Walter Kohl, zoon van oud-bondskanselier Helmut Kohl

‘Angela Merkel heeft in 1999 koudweg afgerekend met Helmut Kohl, en dat verraad heeft zijn vrouw Hannelore de dood ingejaagd.’ Bijna twintig jaar later kijkt zoon Walter bitter terug op die periode, die hem zelf bijna tot zelfmoord dreef. ‘Maar nu geef ik lezingen voor een publiek van soms wel 150 kandidaat-zelfmoordenaars.’ Een gesprek over trouweloosheid, extremisme, crisissen en jezelf herontdekken.

'We moeten dringend de ogen openen: het lijkt me niet onmogelijk dat er binnenkort weer oorlog is in Europa'

– Meneer Kohl, u wilde graag afspreken in dit wegrestaurant in de buurt van Eisenach. Waarom?

Walter Kohl «Dit is de voormalige grens tussen de DDR en de Bondsrepubliek. Herleshausen heette de grensovergang. Het is een heel symbolische plek voor mij. Ik kwam hier vroeger als kind met mijn ouders langs als we naar Leipzig of Erfurt reisden. Nu ligt het op mijn weg naar klanten in Thüringen of Sachsen. Samen met mijn vrouw heb ik een Duits-Koreaans toeleveringsbedrijf voor de auto-industrie, we zijn gespecialiseerd in transformatietechniek. Onze klanten zijn Duitse autobouwers, bijvoorbeeld in München en Wolfsburg, en hun toeleveranciers. Hier in dit wegrestaurant heb ik al ongelofelijke gesprekken gevoerd. (Wijst naar het raam) Ziet u daar de oude grenswachttoren? Die toont aan hoe blij we mogen zijn dat Duitsland en Europa één geworden zijn. En wat er op dit moment op het spel staat.»

– Wat bedoelt u precies?

Kohl «Iets wat ik me enkele jaren geleden nog niet kon inbeelden en waar ik nu erg bang voor ben: het lijkt me niet onmogelijk dat er binnenkort weer oorlog is in Europa.»

– Waarom denkt u dat?

Kohl «Sinds de opleving van het nationalisme en de Russische expansiedrang onder Poetin stevenen we recht op een nieuwe Koude Oorlog af. Virtueel wordt die oorlog al gevoerd op het internet, maar hij kan elk moment uitbreiden. De Europese gedachte is in gevaar – we moeten dringend de ogen openen.»

– De eenmaking van Europa was het grote project van uw vader, Helmut Kohl.

Kohl «Ik heb kritiek op heel wat beslissingen die mijn vader heeft genomen, maar wat hij heeft gerealiseerd op het vlak van de binnenlandse en de veiligheidspolitiek vind ik schitterend.»

– Bent u bang dat de erfenis van uw vader verloren gaat?

Kohl «Het is een politieke erfenis waar niet alleen mijn vader een aandeel in heeft. Het is de erfenis van een hele generatie. Daar reken ik ook François Mitterrand, Michail Gorbatsjov, George Bush sr. en Helmut Schmidt bij. Mannen die de Tweede Wereldoorlog zelf hebben meegemaakt en een oorlog zien als iets wat tot elke prijs vermeden moet worden.»

– Denkt u echt dat de huidige generatie politici daar anders over denkt?

Kohl «Gelukkig heeft deze generatie geen ervaring met oorlog, maar misschien heeft ze daardoor ook minder moed om knopen door te hakken. Ik denk dat bijvoorbeeld het conflict in Oekraïne en de annexatie van de Krim anders zouden zijn aangepakt als de oudere generatie nog aan het roer had gestaan.»

– Omdat er kordater zou zijn opgetreden?

