Waarom sprong journalist Alain Dremière uit het raam? ‘Hopelijk begrijpt de directie nu dat er echt een probleem is’

Op 14 februari reed journalist Alain Dremière naar zijn werk bij de RTBF in Brussel, hij nam er de lift naar de tiende verdieping, opende een raam en sprong naar beneden. De zelfdoding van Dremière was de derde in zes jaar tijd bij de Franstalige openbare omroep. Nu eisen de werknemers van de RTBF dat er iets wordt gedaan aan de organisatie van hun werk, omdat ze mentaal en fysiek uitgeput raken. ‘Een andere journalist vertelde me dat hij ook al aan dat raam had gestaan om te springen.’

Niemand heeft gezien hoe Alain ­Dremière naar beneden viel. Een collega hoorde wel een doffe klap, en iets later werd zijn lichaam gevonden. ­Dremière was getrouwd en vader van twee dochters. Hij ­werkte al bijna twintig jaar voor de RTBF, eerst als journalist voor het tv-nieuws, later als adjunct-chef van de cel Société, en uiteindelijk werd hij chef van de digitale redactie. Maar de laatste tijd ging het niet goed met hem, hij zat al enkele weken met ziekteverlof thuis. ‘Hij was gedegradeerd,’ zegt collega-journalist ­Fabrice Gérard. ‘Hij had te horen gekregen dat hij geen chef meer mocht zijn, en weer aan de slag moest als journalist. Waarom is niet ­duidelijk, mogelijk had hij bepaalde quota niet gehaald. Alain was daar niet mee akkoord gegaan en had een juridische procedure aangespannen.’

Fabrice Gérard is ook voorzitter van de Société des Journalistes (SDJ), de redactieraad van de RTBF, die alle journalisten vertegenwoordigt. De SDJ belegde na de zelfdoding onmiddellijk een algemene vergadering, waarop 150 journalisten aanwezig waren.

Fabrice Gérard «We ­wilden samen rouwen over de dood van Alain en herinneringen ophalen. Maar de sfeer veranderde heel snel. De ene na de andere journalist vertelde dat het niet goed ging, dat ze een grote druk voelden van de bedrijfstop en dat ze niet meer tevreden waren over hun werk. Het overlijden van Alain was een schok, maar hij bleek lang niet de enige met zwarte gedachten. Een journalist zei dat hij drie maanden geleden zelf naar de tiende verdieping was gegaan, en dat hij op het laatste moment had beslist om niet te springen. Na die vergadering publiceerden we een bericht dat er een fundamenteel probleem was bij de RTBF, en dat er nog meer mensen zouden wegvallen als er niet met­een iets gebeurde. We hopen dat de directie zich bewust is van het probleem.»

HUMO Hoe reageerde die?

Gérard «Ze was niet blij dat we de zelfdoding naar de pers hadden gecommuniceerd. Ook de RTBF houdt zoiets liever binnenskamers. Maar we zijn ermee naar buiten gekomen opdat de directie zich bewust zou worden van de malaise bij de omroep.»

HUMO Vaak ligt er niet één enkele reden aan de basis van zo’n wanhoopsdaad.

Gérard «Dat klopt, maar Alain hoefde die dinsdag helemaal niet op zijn werk te zijn. Hij was tot en met maandag met ziekteverlof, maar dat was net verlengd. Hij is thuis vertrokken en naar het RTBF-gebouw gereden, 55 kilometer verderop. En daarna is hij uit een raam van de tiende verdieping gesprongen, de etage waar de chefs zitten. Voor ons is het duidelijk dat de werkdruk een directe invloed had op zijn beslissing om niet verder te willen leven. Daardoor draagt de RTBF een verantwoordelijkheid.»

Ook de vakbonden ­trekken aan de alarmbel. ‘We hopen dat de directie het nu heeft begrepen,’ zegt ­Bernard ­Gabus, geluidstechnicus en sinds 2018 voorzitter van de vakbondsafdeling van ­IRW-CGSP bij de RTBF. ‘Het is niet de eerste zelfdoding bij de openbare omroep.’

In 2017 heeft een ­regisseur zich van het leven ­beroofd, weliswaar niet in het RTBF-­gebouw, maar volgens ingewijden was er een duidelijk verband tussen de wanhoopsdaad en zijn werk. In 2018 sprong een monteur uit een raam op de elfde verdieping. Die ramen werden daarna dichtgelast.

HUMO Wat is er aan de hand bij de omroep?

Bernard Gabus «De ­meeste problemen zijn het gevolg van de Transfo, de grote reorganisatie van 2018 die de RTBF het digitale tijdperk in moest loodsen. Iedereen moest voortaan voor zowel radio en tv als voor de website, de sociale media en het platform Auvio (vergelijkbaar met VRT Max, red.) werken. Maar er werd niet voorzien in meer mensen en middelen, waardoor de werkdruk toenam. Het management heeft vooral oog voor de kijkcijfers en de clicks op de website, en van de werknemers wordt verwacht dat ze polyvalenter, mobieler en nog flexibeler zijn.»

