Warren Ellis: violist, Bad Seed, soundtrackboer

Sinds hij in 1994 voor het eerst in The Bad Seeds opdook, is Warren Ellis uitgegroeid tot de rechterhand van Nick Cave. De twee hebben de laatste jaren ook een parallelle en indrukwekkende nevencarrière uitgebouwd als soundtrackleveranciers.

We ontmoeten Ellis om tien uur ’s ochtends bij de koffie. Een vroege vogel.

Warren Ellis «Ik heb kinderen van 13 en bijna 15, dan heb je geen keuze. Ik woon in Parijs, net buiten de périphérique, ze moeten er vroeg uit om met de metro op tijd op school te geraken. Om zes uur, halfzeven gaat de wekker. Ik ga op tournee om bij te slapen (lacht).

»Vroeger woonde ik midden in de stad, maar ik wilde een tuin, en een boom voor mijn kinderen om in te klimmen.»

'Ik heb in mijn leven bitter weinig zonlicht gezien'

HUMO De soundtrack van ‘Loin des hommes’ wordt pas nu in België uitgebracht, maar de première vond plaats in augustus 2014, op het filmfestival van Venetië. ’t Is alweer een tijd geleden dat je ermee bezig was.

Ellis «Een dik jaar geleden was de soundtrack klaar, ja. In Frankrijk is hij verschenen op de dag van de aanslag op Charlie Hebdo, dus daar is hij zowat aan iedereen voorbijgegaan.»

HUMO Was je in Parijs die dag?

Ellis «Ja. De verwarring was enorm. Vergelijkbaar met 9/11. Het eerste wat ik ervan hoorde, was iemand op straat die zei: ‘Heb je het gehoord, er is een schietpartij geweest in het centrum van Parijs.’ En dan ga je naar huis, tv aan, internet, en dan komt het druppelsgewijs allemaal binnen. Er was de achtervolging, en ’s anderendaags die andere schietpartij in de supermarkt. De media probeerden verslag uit te brengen, maar ze wisten niet waar eerst kijken. Ik probeerde mijn kinderen te bereiken op school maar kreeg ze niet te pakken, en mijn vrouw, die aan de andere kant van de stad was, evenmin. Ik was compleet in paniek, en ik was niet de enige. Het verkeer liep in de war, het dagelijkse leven lag stil. Mijn buurman, die voor de televisie werkt, kwam ’s avonds op bezoek, hij zag zo wit als een lijk. Hij had alle niet vertoonde beelden gezien. Eén van zijn vrienden werkte voor Charlie Hebdo, hij heeft het overleefd maar had een kogel in zijn been gekregen. It was terrible.»

HUMO Druk jij op play als je zo’n filmpje ziet passeren van een onthoofding, of van de politieman die werd doodgeschoten op straat bij Charlie Hebdo?

Ellis «Meestal laat ik die dingen aan mij voorbijgaan, maar dat laatste heb ik, eerder toevallig – ik stond erbij toen iemand anders op play drukte – wel gezien. It was just so cold and shocking. Alles is gedocumenteerd tegenwoordig, niets passeert nog zonder getuigen.»

'‘Ik hoor overal en altijd muziek, ook in dingen die niet als muziek bedoeld zijn. Als kind in de schoolbus verzon ik liedjes over het ritme van de motor.’'

HUMO Om een link te maken naar iets vrolijker terrein: dat zijn allemaal beelden die geen soundtrack nodig hebben om een loeiharde indruk na te laten. Je zou kunnen zeggen dat het in deze tijden bijna ongepast is om nog muziek te verzinnen bij geweldscènes.

Ellis (denkt na) «Het is voor soundtracks eigenlijk niet anders dan voor muziek in het algemeen: je moet vooral weten wanneer je níét moet spelen. En bij film moet je opletten dat je de scène in kwestie niet wurgt door een te veel aan informatie. Een extra viool kan een gevoelig tafereel helemaal om zeep helpen. Je moet lucht en ademruimte laten. Filmmuziek wordt tegenwoordig vaak gebruikt om de zaak bij elkaar te houden. Het scenario zit niet bijster goed in elkaar, de film is slecht geëdit, maar hey: dat lossen we wel op met een streepje muziek. De soundtrack lijkt dikwijls geen deel uit te maken van de film, ’t is een vehikel om de aandacht af te leiden. Een perfecte samenvloeiing van beelden en muziek komt nog maar zelden voor. Heb je ‘Under the Skin’ gezien? Perfecte combinatie. Of in de films van Stanley Kubrick. Terwijl niemand voor Kubrick ooit een soundtrack gemaakt heeft, hij deed het altijd met wat in het jargon found music heet, bestaande muziek die hij op magistrale wijze bij zijn beelden liet passen. Richard Strauss in ‘2001: A Space Odyssey’: pure genius. En recenter vond ik ‘Gravity’ ronduit fenomenaal. Ik heb ’m in 3D gezien en ik ben twee uur bijna letterlijk in outer space geweest. ’s Anderendaags ben ik gewoon nog eens gaan kijken.»