Kohl «Ze zou meer rekening hebben gehouden met de belangen van alle betrokken partijen, ook die van Rusland. Nu staat de NAVO op 150 à 200 kilometer voor Sint-Petersburg: voor de Baltische republieken is het een garantie op veiligheid, maar vanuit Russisch standpunt is zoiets moeilijk te verkroppen. Voor mijn vader was Europa een huis waar iedereen een plaats had. Dat was geen holle frase, maar zijn oprechte politieke overtuiging. Vandaag zijn er te weinig mensen die daar nog in geloven. We hebben Europa gedegradeerd tot een markt voor de herverdeling van geld.»

– Denkt uw vader daar ook zo over?

Kohl «Dat weet ik niet. Hij heeft zich al lang geleden van zijn familie afgekeerd onder invloed van zijn nieuwe vrouw Maike. Hij is niet meer dezelfde als vroeger. Neem nu het bezoek van de Hongaarse premier Viktor Orbán in april vorig jaar. De oude Helmut Kohl zou een autocraat als Orbán nooit met zoveel egards hebben ontvangen.»

– Helmut Kohl wordt beschouwd als één van de grondleggers van de euro. Hij en zijn entourage hebben bij de invoering niet geluisterd naar de bezwaren van economen. Was de politieke euforie groter dan de realiteit?

Kohl «Ik denk dat het vooral met economische onwetendheid te maken had. Ik had indertijd het gevoel dat heel wat topadviseurs van mijn vader niet echt bekwaam waren. Eén van hen kon niet eens het verschil tussen een investeringsbank en een handelsbank uitleggen. Ook Friedrich Bohl, het hoofd van de bondskanselarij, had veel macht, maar van economische vraagstukken had hij werkelijk geen benul. Mijn vader discussieerde in die periode vaak met mijn broer Peter en mij, want we hebben allebei economie gestudeerd. Vooral Peter wees erop dat de euro grote risico’s inhield, we hebben daar flink ruzie over gehad. Het was niet gemakkelijk.»

– Waarom niet?

Kohl «Omdat onze vader jammer genoeg nooit echt interesse toonde voor economie. Hij zag economische kwesties altijd vooral door een politieke bril, en wat niet in zijn kraam paste, durfde hij al eens onder het tapijt vegen. De globalisering, de expansie van de financiële markten, de ratingbureaus: het interesseerde hem gewoon niet. Maar onze huidige regering brengt het er nog veel slechter af.»

– Wat doet ze dan verkeerd?

Kohl «Het is één en al willekeur en kortetermijndenken. Sinds Angela Merkel de plak zwaait, wordt er geen beleid gevoerd, er wordt alleen nog aan steekvlampolitiek gedaan. Een kernramp in Fukushima? Snel alle kerncentrales sluiten! Waarna de energieomslag niet blijkt te werken.»

– Veel Duitsers waren anders wel blij dat de kerncentrales dicht moesten.

Kohl «Dat kan best zijn, maar er zat geen enkele strategie achter. Of neem de euro- en de bankencrisis. Er worden altijd alleen maar brandjes geblust, men denkt nauwelijks vooruit. In plaats van de problemen structureel aan te pakken, worden enorme hoeveelheden geld in de markt gepompt. Maar de rekening volgt nog.»

– U verwijt Angela Merkel een gebrek aan daadkracht, maar in september 2015 heeft ze toch doortastend opgetreden? Ze heeft toen de grenzen geopend.

Kohl «Maar voordien had ze jarenlang het enorme aantal vluchtelingen in Turkije genegeerd. Ze heeft zelfs budgetten geschrapt die voor de vluchtelingenkampen bestemd waren. De overeenkomst die nu gesloten werd, is erg dubieus. Aan de Turks-Syrische grens wordt nu, met de steun van de Europese Unie en dus ook van Duitsland, een hek gebouwd.»

undefined

'Ik ben als 11-jarige keer op keer door oudere jongens in elkaar geslagen. Mijn vader was niet te pakken, ik wel'

Hoofd in de wc

– Enkele jaren geleden hebt u uw autobiografie ‘Leven of geleefd worden’ gepubliceerd. Veel mensen hebben vandaag het gevoel dat ze geleefd worden. Dat ze hun leven niet langer onder controle hebben.

