Waarom onze huizen nog niet geschikt zijn voor warmer klimaat

Onze woningbouw is niet goed voorbereid op hetere zomers. De bouwnormen zijn nog te veel gericht op warmtevoorziening, zegt Jan Engels, projectleider koeltebeleid bij Klimaatverbond Nederland. ‘Terwijl de energiebehoefte voor koeling al bijna net zo groot is als de energiebehoefte voor verwarming.’

Bewoners van huizen die niet voldoende afkoelen halen dezer dagen massaal airco's in huis om de hittestress door klimaatverandering te verzachten. ‘Het is niet de milieuvriendelijkste oplossing, maar ik snap het en veroordeel het niet’, zegt Jan Engels, die zich voor Nederlandse gemeenten, provincies en waterschappen bezighoudt met koeltebeleid. ‘Omdat het ontwerp van onze huizen niet geschikt is om de warmte buiten te houden, komen mensen zelf in actie. Ze blazen de warmte met hun airco's vervolgens naar buiten, waardoor het nog warmer wordt in dichtbebouwde wijken.’

Hij pleit daarom voor een fundamentele oplossing, waarbij we kunnen leren van Zuid-Europeanen. Die weten niet beter dan dat het kwik in de zomer lange tijd boven de 30 graden blijft.

JAN ENGELS «In Spanje of Italië zie je overal luiken voor de ramen. Dat levert een effectieve bijdrage aan het koeler houden van huizen aan de binnenkant en is bovendien goed te betalen. Maar het zit niet in onze architectuur, in onze beeldtaal of onze gewoonte. In nieuwbouwwijken zijn de gevels nog steeds grotendeels vlak, terwijl een overstek op het zuiden voor schaduw kan zorgen, waardoor minder zonnestralen binnenkomen. Ik wil architecten niet voor de schenen schoppen, maar het ontwerp moet echt anders om ons voor te bereiden op een warmer klimaat.»

Witte huizen

Het is niet dat architecten stilzitten. Ben van Berkel, bekend als ontwerper van onder meer de Erasmusbrug in Rotterdam en station Arnhem Centraal, stond aan de basis van de ontwikkeling van een extra reflecterende witte verf die gebouwen tegen hitte kan beschermen. Zijn verf wordt momenteel al gebruikt op gebouwen in Bangalore, het Silicon Valley van India.

VAN BERKEL «Met de toenemende hitte kan dit ook hier een oplossing zijn. Deze verf is tweeënhalf keer sterker dan traditionele polyester coating en gaat dertig jaar mee.»

Aannemers adverteren al enkele jaren met witte dakbedekking voor platte daken. Dat is ook nog eens goed voor een effectievere werking van zonnepanelen.

Ook technologie kan een handje helpen. Zo kunnen veel warmtepompen ook koelen en als ze op zonne-energie draaien is het nog duurzaam ook. Nanne Hoekstra van onderzoeksinstituut Deltares roemt verder nog de mogelijkheden van koude- en warmteopslag waarbij in de zomer uit het huis afgevoerde warmte wordt opgeslagen voor de winter.

HOEKSTRA «Laat de grond als thermosfles fungeren en vang ook nu al met onder andere zonnecollectoren extra warmte op om in de winter weer te gebruiken. Tevens kan daarmee in de winter kou worden ingevangen om in de zomer te benutten.»

Behalve deze technologische innovatie, witte verf en zonwering is materiaalgebruik ook een punt van aandacht. ‘In de jaren 30 werd veel met stenen muren gebouwd, zonder spouw of isolatie. De steen warmt op en heeft veel tijd nodig om weer af te koelen na een hittegolf’, zegt architect André van Deursen van Studio D11 Architecten.

VAN DEURSEN «Wij passen bij nieuwbouw en renovatie steeds vaker hout toe dat de warmte minder absorbeert en door haar ademend vermogen sneller afkoelt. Het is een samenspel van factoren als gevelopeningen, installaties, isolatiewaarden en dus ook materiaal die een prettig binnenklimaat bepalen.»

Hout slaat bovendien CO₂ op in plaats van dat het vrijkomt bij de productie van beton en staal, wat dan weer bijdraagt aan een minder snelle opwarming van het klimaat.

Ventilatie

Al deze ontwikkelingen mogen volgens Engels echter niet worden gepresenteerd zonder het belang te noemen van goede ventilatie.

ENGELS «Lang niet alle huizen kunnen een luchtstroom op gang brengen. Bouw flats waar aan twee kanten het raam open kan en bij bestaande huizen kun je denken aan een dakraam boven het trapgat. Dan creëer je een soort schoorsteen waardoor de warme lucht kan ontsnappen.»

Engels moet overigens toegeven dat het met de huidige hitte weinig uithaalt.

ENGELS «Het blijft ook 's nachts erg warm, waardoor verkoelen moeilijk is. Maar dan wijs ik nog maar eens op het belang van groen rond huizen in plaats van tegels en de schaduwwerking van bomen. Ook daarin kunnen gemeenten en bewoners veel verbeteren.»

(AD)