreeuwend op hem af rennen. Hij lacht, zwijgt en struint zo snel mogelijk naar binnen. Het is bekend dat hij dit ochtendritueel als agressief en stijlloos ervaart. Ik doe wel een onverwachte ontdekking: Varoufakis is veel kleiner dan ik had gedacht. Net als Mel Gibson, Richard Gere of andere mannelijke filmsterren die op het doek zo groot lijken en die ik ooit per ongeluk van dichtbij heb gezien op één of ander filmfestival, komt Varoufakis waarschijnlijk tot net iets boven mijn schouders.

undefined

Mijn vriendin Stella, een zich een slag in de rondte werkende lesbische taxichauffeur – hoge jukbeenderen, jongenshaar, soldatenschoenen – komt me halen en is zo mogelijk nog meer teleurgesteld dan ik. Ze neemt me mee naar haar huis in Koropí, een wijk aan de rand van Athene, dicht bij het vliegveld. Vol trots toont ze me waar ze zich elke dag 16 uur lang voor krom werkt. Haar eigen plek, haar veilige haven: een rommelig appartementje in een fantasieloos zalmroze complex. ‘Weet je dat veel mensen zeggen dat Varoufakis een pathologische narcist is? Dat hij daarom mensen gek maakt? Mijn moeder is zo iemand. Van haar moet je ver uit de buurt blijven. Vandaar mijn eigen stek, ik wil nooit meer terug. Maar bij Yanis zou ik zo intrekken.’

Later zoek ik op wat Wikipedia over pathologische narcisten te zeggen heeft: ‘Pathologische narcisten – ernstig getraumatiseerd door een liefdeloze jeugd – doen zich belangrijker en beter voor dan ze zijn, moeten pronken en constant geprezen worden en hebben geen enkel gevoel voor empathie of compassie. Ze gebruiken mensen rücksichtslos en draaien waarheid en feiten om: niets is ooit hun eigen schuld, maar altijd die van de ander.’

‘Dat geldt in geen enkel opzicht voor mijn baas, maar des te meer voor het gedrag en de houding van de Trojka,’ verzekert de adviseur mij door de telefoon. ‘Eigenlijk is de bewijslast precies omgekeerd. De afgelopen vijf jaar hebben onomstotelijk bewezen dat het beleid van de EU jammerlijk heeft gefaald. Maar zij beweren dat wíj het niet goed hebben gedaan. En ze tonen geen enkele compassie voor het grote leed van het Griekse volk. Inderdaad, alsof we met psychopaten moeten onderhandelen.’

Krekels en mieren

Bij gebrek aan beter surf ik nog maar eens naar de blog van Varoufakis, dichterbij kan ik toch niet komen. Zijn laatste post: een video van zijn verpletterende speech op 8 juni in Berlijn op uitnodiging van de Hans Bockler Stichting. Hij spreekt messcherp, in prachtig Engels, over het ontstaan van de crisis, de verkeerd ingerichte euro, de leugens van de Trojka en de EU-leiders, over krekels en mieren die niet verdeeld zijn tussen Noord en Zuid maar zich in alle landen in heel Europa bevinden, en hij rekent minutieus voor hoezeer de eisen van de Trojka absoluut onacceptabel, onmenselijk en surrealistisch zijn. Zeker de bizarre eis om de uitgeklede Griekse pensioenen nog meer te korten en het compleet van de pot gerukte idee om de BTW op medicijnen, elektriciteit en horeca drastisch te verhogen. Maatregelen die de allerarmsten in Griekenland nóg meer zullen raken en de groei van het toerisme ernstig zullen remmen. Hij stelt er meer logische en efficiënte ideeën tegenover, en zwaait met een ontluisterende lijst van concrete alternatieve maatregelen – allemaal punten die de Trojka keer op keer verwerpt.

Eén voorbeeld: door de ‘liberalisering van de arbeidsmarkt’ – geen cao’s en minimumlonen meer – declareert één derde van de Griekse arbeiders niets meer. Waarom zou je iets aangeven aan de belastingen als je 400 euro per maand verdient? Varoufakis’ voorstel is: laten we naar de International Labour Organisation (ILO) stappen, nieuwe wetten opstellen en deze problematiek de wereld uit helpen.

Voorbeeld twee: de onverantwoordelijke, rijke Griekse elite heeft de laatste jaren miljarden naar het buitenland gesluisd en hokt gezellig samen in – vooral – Londen. Belastingontduiking van vooral die hoogste inkomensklasse is nog steeds een etterende wonde, waardoor de Griekse staat miljoenen misloopt. Naar schatting zou er zo snel 120 miljoen binnen te halen zijn. ‘Help ons,’ zegt Varoufakis: ‘Laat Duitsland ons experts sturen.’ Wanneer al dat geld terechtkomt waar het hoort, bij de Griekse staat, is het schuldprobleem voor een groot deel opgelost.

undefined

'Varoufakis is glashard verraden door zijn Franse ex-collega, inmiddels EU-commissaris, Pierre Moscovici.'

Merkwaardig genoeg rept Varoufakis met geen woord over de nog steeds hangende oorlogsschadevergoeding van Duitsland aan Griekenland, de ‘gedwongen lening’ van Hitler van de toenmalige Griekse bank ten belope van 245 miljoen Duitse Rijksmarken. Dat bedrag heeft altijd buiten de Duitse schuldbetalingen gestaan die Griekenland samen met de rest van Europa in 1953 heeft kwijtgescholden. Omgerekend zou dat nu 11 miljard zijn. Zelfs Duitse juristen en schuldsaneringsspecialisten, evenals de Duitse bondspresident himself, menen dat Griekenland daar gelijk in heeft. Wel verwijst Varoufakis fijntjes naar het Duitse wirtschaftswunder, dat nooit mogelijk zou zijn geweest zonder de kwijtschelding van ’53 en het Marshallplan.