'‘Het is voor soundtracks eigenlijk niet anders dan voor muziek in het algemeen: je moet vooral weten wanneer je níét moet spelen.’'

HUMO Besteed je die tweede keer dan bijzondere aandacht aan de muziek?

Ellis «Nee, ik ben teruggegaan voor de film, niet voor de muziek. Muziek is voor mij een automatisme. Ik hoor overal en altijd muziek, ook in dingen die niet als muziek bedoeld zijn. Dat had ik als kind al. Dan zat ik in de bus op weg naar school en verzon ik liedjes over het ritme van de motor. De klik van de ruitenwissers in de wagen: dat was genoeg om de zaak in mijn hoofd in gang te zetten. Wat soms best problematisch kan zijn: ik kan me moeilijk op andere dingen concentreren. Muziek haalt me weg uit de echte wereld, ’t is voor mij altijd een vlucht geweest.»

HUMO Is het daarom dat muziek zo gevaarlijk kan zijn?

Ellis «Gevaarlijk op welke manier?»

HUMO Dat je het contact met de werkelijkheid verliest, dat je denkt dat je in die fictieve wereld kan blijven, dat je er zot van wordt.

Ellis «Voor mij is het helemaal geen fictieve wereld, it’s very much real. Zonder muziek zou ik pas zot zijn geworden. De problemen beginnen als de muziek stopt. Dat gezegd zijnde, besef ik zeer goed dat ik geen normaal leven leid. Touren, dat is geen normaal bestaan. Ik ben 50 nu en al bijna dertig jaar op tournee. Mijn hele volwassen leven heeft zich afgespeeld in hotelkamers, bars, concertzalen, kleedkamers en studio’s. Ik heb in mijn leven bitter weinig zonlicht gezien (lacht).»

HUMO Wat is het moeilijkste aan soundtracks maken?

Ellis «Het specifiek moeilijke aan soundtrackwerk is dat je volledig ten dienste werkt van iets en iemand anders, en dat je met je muziek voorbij heel veel meningen moet zien te geraken. Wat niet altijd slecht is, maar dikwijls wel (lachje). Anderzijds is filmwerk ook heel bevrijdend: je hoeft geen rekening te houden met de groep waarin je speelt, of met de visie van de songschrijver, je hoeft niet op zoek te gaan naar een gemeenschappelijk doel. Het doel wordt je aangereikt. Bij filmwerk zijn de mogelijkheden eindeloos.»

undefined

HUMO Heb je voor ‘Loin des hommes’ meer beelden te zien gekregen dan voor – ik ga de titel maar één keer volledig uitspreken – ‘The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford’?

Ellis (lacht) «Ja, veel meer. Vanwege productionele problemen hadden we voor ‘Jesse James’ maar één scène gekregen: een monoloog van Brad Pitt die, als ik mij niet vergis, in die hoedanigheid niet eens gebruikt is in de film. Op die ene scène van anderhalve minuut hebben we de hele soundtrack gebaseerd. Van ‘Loin des hommes’ hebben we op voorhand alle beelden gekregen. Zoals gewoonlijk ben ik er thuis in mijn eentje aan begonnen, door ideeën neer te leggen waarop we konden beginnen te bouwen. Die ideeën belanden gaandeweg doorgaans in de prullenmand. Dat is niet erg, je moet gewoon íéts hebben, to get the juices flowing. Vervolgens stuur ik ze naar Nick, die er wat melodieën bij verzint. En uiteindelijk komen we, na een hoop heen en weer gepalaver tussen de regisseur en de producers, samen om alles definitief vorm te geven. Wat ik wil zeggen: dit was de eerste keer dat we die initiële ideeën gewoon hebben behouden. Alles bleek perfect te passen. Wellicht omdat we op voorhand alle beelden hadden. ‘Loin des hommes’ was een Franse productie, en Fransen gaan doorgaans iets gestructureerder te werk dan Amerikanen. Ze wisten bijvoorbeeld perfect wáár de muziek moest komen, dat ze geen muziek wilden bij de actiescènes, dat de melodieën zich pas mochten ontplooien naarmate de relatie tussen de twee hoofdpersonages vorm kreeg. Wat onze job een flink stuk vergemakkelijkte.»

Spaghetti met tomatensoep

HUMO Ik heb recent het uitstekende ‘20.000 Days on Earth’ gezien, een deels autobiografische, deels fictieve documentaire over 24 uur in het leven van Nick Cave. In één scène komt Nick jou bezoeken – hij heeft twee parkieten bij als cadeau – in je cottage aan zee.

Ellis (lacht) «Zoals je zei: een deels fictieve documentaire.»

HUMO Je leek er mij beter te passen dan in Parijs. Je was er erg overtuigend ‘thuis’.

Ellis «Het is zoals met de haai in ‘Jaws’: je weet dat het een rubber ding is maar toch ben je er bang voor. Er was geen strikt script voor die scène, enkel een handvol aanwijzingen en een paar attributen waardoor ik mij thuis kon voelen. Het feit dat ik mocht koken voor Nick hielp. We hebben er twee takes van opgenomen, wat je ziet is bijna integraal de eerste take. Bij de tweede take waren we ons veel te hard bewust van onszelf. Heel erg vergelijkbaar met wat er in de studio gebeurt als je een plaat opneemt: wat je bij elke volgende take wint aan vernuft, verlies je aan spontaneïteit.»

