Waarom China honderd keer minder coronadoden heeft dan de Verenigde Staten

Ruim 500.000 coronadoden in de Verenigde Staten, in China nog geen 5000. Ruim een jaar na het uitbreken van de pandemie betreurt supermacht Amerika dus honderd keer meer doden dan supermacht China. Is het ene systeem daarmee beter toegerust op een pandemie dan het andere?

De cijfers staan niet ter discussie. Ze komen van het gezaghebbende coronaonderzoekscentrum van Johns Hopkins Universiteit in Baltimore. Toch hoor je vaak twijfel over dat opmerkelijk lage aantal slachtoffers in China. De Chinezen zullen wel hebben gesjoemeld, is onderhand een dooddoener. ‘Je moet cijfers in Chinese onderzoeken altijd met een korreltje zout nemen maar ik ga uit van de betrouwbaarheid van Johns Hopkins. Voor China is dit ook te belangrijk om nu nog mee te sjoemelen nadat ze eerst zo duidelijk de boot hebben gemist met het snel bovenwaterbrengen van de problemen’, zegt Ties Dams, China-expert bij Instituut Clingendael. Hij sluit niet uit dat het exacte sterftecijfer wellicht wat hoger ligt dan de officiële 4834 doden die nu staan genoteerd maar het zal absoluut niet in de buurt komen van die aantallen waar Amerika mee zit. Ofwel de Chinese president Xi heeft zijn land vele malen beter door de crisis geleid dan de inmiddels vertrokken Donald Trump. De Chinese samenleving en economie draaien inmiddels ook weer bijna normaal, in de Verenigde Staten en in West-Europa is dat moment nog wel even weg.

Eigenlijk is het verschil niet verrassend . Want waar China al jaren bezig was de medische faciliteiten op te schalen na falend en voor de partijleiding zeer confronterend wanbeleid in de aanpak van het SARS-virus in de jaren 2002-2003 (wereldwijd 8000 doden, waarvan tweederde in China en Hongkong) daar brak de regering van Donald Trump de laatste jaren ongeveer alles af op het terrein van pandemiepreventie was opgebouwd onder zijn voorganger Barack Obama. Trump zag het gevaar niet en snoeide op de budgetten van het Amerikaanse RIVM. Dat brak de Amerikanen op toen de door virologen wereldwijd al jaren voorspelde pandemie inderdaad losbrak.

DAMS «Toen het coronavirus eenmaal moest worden erkend liet China redelijk effectief leiderschap zien. Het enorme verschil in doden is vooral een blamage voor de Amerikaanse regering, voordat het een compliment waard is aan het Chinese regime.»

Ervaring

DAMS «Van alle fouten die bij de SARS-epidemie nog werden gemaakt (van het domweg ontkennen van het bestaan ervan tot de keuze de economie en het staatsimago te beschermen in plaats van de volksgezondheid) leerde de Chinese Communistische Partij vooral dat sterker en sneller politiek leiderschap nodig was bij een volgende crisis. Ook regionale leiders konden dit keer op lokaal niveau ingrijpen al moest China in het begin van COVID-19 nog steeds een inhaalslag maken terwijl in Zuid-Korea en Taiwan het efficiënte beleid er meteen al stond.

Die hebben het echt beter gedaan dan China en dat zijn democratieën, hè. Het toont aan dat het dus wél mogelijk is om in verschillende soorten politieke systemen een effectief coronabeleid te voeren en dat je het Chinese succes niet zomaar kunt toeschrijven aan een keiharde en dwingende aanpak waarin geen tegenspraak wordt geduld.»

Zoals SARS de Chinezen confronteerde met de tekortkomingen van hun gezondheidssysteem zo leerden de Amerikanen een vergelijkbare harde waarheid met COVID-19. In verklaringen waarom het onder Trump zo uit de hand kon lopen wordt ook vaak gezegd dat Amerikanen zich nu eenmaal geen regels laten voorschrijven en Chinezen wel. Chinese konden geen mondkapjes weigeren, critici en klokkenluiders werd de mond gesnoerd. Toch wordt het idee dat Chinezen beter naar de overheid luisteren vaak overschat in het Westen, vindt Dams.

DAMS «Als je het over nationale culturen wilt hebben zijn Chinezen helemaal niet gedisciplineerd en onderdanig. Dus als dat de grote kracht zou moeten zijn is dat er niet een van China. Niet de volksdiscipline maar de ervaring en kennis van China waren de belangrijkste factoren van de Chinese kracht.»

Wat Donald Trump wel goed deed was vol inzetten op vaccins. Die zijn er nu en als ook de vaccinatie op toeren komt, zullen de Amerikanen het virus ook snel indammen, zo is de verwachting. Misschien zelfs sneller dan de Chinezen die heel veel meer burgers moeten vaccineren. Dat doen ze met snel geproduceerde vaccins die niet zondermeer het vertrouwen hebben van de burgers. In het verleden is China namelijk meer dan eens geplaagd door geknoei met houdbaarheidsdata van vaccins bij andere epidemieën. Hoewel de betrokkenen zwaar werden gestraft, verklaarde tien jaar geleden nog 70 procent van de ondervraagde Chinezen géén vertrouwen te hebben in vaccins. Dat gevoel zit diep en kan nog een probleem worden.

Bij dat alles blijft het een gevoelige vraag hoe alle ellende begon en welke rol China daarin nu echt speelde? De Wereldgezondheidsorganisatie doet nog steeds onderzoek. Dams hoopt dat de onderzoekers van de WHO, inclusief de Nederlandse viroloog Marion Koopmans, een eerlijke reflectie kunnen geven op hun recente onderzoek in Wuhan.

KOOPMANS «Dus volgens dezelfde maatstaven als onderzoek dat je als WHO zou willen doen in een samenleving waar niet zo’n straffe censuur heerst en waar geen beïnvloeding van onderzoek plaatsvindt. Ik vraag me af of dat binnen de WHO politiek haalbaar is want ik snap dat die organisatie beducht is om nog verder te worden vermalen in de systeemrivaliteit tussen de Verenigde Staten en China. Hoe ze die koorddans gaan lopen wordt een uitdaging. Ik vind het overigens goed dat Marion Koopmans daarheen is gegaan, daar moeten we ook de moed van inzien.»

(AD)