Wat je gezicht over jou vertelt: ‘Als we fronsen, hebben we behoefte aan controle over onszelf’

Je lacht breed als ’s dinsdags de nieuwe Humo op de mat valt en je fronst de wenkbrauwen als blijkt dat je inzending alwéér Uitlaat niet heeft gehaald: gezichtsuitdrukkingen lijken eenvoudig te interpreteren, maar ze blijken behalve over je gemoedstoestand ook iets te zeggen over je persoonlijkheid. Dat is de uitkomst van een onderzoek van het Instituut voor Non-verbale Strategie Analyse (INSA).

– Welke bewegingen maakt een gezicht in de loop van de dag?

HERMAN ILGEN (onderzoeker) «Dat kan van alles zijn: wenkbrauwen of mondhoeken die omhooggaan, oogleden die aanspannen of verslappen. Uit ons onderzoek blijkt dat iedereen zulke bewegingen onbewust continu maakt, wel honderd keer in tien minuten. Of je nu met de kat op schoot zit of met iemand in gesprek bent.»

– Wat zeggen die bewegingen over ons?

AN GAISER (onderzoeker) «Iemand die de ogen wijd openspert, is bijvoorbeeld geneigd om meteen tot actie over te gaan, terwijl iemand die de onderste oogleden meer samenspant eerder een stap terugzet om de informatie goed te analyseren.»

– In je eentje in je zetel communiceer je niet. Waarom maken we ook dan al die bewegingen?

ILGEN «Omdat je dan terugdenkt aan een gesprek, denkt aan een gesprek dat je nog gaat hebben of in gedachten met jezelf praat. Je bent nooit níét aan het communiceren.»

GAISER «Sommige mensen kraken zichzelf in gedachten altijd af: ‘Wat ben ik weer stom geweest.’ Daarbij fronsen ze en knijpen ze met de onderste oogleden. Dat wijst erop dat ze altijd beter willen presteren en behoefte hebben aan controle over zichzelf.»

– Wat hebben we aan die kennis in de praktijk?

ILGEN «Als je informatie in het gezicht van anderen kunt lezen, helpt dat elkaar beter te begrijpen. Als de premier met een glimlach vertelt dat de avondklok wordt verlengd, denken veel mensen: hoe kun je zo’n serieus bericht lachend overbrengen? Maar glimlachen doen mensen niet alleen als ze blij zijn, je kunt ook spanning weglachen.»

– Kun je nog een gewoon gesprek voeren als je voortdurend op die kleine bewegingen let?

ILGEN «Het is net als met autorijden: in het begin is het a hell of a job om op alles tegelijk te letten, maar al snel gaat het vanzelf.

»Als je zelf voor een camera gaat zitten, een paar minuten praat en dat filmpje zonder geluid bekijkt, zie je ook snel wat je eigen non-verbale gedrag is.»

GAISER «Dat kan zelfinzicht bieden. Weet je dat je gaat glimlachen als je iets spannend vindt, dan kun je de emoties daarachter benoemen. Dat maakt ook Zoomgesprekken iets minder intensief. Zie je jezelf steeds fronsen? Dan kun je aangeven dat je niet boos bent, maar behoefte hebt aan iets meer uitleg.»