Kohl «Dat is ook zo. In de economie volgt de ene besparingsgolf op de andere. Ik ben actief in de auto-industrie, heel wat bedrijven zijn echt bang geworden. Er is de wereldwijde concurrentie en de digitalisering. Nu komen daar met Donald Trump de veranderingen in de VS nog bij. De nettolonen zijn er jarenlang op achteruitgegaan. Voor mijn generatie zijn de pensioenen in gevaar, men spreekt van ouderdomsarmoede. De technologische revolutie, de globalisering, al die ontwikkelingen in minder dan vijftien jaar tijd, dat kunnen velen niet meer aan. De mensen zijn ontevreden en gefrustreerd, en dat uiten ze op de één of andere manier. De reacties op de vluchtelingenproblematiek zijn daar één voorbeeld van.»

– In het publieke debat krijgen haatreacties de bovenhand, ook in de sociale media. Politici worden steeds vaker aangevallen.

Kohl «Ik weet niet of de haat tegen politici toeneemt. Ik herinner me wel nog goed het geweld in de jaren 70 en 80, en dan bedoel ik zeker niet alleen de terreur van de Rote Armee Fraktion. Ikzelf ben als 11- of 12-jarige keer op keer door oudere jongens in elkaar geslagen op school. Mijn vader was niet te pakken, ik wel. Als het er weer eens hevig aan toeging in de politiek, wist ik al dat ik het zou mogen bekopen. Vaak stonden oudere leerlingen me aan de toiletten op te wachten. Eén van hen bewaakte de deur terwijl de anderen me afranselden en me met mijn hoofd in het urinoir duwden.»

– Waarom kwam niemand u te hulp?

Kohl «Omdat iedereen wegkeek. En achteraf kon ik niet bewijzen wat er gebeurd was.»

– Waarom waren er zoveel mensen die het op uw vader gemunt hadden?

Kohl «De politiek kan het leven van de mensen zwaar beïnvloeden. Ook mijn moeder is trouwens een paar keer fysiek aangevallen. Halfweg de jaren 70 stonden we eens in Ludwigshafen op een parkeerterrein, toen een man mijn moeder begon uit te schelden en haar in het gezicht sloeg.»

– Waren er geen veiligheidsagenten in de buurt?

Kohl «Nee, we waren daar toevallig alleen. Het had veel slechter kunnen aflopen.»

– Nu worden politici voor ‘volksverraders’ uitgemaakt.

Kohl «Wat ik nog erger vind, is het gebrek aan verdraagzaamheid. Veel mensen leven met oogkleppen op. Alles waar ze het niet mee eens zijn, is gewoon verkeerd. En dat leidt tot geweld. Een partij als het rechts-populistische Alternative für Deutschland (AfD) had nooit het licht gezien als de zogenaamde politieke elite de zaken anders had aangepakt. Ze betaalt nu de rekening voor haar arrogantie van de voorbije decennia.»

– Hebt u ooit overwogen lid te worden van de AfD?

Kohl «Alsjeblieft zeg, nee! De AfD zet aan tot haat, ze gebruikt een mensonwaardige retoriek. Ik zou zelfs durven zeggen dat de AfD een schande is voor iedereen die van zijn vaderland houdt.»

– Hoe verklaart u dan hun succes?

Kohl «Veel heeft met frustratie te maken. Jarenlang is er nonchalant gereageerd op verkiezingsuitslagen: ‘Tja, de mensen geloven niet meer in de politiek.’ En daarna werd er niet meer over gesproken. De gevestigde partijen moeten uit hun schulp komen, en de burgers van hun kant zouden zich moeten opdringen en de partijen van binnenuit bijsturen. Of er zouden nieuwe burgerorganisaties moeten komen, die een forum bieden aan mensen die zich voor de democratie willen inzetten.»

