Waarom reizen goed voor u is: Arnon Grunberg
In zijn ‘Rouwdagboek’ schrijft Roland Barthes (hij rouwt om de dood van zijn moeder met een overgave alsof alle liefde eigenlijk niets anders is dan een excuus om te rouwen): ‘Teleurstelling over uiteenlopende plaatsen en reizen. Voel me nergens goed.’ Gedateerd: 1 augustus 1978.
Aan de teleurstelling gaat verwachting vooraf. Weinig verwachten is een zeer accurate manier om je tegen teleurstellingen te beschermen. Dosering, zoals bij elke medicatie, is cruciaal. Wie echt helemaal niets meer verwacht, heeft zich misschien tegen deceptie beschermd maar hij heeft zich ook bij voorbaat de kans op elk plezier ontnomen. Wie namelijk echt niets meer verwacht, gaat niet naar de volgende straathoek, omdat daar weleens het avontuur van zijn leven zou kunnen beginnen. Vrij naar een andere Franse schrijver, Henry de Montherlant.
Je kunt goed leven zonder je huis te verlaten. De laatste vijf jaar van haar leven heeft mijn moeder weinig meer van de wereld gezien (als ik de tv niet meetel, ze keek naar ‘Dr. Phil’) dan haar voortuin, en twee, drie straten rondom die tuin. Er waren wat sporadische reisjes naar het ziekenhuis, maar die werden veelal afgelegd in een ambulance, zodat er niet echt sprake kon zijn van ‘zien’.
Haar behoefte aan avontuur was gestild. Ik vermoed al lang voor ze ziek werd.
Het doel van reizen is niet zozeer om dingen te zien die je anders niet zou hebben gezien als wel om de kans op avontuur te vergroten. En daarmee natuurlijk ook de kans op risico.
Zeker, er zijn mensen die reizen om tot rust te komen, ze gaan naar een kuuroord waar ze heilzaam water drinken en zich af en toe laten behandelen door een arts of fysiotherapeut. Denk aan enkele prachtige scènes uit de film ‘8 ½’ van Fellini. Die film leert ons echter dat juist ook op plekken waar men heengaat om te genezen, men getroffen kan worden door de lokroep van het avontuur in de vorm van menselijke schoonheid.
Avontuur zit niet zozeer in de regelmaat, die soms ook wel sleur wordt genoemd, als wel in het doorbreken daarvan. Dat ook ik de neiging heb zodra ik op een vreemde plaats aankom daar meteen een zekere traditie en regelmaat te creëren (hier drink ik koffie, daar koop ik mijn krant), moet er wel mee te maken hebben dat wij herkenning en ordening nodig hebben om ons thuis te kunnen voelen.
Dat men niet meer zou willen reizen omdat men bang is, voor bijvoorbeeld terrorisme, is een paradox. Het ware doel van reizen is nu juist om iets van angst – in de zin van huiver – te voelen; het is een belangrijk bestanddeel van ieder avontuur.
Zoals ik al heb gesteld, probeert men de koorts weliswaar te dempen met regelmaat, maar niets is fnuikender voor de mens dan al te veel zekerheid. Een mens zonder twijfel is ziek.
Reizen is de twijfel vormgeven, tastbaar maken, een poging ondernemen je te ontdoen van zekerheden die uiteindelijk de vorm kunnen aannemen van ziekte; ze laten geen ruimte meer over voor twijfel.
Steeds weer hebben wij geleerd, denk aan Oedipus, dat het zinloos is je noodlot te willen ontvluchten. Je moet je eraan overgeven. In zijn beste vorm is reizen een overgave aan het noodlot.
