Waarom twijfelen vooral jongeren over de coronavaccins?

Steeds meer mensen lijken bereid zich te laten vaccineren tegen het coronavirus. Volgens de Grote Coronastudie van de UAntwerpen zegt intussen 88 procent van de respondenten een prik te willen. Een kleine groep, waaronder veel jongeren, zijn terughoudender. Onderzoekers Stef Dielen en Koen Peeters (Instituut voor Tropische Geneeskunde) zoeken uit waarom.

‘Ik ga me niet laten vaccineren. We moeten heel kritisch zijn tegenover de informatie die onze richting uitkomt. Iedereen die beweert precies te weten wat het vaccin doet, is eigenlijk aan het liegen, want niemand kent de gevolgen goed.’ Aan het woord is de 23-jarige Philip. Hij is niet de enige jongere die zijn bedenkingen heeft bij het coronavaccin. Socioloog Stef Dielen en antropoloog Koen Peeters begonnen eind 2020 aan een onderzoek over vaccinatietwijfel in België. Ze nemen interviews af met zowel burgers als gezondheidsinstanties, en analyseren berichten op sociale media om zo de visie van de Belgen op de coronaprik in kaart te brengen.

– Waarom bestaat er, ondanks de hoge effectiviteit ervan, nog zoveel twijfel over de vaccins?

STEF DIELEN «In het begin zagen we drie argumenten terugkeren: het vaccin zou te snel ontwikkeld zijn, er zou te weinig bekend zijn over de gevolgen ervan op de vruchtbaarheid, en ten derde maken mRNA-vaccins gebruik van een techniek die nooit eerder op mensen is uitgetest.»

KOEN PEETERS «Vooral jonge vrouwen maken zich zorgen om hun vruchtbaarheid. Een volwassene die geen kinderen meer wil zit daar veel minder mee in.»

DIELEN «Sowieso geven volwassenen veel vaker aan hun leven al geleid te hebben, ze zijn niet meer zo bezig met de gevolgen op lange termijn. Bij jongeren is dat anders. Zij kiezen vooral voor een prik om te kunnen terugkeren naar het normale leven, en om de mensen rondom hen te beschermen.»

PEETERS «Vaccinatietwijfel is geen constante. Mensen zien dat gevaccineerden niet bij bosjes doodvallen nadat ze de prik hebben gekregen, en dus staan de meesten er wel positief tegenover. Maar door incidenten, een verdacht sterfgeval bijvoorbeeld, worden mensen wantrouwiger. Het is een heel flexibel gegeven.»

– Over vaccins doen veel broodjeaapverhalen de ronde. Welke rol spelen die?

PEETERS «De informatie die we krijgen is erg bepalend. Veel foutieve geruchten van extreemrechtse groeperingen waaien over uit de VS, zoals dat er DNA van geaborteerde foetussen in de AstraZeneca-vaccins zou zitten.

»Een ander belangrijk element is vertrouwen: als mensen niet geloven dat de overheid en de openbare gezondheidsinstellingen het beste met hen voorhebben, is dat nog schadelijker dan misinformatie.

»Ten derde speelt ook mee hoe maatschappelijk betrokken mensen zijn. Als je de indruk hebt dat de samenleving niets voor jou doet, en je krijgt plots de vraag om iets voor de samenleving te doen, dan ga je daar niet zomaar op in.»

– Jongeren worden aangemoedigd om met een kritische blik naar de wereld te kijken. Is het dan niet juist goed dat ze zich vragen stellen?

DIELEN «Wie tegen het vaccin is, haalt dat ook vaak aan: ‘Ik denk tenminste kritisch na, de rest volgt gewoon de kudde.’ Daar halen ze zelfbevestiging uit.»

PEETERS «Een fenomeen dat we bij veel pandemieën terugzien, is pandemic anxiety. Iedereen heeft sowieso wat meer stress of angstgevoelens dan in normale tijden. Als je op zo’n moment dan ook nog eens belangrijke beslissingen moet maken, zorgt dat voor veel onzekerheid. De manier waarop mensen de voor- en nadelen van het vaccin afwegen en het gevaar van het virus zelf inschatten, bepaalt alles. Kritisch denken zou in ieder geval geen obstakel mogen zijn in dit proces.»

Dit artikel komt voort uit een project van de opleiding journalistiek aan Hogeschool PXL Hasselt