– U bent zelf nooit lid geweest van een partij?

Kohl «Ik zal u eens iets vertellen. In 1978 organiseerde de CDU een nationale partijbijeenkomst in Ludwigshafen, waar we toen woonden. Ik was 15 en mocht meehelpen. Voor een paar mark per uur heb ik drie dagen lang asbakken leeggemaakt, congresmappen uitgedeeld en stoelen op een rij gezet. Ik liep daar bewust zonder naamplaatje rond. Ik was gewoon een hulpje, dus niemand hield zich in. En zo kreeg ik zaken te horen over intriges en rancunes binnen de partij. Achteraf zei ik tegen mijn moeder: ‘Ik zou nooit bij die partij willen zitten.’ Ze moest lachen en zei: ‘Je hebt groot gelijk. Ik moest wel lid worden, maar jij hoeft dat niet te doen, hoor.’ Daarmee was de kous af.

»Het is in alle partijen hetzelfde: je moet al heel jong lid worden, de partij maakt jou of de partij vermoordt jou, en als individu beteken je niets zonder de partij. Daardoor is er een parallelle samenleving ontstaan. We worden geregeerd door partijsoldaten die zich bezondigen aan cliëntelisme. Ik had daar vroeger vaak ruzie over met mijn vader: ‘Zulke partijen dragen onze democratie naar het graf!’ Dat maakte hem natuurlijk woedend.»

undefined

undefined

'Het gezin Kohl, met links Walter. 'Mijn vader wil geen contact meer met mij. Ik heb er vrede mee'

Nevenschade

– Waar zou u zichzelf situeren in het politieke landschap?

Kohl «Als het over buitenlandse en veiligheidspolitiek gaat, dan beschouw ik mezelf als conservatief. Maar ik ben wel voorstander van een hoger minimumloon. En vrouwen moeten evenveel verdienen als mannen, daar valt niet over te discussiëren. Is dat rechts of links?»

–Wanneer u de CDU als buitenstaander bekijkt, is dat dan nog de partij van uw vader?

Kohl «Niet echt. Vandaag heeft de CDU geen vastomlijnd profiel. Ze staat voor alles en niets. En tegelijk neemt ze woorden als ‘merkessentie’ in de mond, daar krijg ik koude rillingen van. Sorry, het gaat niet over zeep of cola, het gaat over mensen en verenigingen die de toekomst van ons land bepalen. Maar misschien ben ik ouderwets.»

– Door het schandaal rond illegale partijfinanciering in 1999 moest uw vader opstappen als erevoorzitter van de CDU. Voor uw familie was dat een zware periode. Hebt u daarom afstand genomen van de partij?

Kohl «U bedoelt dat ik nog een rekening te vereffenen heb? Nee, dat ziet u verkeerd. Maar ik ben niet vergeten hoe Angela Merkel zich toen heeft gedragen.»

– Hoe bedoelt u?

Kohl «In mijn ogen heeft zij een groot aandeel in de dood van mijn moeder. Ik kan niet anders dan het zo uitdrukken.»

– Uw moeder heeft in 2001 zelfmoord gepleegd. Welke rol heeft Merkel daar dan in gespeeld?

Kohl «Zij heeft toen als partijsecretaris van de CDU een open brief gepubliceerd in de Frankfurter Allgemeine Zeitung.»

– Daarin distantieerde ze zich van uw vader, omdat hij de namen van de partijfinanciers niet wilde vrijgeven.

Kohl «Het punt is dat Angela Merkel in die brief en ook later nooit openlijk heeft gezegd dat onze familie er niets mee te maken had. Ze wist nochtans heel goed dat mijn moeder toen erg ziek was.»

– Het was duidelijk haar bedoeling om de macht over te nemen binnen de CDU. Maar uw vader was zelf ook niet altijd even tactvol te werk gegaan. Het zou bijna vreemd zijn geweest als Merkel had gezegd dat de familie Kohl erbuiten moest worden gehouden.