HUMO Heb je al vaak gekookt voor Nick?

Ellis «Ik heb al vaak met hem gegeten. Heel vaak. En best wel dikwijls gekookt, ja. Hij ook voor mij, trouwens.»

HUMO Wie is de beste kok?

Ellis «Ik zou geen van ons beiden een echte chef durven te noemen, maar Nick kan een excellente steak bakken. En zijn pesto mag er ook wezen. Ik ben wellicht iets, euh, ambitieuzer. Zonder haar te willen afvallen, maar mijn moeder was geen culinair genie – spaghetti bolognese was pasta met een blik tomatenroomsoep erover, vis kwam niet uit de zee maar uit een pak in de ijskast – en toen ik het ouderlijk huis verliet, heb ik mij voorgenomen om werk te maken van mijn dagelijkse maaltijden. En nu kook ik erg graag voor mijn kinderen en mijn gezin.»

HUMO Dat tafereel in jouw fictieve huis was mijn favoriete scène uit ‘20.000 Days on Earth’ vanwege de anekdotische conversatie aan de keukentafel over Nina Simone. Een gesprek dat net zo goed bij mij thuis aan de keukentafel had kunnen plaatsvinden. Zó herkenbaar.

Ellis «Just talk about whatever you guys would talk, hadden ze gezegd. Nick en ik zijn muziekfans, en ik ken geen enkele muzikant die niet met muziek is begonnen uit adoratie voor andere muzikanten. Allemaal hebben ze ooit iets gezien waarvan ze hebben gezegd: ‘Dat wil ik ook.’ David Bowie kan nog altijd niet zwijgen over Gene Vincent, Keith Richards over Chuck Berry, Jimmy Page over Link Wray. Heb je ‘It Might Get Loud’ gezien? Als Page ‘Rumble’ van Link Wray opzet en luchtgitaar begint te spelen, kun je het effect dat die muziek op hem heeft letterlijk van zijn gezicht aflezen. In één klap is hij weer het kind dat voor het eerst rock-’n-roll hoort.

'‘Ik heb gespeeld met een gebroken rib, een hele tour gedaan met een gebarsten knieschijf, zonder dat ik het wist. Pas als de muziek stopt en je van het podium stapt, begint het weer te kraken.'

»Exact hetzelfde gebeurt er als je op het podium staat. Als ik in The Bad Seeds om me heen kijk, zie ik een stel mannen op leeftijd, sommigen van ons naderen de 60. De één heeft problemen met zijn heup, de ander een slechte rug, maar als we beginnen te spelen, heeft niemand nog last van wat dan ook. Op het podium ben je leeftijdloos. Pas als de muziek stopt en je van het podium stapt, begint het weer te kraken. Ik heb mensen die daar fysiek eigenlijk niet meer in staat toe waren fantastische shows zien spelen. Ik heb het zélf gedaan: gespeeld met een gebroken rib, een hele tour met een gebarsten knieschijf, zonder dat ik het wist. Ging ik achteraf naar dokter: ‘Uw knie is kapot meneer.’ ‘Oh?’

»In Parijs heb ik Link Wray gezien in wat één van zijn laatste optredens moet zijn geweest. Alain Bashung, God hebbe zijn ziel, had hem uitgenodigd. Ik stond in de zaal en ik wist dat Link Wray ziek was, maar niets had me kunnen voorbereiden op wat ik zag toen hij bij aanvang van de bissen het podium opklauterde. Een stokoude, tot op de draad versleten man, verschrompeld, de gitaar als een veel te zwaar aambeeld om zijn hals. Hij strompelde naar de microfoon, stak zijn vuist in de lucht en prevelde: ‘I know what you wanna hear’, waarop hij ‘Rumble’ inzette. De zaal werd compleet zot. Halverwege de song – Link Wray had intussen de breedste glimlach die je je kunt voorstellen op zijn gezicht – gaf hij zijn gitaar aan een jongen op de eerste rij, die de song gewoon verderspeelde terwijl Link Wray al klappend en dansend uit zijn dak ging. It was fucking unreal. Achteraf heeft hij Bashung nog de huid volgescholden omdat die naar zijn mening het concert te vroeg had afgebroken. ‘Those people wanted more!’ (lacht)»

HUMO Eén ding wil ik echt nog weten: wie speelt de eerste gitaarpartij die je hoort op de soundtrack van ‘The Assassination of Jesse James’?

Ellis «Nick, denk ik. Waarom?»

HUMO Ze is vals en compleet uit de maat, maar desondanks helemaal wat het zijn moet.

Ellis «Wellicht één van de eerste keren ooit dat hij elektrische gitaar heeft gespeeld. ‘Ik heb een idee,’ zei hij, waarop hij een gitaar pakte en… ‘wrèng-wrèng-wrèng’. En inderdaad: het was helemaal wat het zijn moest. That’s why he is Nick Cave.»

HUMO En jij bent Warren Ellis. Waarvoor dank.