Wat maakt een radiostem zo geliefd en vertrouwd? 'Als je elke dag goeiemorgen zegt tegen de mensen, gaan ze je vertrouwen'

Zondag overleed StuBru-sterkhouder Christophe Lambrecht. Zijn persoonlijkheid, maar vooral zijn stem wordt door velen gemist. Wat maakt een radiostem zo geliefd en vertrouwd? ‘Radio is als een warme deken.’

'Wat uw stem deed, was magisch. Ik kon ’s ochtends slechtgezind opstaan, maar door u werd alles weer beter.' Maandag brachten luisteraars van Studio Brussel een hele dag een laatste groet aan radio-dj Christophe Lambrecht, die dagelijks 'Music at work' presenteerde op de zender. Steevast kwamen dezelfde adjectieven terug om die stem te omschrijven: warm, zacht, rustgevend. Het zijn kwaliteiten die volgens luisteraars perfect overeenkomen met de persoon.

Wat maakt een radiostem zo geliefd dat de droefenis bij het heengaan van een presentator zo groot is? Anders gesteld: wat maakt van een radiopresentator de vriend aan huis die Christophe Lambrecht, blijkens de vele reacties bij Studio Brussel, was?

Persoonlijke band

Luc Janssen (voormalig radiopresentator) «Een radiostem moet eerst en vooral eerlijk zijn. Het geluid moet kloppen met de persoon. Bij Christophe was dat zeker zo. Maar ook als je het nieuws leest, moeten mensen je geloven.»

Janssen ging in februari van dit jaar na een lange mediacarrière met pensioen. Hij presenteerde het programma 'Retro' op Radio 1 met zijn typische verzorgde, door het Hollands beïnvloede tongval. Die gaf zijn nostalgisch terugkijken op het verleden, doorspekt met spitante grapjes, een ietwat literair elan.

Voor Janssen is dat net de charme van de radio: in alle anonimiteit een sfeer neerzetten waarin mensen in vol vertrouwen hun verhalen kunnen delen.

Janssen «De anonimiteit maakt het allemaal veel comfortabeler. Je werkt zonder de afleiding van beeld. Het feit dat je in elke huiskamer binnenkomt, schept vertrouwen bij veel mensen. Uit brieven die ik van luisteraars kreeg, bleek dat het voor hen voelde alsof alles wat ik zei persoonlijk tegen hen gericht was. Ik kom soms mensen tegen die uitspraken van mij citeren. Al ben ik die uitspraken zelf vergeten, toch herken ik mezelf er weer in.»

Radiopersoonlijkheden, tenzij ze met hun gezicht ook op het scherm komen, staan vaak in de schaduw van televisiepresentatoren. Peter Van de Veire, bijvoorbeeld, presenteert niet alleen de ochtendshow op MNM, maar is ook bekend van zijn tv-werk. Is een radiopresentator van nature een bescheidener versie van zijn televisiecollega? 'Radio is uiteraard een discreter medium', zegt Jan Hautekiet, die zijn carrière in de media besloot met 'Hautekiet' op Radio 1. 'Maar misschien groeien de twee meer naar elkaar toe.'

Tijdstip van de dag

Andere radiostemmen, zeker bij Studio Brussel, komen even vlot over op de radiogolven als op het kleine scherm. Eva De Roo maakte een opmerkelijke passage in 'De slimste mens'. Linde Merckpoel maakt voor Studio Brussel sinds kort vlogs.

Jan Hautekiet «Maar je mag dat niet vergelijken. Wat Christophe Lambrecht deed en de manier waarop Van de Veire presenteert, zijn anders. Je hebt mensen met wat je ‘bv-allures’ kunt noemen. Voor sommige programma’s is dat goed, voor andere dan weer niet. Van de Veire is een uitstekend radiomaker, die zijn programma heeft gemaakt naar wie hij zelf is. Uiteindelijk maak je radio met je persoonlijkheid.»

De persoonlijkheid van een presentator moet zowel bij het programma als bij het tijdstip passen. Een opgewekt radioprogramma in de vroege ochtend kan veel energie brengen, maar naarmate de dag vordert, is een ander persoonstype aangewezen. Na negen uur is er meer plaats voor een rustiger interactie met de luisteraar, met aandacht voor meer persoonlijke verhalen.