Kohl «Ik wil het hier niet over mijn vader hebben, want hij heeft er alles aan gedaan om dat schandaal te laten escaleren. Het gaat mij ook niet om de open brief, maar om iets veel wezenlijkers: om de houding van Angela Merkel als mens. Als doorgewinterde politica wist Merkel dat ze een lawine op gang bracht die mijn moeder en onze hele familie zwaar zou beschadigen. En zo is het ook gegaan.»

– Wat is er met uw moeder gebeurd?

Kohl «Ze kreeg de grootste rotzooi over zich heen, ze werd zelfs uitgemaakt voor geldhoer, het is ongelofelijk wat haar is aangedaan. Ze kon zich nergens nog vertonen. Voor haar was het des te pijnlijker omdat ze zich door Merkel verraden voelde. Ooit waren ze heel goede vriendinnen geweest.»

– Wat voor soort vriendschap was dat?

Kohl «Mijn moeder heeft Angela Merkel erg veel geholpen in het begin van haar carrière. Merkel kwam in 1990, meteen na de Duitse hereniging, als jonge minister naar Bonn. Ze had weinig politieke ervaring en moest de spelregels nog leren. En ook hoe ze zich bij officiële gelegenheden moest kleden, bijvoorbeeld. Ze zagen elkaar geregeld en hebben elkaar heel persoonlijke dingen toevertrouwd. Het was echte vriendschap. En dat neem ik Angela Merkel kwalijk: dat de pijn van mijn moeder voor haar niet meer dan nevenschade was in die politieke machtsstrijd.»

– Hoe weet u dat zo zeker?

Kohl «Mijn vader heeft me protocollen van het CDU-presidium laten zien. Daaruit blijkt dat Merkel aan het begin van het financieringsschandaal binnenskamers heeft gezegd: ‘Helmut Kohl heeft veel voor ons gedaan, we mogen hem nu niet in de steek laten. We moeten vooral ook zijn familie beschermen.’ Dat waren háár woorden, en enkele dagen later valt ze hem openlijk aan. Dat ze hem heeft laten vallen, was een zware klap voor mijn vader. Mijn moeder heeft nooit kunnen verwerken dat Merkel die vriendschap heeft verraden. Al die jaren was ze een belangrijk gezicht geweest bij verkiezingscampagnes, en ze was door iedereen geliefd. En op het ogenblik dat ze hulp nodig had, liet Merkel haar in de steek.»

– Heeft uw moeder haar later nog teruggezien?

Kohl «Neen.»

– En heeft uw vader u ooit verteld van wie de illegale giften kwamen?

Kohl «Denkt u nu echt dat ik hem had kunnen overtuigen om namen te noemen? Geen sprake van. Ik heb me zoveel mogelijk afzijdig gehouden in die zaak, want ik had er niets mee te maken.»

– Lijkt Angela Merkel niet op één of andere manier op uw vader?

Kohl «Natuurlijk wel. Het zijn allebei sluwe politici in de geest van het machiavellisme: alles is toegestaan om aan de macht te komen of te blijven.»

– Was uw moeder erg politiek ingesteld?

Kohl «Jazeker. Het is voor een groot deel aan haar te danken dat het herenigde Duitsland tot de NAVO is toegetreden.»

– Meent u dat?

Kohl «Niemand haatte de Sovjet-Unie wellicht meer dan mijn moeder. Het Rode Leger had haar vaderland afgepakt. Mijn moeder is geboren en getogen in Leipzig, en hoewel ze sinds 1945 in het Westen woonde, bleef ze zich een Leipzigse voelen. Alleen lag haar stad aan de andere kant van het IJzeren Gordijn. ‘De Russen moeten daar weg!’ zei ze altijd. Mijn vader was thuis niet meer welkom geweest als hij er niet in was geslaagd de DDR, de voormalige Sovjet-satellietstaat, lid van de NAVO te maken.»

undefined

'Angela Merkel had met haar verraad een groot aandeel in de zelfmoord van mijn moeder'

Nutella met mosterd

– Niet lang na de zelfmoord van uw moeder hebt u zelf een persoonlijke crisis doorgemaakt.