Van het beeld van een minister ‘die zijn huiswerk niet doet’, blijft niets meer over. Je kunt niet anders dan het met Varoufakis eens zijn. Hij is een meer dan charismatisch spreker, is akelig aantrekkelijk, heeft humor, en jawel, hij glimlacht veel.

Alles onder controle

De volgende dag mag ik op de valreep de onderminister van Economie, Dimitris Mardas interviewen. Als troostprijs. Hij is een stille held op de achtergrond, de man die al het kunst- en vliegwerk bedenkt om op welke manier dan ook, net wél of toch net níét, aan de verplichte betalingen aan het IMF en de EU te voldoen. Vorige maand was het zijn idee om alle gemeentes, provincies, ziekenhuizen en universiteiten te dwingen al hun ‘laatste cash’ bij de Griekse Centrale Bank te stallen. De burgemeester van Hydra is één van de velen die dat woedend weigerde: iedereen is bang dat het geld nooit meer terugkomt.

Gaat die maatregel niet wat ver? En is het niet een teken van wanhoop, een allerlaatste manier om centen te verzamelen? Dimitris Mardas antwoordt relaxt en energiek: ‘Nee hoor, het is een heel normale en geoorloofde maatregel waar Nederland zelf ook weleens gebruik van maakt.’ Hij maakt zich geen zorgen, ook niet voor 30 juni, de dag waarop Griekenland meer dan 7 biljoen moet dokken. De onderhandelingen verlopen zoals gepland, het is nu eenmaal een kwestie van strategie, alles zal goed komen. Telefoons rinkelen, de voorlichter begint hevig te gesticuleren en het gesprek wordt beëindigd.

Onderweg naar Hydra meldt een opgewonden Griekse verslaggever op de radio in de taxi naar Piraeus dat het IMF in Brussel van de onderhandelingstafel is weggelopen en stante pede naar New York vertrekt. Einde oefening. Dat moet precies op het moment geweest zijn dat minister Dimitris Mardas mij vertelde ‘dat er niets aan de hand was’, en dat ‘alles volgens plan verliep’. Ik moet aan de Iraakse minister van Informatie van Saddam Hoessein denken, die voor de camera van CNN vertelde dat zijn president de situatie in Bagdad volkomen onder controle had en dat de Nationale Garde succesvol standhield, terwijl achter hem, pontificaal in beeld, de Amerikaanse tanks zijn stad binnentrokken. Ik probeer Mardas’ voorlichter te bellen voor uitleg. Geen antwoord.

We rijden toevallig langs het gebouw van de ERT, de Griekse Publieke Omroep, die in juni 2013 van de ene dag op de andere per presidentieel decreet door de toenmalige premier Antonis Samaras van ND werd gesloten. De politie maakte de zendmasten met geweld onklaar, waardoor de tv opeens op zwart ging. Meer dan 2.500 journalisten, redacteuren en technici kwamen in één klap op straat te staan, evenals het prestigieuze muziekorkest. Een handige move om moeiteloos aan het door de Trojka opgelegde ‘ontslagquotum’ van 3.000 ambtenaren voor dat jaar te kunnen voldoen. Heel Griekenland kwam in opstand. De Europese publieke omroepen spraken van ‘een aanval op de onafhankelijke pers’, ‘een klap in het gezicht van de democratie’ en ‘een beschamende actie die aan de tijd van de Griekse dictatuur doet denken’. Maar niets hielp. Na maanden van bezetting door ERT-medewerkers die wanhopig aan het werk bleven via een piratenzender, werden de panden ontruimd. Sindsdien staat alles leeg, op de rafelende spandoeken en de afbladderende borden met steeds minder leesbare slogans na – een boulevard of broken dreams die niemand ooit zou opruimen. Weemoedig kijk ik door het raam. Tot mijn verbazing zijn de protestvodden verwijderd. De gevel oogt schoon, ‘ERT’ staat in nieuwe blauwe letters op het dak. Droom ik?

Stella lacht: ‘Weet je dat dan niet? Onze ERT gaat morgen weer open. Dankzij Tsipras en Varoufakis. Mag niet van de Trojka, maar ze doen het lekker toch!’

★★★

‘Waarom zeggen jullie dat? Vanwaar die schaamte voor jullie minister?’ vraag ik aan de twee gothic meiden op het terras van de Hydriotische taverne, vlak voor mijn definitieve vertrek uit Griekenland.

‘Omdat wij jongeren vooral de buitenlandse pers lezen, de Griekse geloven we niet meer. En daaruit blijkt dat Varoufakis niet weet hoe hij zich moet gedragen.’ Ik open mijn computer en toon Varoufakis’ speech in Berlijn. Daar wisten ze niets van. Verlegen en geconcentreerd bekijken ze hun landgenoot.

‘Oké, ik geef het toe: ik ben onder de indruk. En ik ben het in alles met hem eens. Ik wist echt niet dat hij eigenlijk zo goed is,’ zegt het ene meisje. Het andere knikt en staart enigszins ontdaan naar het water. Dan kijkt ze me aan en zucht: ‘Maar ja, hij lacht te veel, hé?’