Gérard «Ik voel me nog goed bij de omroep, ik behandel de dossiers die ik graag wil doen. Maar ik moet gewoon méér werken, zoals iedereen bij de RTBF. Ik ben eigenlijk tv-journalist, maar ik werk nu ook voor de radio en de website, net zoals mijn collega’s. Alleen zijn er geen journalisten bij gekomen.»

HUMO Werden er maatregelen genomen na de vorige zelfdodingen?

Bernard Gabus «Na de zelfdoding van de monteur in 2018 kwam er een crisisopvang voor alle werknemers, vergelijkbaar met de opvang voor collega’s die uit oorlogsgebied terugkeren. Werknemers kunnen ook psychologische opvolging aanvragen bij een extern bedrijf. Daarnaast kwamen er ­opleidingen voor leidinggevenden en coaching­trajecten voor werknemers. Maar de structuur en de organisatie van het werk zijn niet veranderd.»

Door de reorganisatie werd er ook een ­middenkader in het leven geroepen, ­waar Alain Dremière deel van uitmaakte, en dat al snel gewrongen zat ­tussen wat journalisten wilden en wat de bedrijfstop eiste. Veel ­managers hebben intussen een burn-out of hebben de omroep verlaten.

In december 2021 stuurde de SDJ een alarmerend bericht naar de directie Info & Sport nadat een ­algemene vergadering aan het licht had gebracht hoe zwaar de ­nieuwe structuur inhakte op het mentale welzijn van de journalisten. De aanwezigen hadden geklaagd over extreme vermoeidheid, druk van bovenaf en een afkeer van hun werk. De SDJ sprak over ‘een collectieve uitputting van journalisten vanwege het gebrek aan technische middelen en personeel om de opdracht te realiseren’.

Het management mocht dan wel zeggen dat het aantal personeelsleden sinds de reorganisatie hetzelfde is gebleven, maar de realiteit is anders, aldus de SDJ. ‘Er wordt geen rekening gehouden met de verhoogde productiviteit, het toegenomen aantal taken en vergaderingen, de aanpassing aan nieuwe technologieën, de toegenomen onregelmatigheid in de schema’s, de niet-vervanging van afwezige collega’s en de impact van de permanente druk om min of meer kwalitatief hoogstaand nieuws te kunnen verspreiden.’

Dat bleek ook uit de Media­sensor, de vierjaarlijkse enquête naar het psychosociaal welzijn van werknemers in de audiovisuele en digitale sector. De resultaten van de enquête van 2022 werden toevallig net bekendgemaakt in de week dat Dremière zichzelf van het leven beroofde.

Gabus «Uit die enquête komt naar voren dat de meeste mensen heel gepassioneerd zijn door hun werk bij de RTBF, maar dat 60 procent met vermoeidheid kampt en bijna 40 procent zegt uitgeput te zijn. Voor het personeel dat verantwoordelijk is voor de productie voor de verschillende platforms, zijn die cijfers nog hoger: tot 90 procent zegt dringend te moeten kunnen recupereren. We zien vooral sinds vorig najaar een stijging van het ziekteverzuim. Doorgaans worden taken van ziek personeel overgenomen door ­freelancers en tijdelijke krachten, maar als ze die niet vinden, moeten vaste medewerkers het werk van hun zieke collega erbij nemen. Zo werden zij de volgende pionnen die omvielen.»

HUMO Alain Dremière maakte deel uit van het middenkader. Zal de directie nu geneigd zijn om doortastender maatregelen te nemen?

Cabus «Ik denk het wel. Zijn dood raakt niet alleen journalisten, hij stond ook dicht bij de directie. Ik hoop dat ze deze keer heeft begrepen dat er echt een groot probleem is bij de RTBF.»

Gérard «Waar we wel bang voor zijn, is dat de directie het als enkele geïsoleerde gevallen beschouwt. Er zullen dan misschien wel kleine veranderingen komen, maar dat zal niets aan het probleem veranderen.»

De RTBF zegt dat ze maatregelen zal nemen, en zit begin maart samen met de SDJ.

Axelle Pollet (woordvoerster) «Een zelfdoding is een menselijk drama, en voor ons als bedrijf kwamen de nabestaanden op de eerste plaats. Maar we hebben intussen ook de verschillende punten van kritiek gehoord. Voor ons is dit drama ook een signaal dat er verandering moet komen. We zullen nu met de verschillende partijen bekijken wat we beter kunnen doen.»

Wie vragen heeft over zelfdoding, kan terecht op het nummer 1813 of op de website zelfmoord1813.be.