Kohl «Ik ben compleet gecrasht. Eerst dat financieringsschandaal, dan de dood van mijn moeder, en daarna liep ook nog mijn eerste huwelijk op de klippen. Ik ging helemaal kopje-onder.

»Na het schandaal waren we vogelvrij verklaard. Ironisch, want mijn broer en ik zijn nooit lid geweest van de CDU en van heel die zaak wisten we niets af.»

– Welke gevolgen had dat voor u persoonlijk?

Kohl «Ik was eind 30 en vond nergens nog een baan. Werkgevers beschouwden me als een potentieel risico. Headhunters lieten me weten: ‘Beste meneer Kohl, u hebt een fantastisch cv, maar het is beter dat u zich niet kandidaat stelt, zodat ik niet verplicht ben u te weigeren.’

»Ook fysiek kreeg ik het zwaar. Ik verloor mijn smaakzin – ik kon het zelf eerst niet geloven. Zelfs als ik Nutella mengde met Franse mosterd, smaakte het naar papier. Op een keer raakte ik gewond aan mijn hand en ik voelde het niet eens. Zelfmoord leek me de enige uitweg. Om ervoor te zorgen dat mijn zoon de levensverzekering niet zou mislopen, wilde ik het op een duikongeval doen lijken.»

– Hoe komt het dat u uiteindelijk van dat plan hebt afgezien?

Kohl «Ik had mezelf honderd dagen gegeven: kijk of je een andere oplossing vindt – en indien niet, dan ga je duiken en ben je dood. En toen heb ik iets meegemaakt wat vandaag mijn belangrijkste boodschap als coach is: dat we juist op het moment dat het allemaal te veel wordt, de kracht kunnen vinden om opnieuw te beginnen.»

– Dat is één van de sleutelpassages uit uw autobiografie. U bladerde in een tijdschrift en las toevallig iets over een boek van Viktor Frankl, de psycholoog die Auschwitz heeft overleefd: ‘Desondanks ja tegen het leven zeggen’.

Kohl «Inderdaad, en toen ik dat gelezen had, schaamde ik me. Omdat ik in een mooi huis woonde en mijn leven niet op de rails kreeg. Ik begon me te verdiepen in Frankls logotherapie. En in het werk van Seneca, dat ik tussen mijn oude studieboeken terugvond. En ik herontdekte mijn geloof. Ik voelde me ineens als een bergbeklimmer die nieuwe grepen heeft ontdekt om zich aan op te trekken. Niet veel later kreeg ik ook mijn smaakzin terug.»

– Vandaag werkt u als vrijwilliger in de zelfmoordpreventie.

Kohl «Ja, ik geef lezingen. In psychiatrische klinieken zitten er soms bijna 150 mensen met zelfmoordneigingen voor mij als ik vertel wat ‘desondanks’ kan betekenen. Iemand die zich in een uitzichtloze situatie bevindt, in de grijze zone tussen leven en zelfmoord, heeft zijn eigen ‘desondanks’ nodig. En omdat de mensen zouden merken dat ik geen dingen sta te vertellen die ik elders heb gelezen, gebruik ik voorbeelden uit mijn eigen leven.

»Ik spreek ook vaak voor bedrijfsleiders over succes en hoe daarmee om te gaan. Over het vinden van nieuwe energie door zingeving en innerlijke rust. Over hoe we met onszelf in het reine kunnen komen, of dat nu na een scheiding, een breuk in de vriendschap of de dood van een geliefde is. Het gaat erom dat je je leven in handen neemt, dat je erin slaagt om wat vroeger al je energie opslorpte om te zetten in energiebronnen, en zo de basis te leggen voor een prettiger en succesvoller leven.»