Grote Vlaamse radiocoryfeeën lieten een diepe indruk na omdat ze hun persoonlijkheid konden vereenzelvigen met hun presenteerstijl en dus bij uitbreiding met hun programma’s. Lutgart Simoens, die meer dan twintig jaar het Radio 2-programma 'Vragen staat vrij' presenteerde, legde haar ‘barmhartigheid’ – zoals sommigen het omschrijven – in de manier waarop ze berichten van lezers voorlas, met een mooi verhaal en een simpel verzoekje voor een nummer waaraan ze vaak herinneringen koesterden.

'En er was natuurlijk Jan Wauters', zegt oud-hoofdredacteur van Humo Guy Mortier, die in de jaren 60 een radioprogramma had.

Guy Mortier «Wauters, de stem der stemmen en de grote sportjournalist van Radio 1, had niet alleen een stem, hij had ook een erg goed gevoel voor ritme en melodie. En hij zei bovendien geweldig zinnige dingen. Hij lardeerde zijn sportverslagen met filosofische en sociale commentaar.»

Na zijn overlijden in 2011 riepen de VRT en de Nederlandse Taalunie een prijs met zijn naam in het leven. De Grote Prijs Jan Wauters gaat sindsdien naar mediapersonen die creatief en uitmuntend taalgebruik toepassen.

Schokgolf

In het Verenigd Koninkrijk bracht het overlijden van BBC-dj John Peel een enorme schokgolf teweeg. Peel was de man die als eerste aandacht schonk aan bands die het later ver zouden schoppen, maar de Britten kenden hem ook omdat hij ongewone verhalen van gewone luisteraars vertelde in het BBC Radio 4-programma 'Home Truths'.

Hij stierf onverwacht op 65-jarige leeftijd tijdens een werkreis in Zuid-Amerika. 'The day the music died', kopte de Londense Evening Standard bij zijn overlijden. Een dag later maakte BBC Radio 1 de baan vrij om een hele dag een eerbetoon aan hem uit te zenden.

undefined

Net door de dramatiek van de plotse dood kun je het afscheid van Christophe Lambrecht niet met dat van andere Vlaamse coryfeeën vergelijken, vinden de radiostemmen. Maar alle eigenschappen van een goede radiomaker kwamen wel in hem samen. 'Een goede radiopresentator verstopt zich niet achter een imago', zegt Eva Droogmans, die vroeger presenteerde op Radio 2 en lesgeeft aan de PXL Hogeschool. 'Hij is zichzelf achter de microfoon omdat hij op die manier het dichtst bij zijn luisteraar staat.'

Eva Droogmans «Er is erg veel veranderd sinds de tijden van Lutgart Simoens. Omdat de radio in die tijd nog een gigantisch bereik had, waren personen als Simoens echte helden. Studio Brussel is nu behalve een radio ook een digitaal platform geworden.»

Oldskool

Ook al was Lambrecht naar verluidt een voorstander van de constante vernieuwing bij Studio Brussel, toch associëren veel luisteraars hem met oldskool radio: goede plaatjes, interactie met de luisteraars en verder geen woord te veel.

Jeroen Denaeghel (journalist) «Ik ben een kind van de jaren 90. Voor mij was Lambrecht de last man standing, de laatste brug naar mijn puberteit en het oude Studio Brussel. Er zijn daar veel grote namen gepasseerd, zoals Ayco Duyster en Jan Hautekiet. Maar Lambrecht is altijd blijven zitten. Hij had nog de rust om een plaat op te leggen, het moest allemaal niet zo snel gaan en hip zijn. Hij zei: fuck off, ik presenteer nog op exact dezelfde manier als twintig jaar geleden.»

In die zin geeft het overlijden van Lambrecht ook te denken over de radio zelf, die als medium al zo vaak dood verklaard is. Door de intrede van MTV in de jaren 80, om maar één dreiging te noemen. Toen de Britse band Queen dat fenomeen vastlegde in de song ‘Radio Gaga’, klonk het zo: 'So don’t become some background noise / A backdrop for the girls and boys.'

Maar net zijn intieme, bescheiden karakter maakt de radio nog steeds zo bijzonder.

Jan Van Biesen (nethoofd van Studio Brussel) «Radio is altijd één op één. Je kunt je als presentator niet zo voorbereiden als op televisie. Maar dat maakt het ook zo eerlijk, en daardoor ga je luisteraars aan je binden. Met een vakterm noemen wij dat ‘good companionship’. Als je elke morgen, twintig jaar lang, goeiemorgen zegt tegen de mensen, gaan ze je vertrouwen. Zonder ooit nadrukkelijk aanwezig te zijn, is radio als een warme deken. Christophe beheerste dat allemaal als geen ander.»

© De Morgen