– Intussen hebt u drie boeken gepubliceerd. Twee daarvan hebben het woord ‘verzoening’ in de ondertitel. Moeten we daarnaar streven?

Kohl «Verzoening is de weg naar meer soevereiniteit en succes. Ik pleit ervoor dat iedereen drie soorten vriendschap zou onderhouden. Ten eerste de vriendschap met jezelf, wellicht de moeilijkste van de drie, omdat je eerst rust moet vinden in jezelf – je moet kunnen omgaan met je fouten en met de dingen die je eventueel verkeerd hebt gedaan. Ten tweede de vriendschap met andere mensen. En ten derde wat ik de vriendschap met God noem – of voor mensen die niets met God hebben, de vriendschap met de eigen spiritualiteit. Ik denk dat die drie vriendschappen de basis vormen voor een zinvol leven.

»Er is trouwens iets wat ik heel erg vind, als ik dat nog mag zeggen.»

– Ga uw gang.

Kohl «Dat ik dertien jaar lang het Duitse schoolsysteem heb doorlopen en daarna drie universitaire diploma’s heb behaald, zonder dat iemand mij ook maar één woord over emoties heeft verteld. Het is heel erg dat de emotionele competenties zo verwaarloosd worden. Dat leidt uiteindelijk tot een soort analfabetisme.

»Ik probeer vooral mannen ervan te overtuigen dat het geen teken van zwakte is om je gevoelens te tonen. Zo kwam er onlangs na een lezing een man van een jaar of 65 naar me toe, helemaal overstuur. Hij wilde me dringend spreken, het ging over zijn scheiding. Hij vertelde me één en ander, en omdat hij zo emotioneel was, vroeg ik: ‘Wanneer bent u eigenlijk gescheiden?’ En hij zei: ‘36 jaar geleden.’»

– En helpt de boodschap dat je je gevoelens moet tonen dan?

Kohl «Dat moet u vragen aan de mensen die naar mij komen luisteren. Vaak leggen ze honderden kilometers af om mij te horen spreken. En velen vallen me daarna in de armen.»

undefined

undefined

'Binnen de CDU had Merkel gezegd dat ze mijn vader niet in de steek mochten laten en ook onze familie moesten beschermen. Een paar dagen later viel ze ons openlijk aan'

Vader is niet thuis

– Hoe vaak wordt u nog over uw vader aangesproken?

Kohl «Ik werk in de auto-industrie, daar is niemand geïnteresseerd in mijn afkomst. Alleen de kwaliteit, de prijs en een stipte levering zijn van tel. Als het bij mijn lezingen al ter sprake komt, is het geen belangrijk thema. De mensen komen naar mij luisteren om wat ik te vertellen heb. Het zoo-effect, zoals ik het weleens noem, is niet meer zo sterk als vroeger. Daardoor ben ik me ook vrijer gaan voelen. Het zijn voornamelijk journalisten die het nog over mijn vader hebben.»

– U hebt van verzoening dan wel één van uw levensthema’s gemaakt, maar de verzoening met uw vader is niet gelukt.

Kohl «Hoe komt u daarbij?»

– Uw vader heeft alle contact met u verbroken, net als met uw broer. Of praten jullie intussen weer met elkaar?

Kohl «Nee, we hebben geen contact meer. Als ik zijn nummer in Oggersheim bel, kom ik in zijn kantoor in Berlijn terecht, bij een medewerker die me zegt dat mijn vader niet te spreken is. Maar het is wat het is. Mijn vader heeft besloten dat hij niet meer bereikbaar wil zijn voor mij, en ik heb daar eenzijdig genoegen mee genomen.»

– Kan zoiets wel?

Kohl «Alleen als je gelooft dat verzoening mogelijk is zonder iets van de ander te verwachten. Tijdens mijn lezingen zeg ik ook altijd dat je geen rust kunt vinden zolang je stiekem blijft denken: ‘Ik had en ik zou en ik moest...’»

– Heb je medelijden met je vader?

Kohl «In veel opzichten wel. Ik vind het vooral triest dat hij zijn kleinkinderen niet leert kennen. En sommige van zijn voormalige medewerkers lijden nog altijd enorm onder het gevoel dat ze gedumpt zijn.»

– U hebt zich er net als uw broer bij neergelegd dat er geen contact meer is?

Kohl «We konden niet anders. In 2011, op de tiende verjaardag van de dood van mijn moeder, hebben we aangebeld aan onze ouderlijke woonst in Oggersheim, omdat we samen met mijn vader haar graf wilden bezoeken. Maar toen kwam de politie, een paar agenten kende ik zelfs. We werden weggestuurd omdat we zogezegd een veiligheidsrisico vormden. Er stonden vier agenten in de voortuin, van wie twee met machinepistolen, die ons verzochten het domein te verlaten. Je kon makkelijker in de buurt van mijn vader komen in de jaren van de RAF-terreur dan nu.»

– Hebt u in de relatie met uw vader zelf een fout gemaakt waar u spijt van hebt?

Kohl «Ik heb hem zeker vaak gekwetst. Ik was ook heel koppig. Ik heb lang niet willen zien hoe zwaar de druk van de toppolitiek op hem woog.»

– Is er ooit een moment geweest waarop u gewoon blij was een zoon van Helmut Kohl te zijn?

Kohl «Ja, en wel op 22 december 1989, toen de grensovergang aan de Brandenburger Tor openging. Omdat mijn moeder ziek was, mocht ik met mijn vader mee naar Berlijn om officieel de Muur te openen, samen met Hans Modrow, de laatste premier van de DDR. Honderdduizenden mensen troepten er samen, ik krijg nog steeds tranen in de ogen als ik eraan terugdenk. Er waren ook onwezenlijke momenten.»

– Zoals?

Kohl «Het begon toen mijn vader aan de Brandenburger Tor voor het eerst op Oost-Berlijns grondgebied kwam en een generaal van de DDR-grenstroepen tegen hem kwam zeggen: ‘Meneer de bondskanselier, ik heet u welkom in de Duitse Democratische Republiek!’ Even later stonden we op een podium, er werden redevoeringen gehouden, en plotseling kwam er een mensenzee op ons af, bijzonder overweldigend. Voor mij was dát het moment van de hereniging. De mensen vielen elkaar in de armen van geluk. Maar het werd toen ook gevaarlijk, zeker voor Hans Modrow, die werd aangevallen door Oost-Duitsers. Oudere vrouwen sloegen op zijn hoofd met hun paraplu’s en met alles wat ze in handen kregen. ‘Smeerlap! Moordenaar!’ riepen ze. Daarom vormden Stasi-agenten een cordon om hem heen, maar dat werd doorbroken, en toen één van die Stasi-mannen mij zag staan, zei hij: ‘Collega, geef me een arm!’ Hij dacht dat ik ook van de Stasi was. Alle vuistslagen die voor Modrow bedoeld waren, hebben wij toen geïncasseerd.»

– U hebt als zoon van de bondskanselier mee de laatste premier van de DDR helpen beschermen?

Kohl «Ik had in ieder geval niet gewild dat Modrow door mijn schuld zwaargewond zou raken. Toen we in een zijgebouwtje van de Brandenburger Tor aankwamen, zag ik diezelfde generaal van de grenstroepen weer bij mijn vader staan. Toegetakeld en onder de blauwe plekken ging ik naar hem toe en bracht ik verslag uit zoals ik dat als luitenant van het West-Duitse leger geleerd had: ‘Herr General, luitenant Kohl, ik meld me terug van de inzet!’ Zijn blik zal ik nooit vergeten.»

© ZEIT Magazin