Wat we nu weten over apenpokken: ‘Kan een belangrijke epidemie worden, maar voorlopig geen reden tot paniek’

Vanmorgen raakte de tweede Belgische besmetting met het apenpokkenvirus bekend, dat meldt viroloog Marc Van Ranst. Spierpijn, koorts, keelpijn: op de huidblaasjes na doen de symptomen denken aan een andere, welgekende ziekte. Moeten we ons zorgen maken? Isabel Brosius (37), onderzoeker bij het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG): ‘Dit zou een nieuwe epidemie kunnen veroorzaken, maar voorlopig is er geen reden tot paniek.’

Wat is het apenpokkenvirus?

Brosius: “Het apenpokkenvirus maakt deel uit van dezelfde virusfamilie als die van de pokken. Het is op dit moment het meest voorkomende virus in die familie. Het staat al een tijdje op de radar van in de gaten te houden infectieziekten.”

Hoe komt dat?

“Net door die de verwantschap met het pokkenvirus. De voorbije jaren was er ook een gestage toename van het aantal gevallen in Afrikaanse landen. Daarnaast zijn er de laatste decennia toch een aantal gevallen gerapporteerd in de Verenigde Staten of het Verenigd Koninkrijk, zij het op beperkte schaal. Maar daardoor gaan we ervan uit dat het virus wel een belangrijke epidemie zou kunnen veroorzaken.”

Wat weten we over de uitbraak die momenteel woedt in Congo?

“Enkele collega’s van het Outbreak Research Team van het ITG werken daar nu. De situatie is er redelijk complex. Je kunt bijna over een endemische toestand spreken. Dat wil zeggen dat er door het jaar heen in bepaalde regio’s sporadisch gevallen worden opgepikt via een surveillancesysteem. Maar door de uitgestrektheid van het land en de situatie daar – er zijn niet altijd voldoende middelen om alles gedetailleerd bij te houden – is het moeilijk om de cijfers correct in te schatten. Wel zien we sinds september vorig jaar een iets grotere uitbraak in de oostelijke Maniema-provincie: daar zijn intussen zo'n driehonderd verdachte gevallen gemeld.”

We zien nu meer dan veertig gevallen in Europa en Noord-Amerika. Zijn die gelinkt aan de Congolese uitbraak?

“Dat is eerder onwaarschijnlijk. Er zijn grosso modo twee virusstammen: eentje die vooral in Centraal-Afrika voorkomt en de West-Afrikaanse variant. De initiële gevallen die in het Verenigd Koninkrijk gemeld werden, hadden een link met Nigeria en dus de West-Afrikaanse variant, niet die uit Centraal-Afrika.”

Wat zijn de symptomen van het virus?

“Het opvallendste is huiduitslag van vochtblaasjes. Bij sommige mensen is dat heel beperkt, anderen zien de blaasjes over hun hele lichaam opduiken. Meestal voelen mensen zich in de drie dagen voor die uitslag algemeen ziek: mogelijk wat koorts, spierpijn, keelpijn en pijnlijke, gezwollen klieren.”

Hoe gevaarlijk is de ziekte? De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zegt dat 11 procent van de patiënten kan overlijden.

“Dat moet je met de nodige voorzichtigheid interpreteren: de mortaliteitscijfers schommelen sterk tussen de 1 en 10 procent. Wat we er duidelijk moeten bij zeggen, is dat de data tot nu toe vooral uit Congo en Nigeria komen. Daar zijn de voorzieningen minder en zijn de gerapporteerde gevallen wellicht het topje van de ijsberg. Wellicht zien we vooral de ernstigste gevallen en blijven mildere ziektebeelden onder de radar. Daarom dat er nu nog zoveel onderzoek loopt: om meer detail te krijgen in de gegevens. De uitbraken in de westerse landen kenden geen sterfgevallen, bijvoorbeeld.”

Dat er nu zoveel gevallen opduiken in Europa en Noord-Amerika is wel uitzonderlijk?

“Tot op zekere hoogte wel. We hebben nog nooit gezien dat het in verschillende westerse landen tegelijkertijd opduikt. Hoe dat juist komt, moeten we nog ontrafelen. Is er een gemeenschappelijk blootstellingsevent geweest waarbij we de gevallen nu pas opsporen na een incubatietijd van twee tot drie weken? Of misschien was er al langer een continue verspreiding aan de gang zonder dat we dat beseften? Dat is nog niet duidelijk.”

Moeten we ons zorgen maken om een nieuwe pandemie?

“Dat is een terechte vraag, maar ze is niet makkelijk te beantwoorden. Langs de ene kant is het zeker niet zo dat de algemene bevolking massaal in paniek moet slaan. In principe gaat het hier toch over een virus dat moeilijker overdraagbaar is dan het coronavirus. Maar het is wel zo dat er een zekere mate van alertheid is, zowel onder artsen als onderzoekers. We willen zo snel mogelijk antwoorden vinden op een aantal vragen.”

Welke vragen zijn dat?

“Er zijn vragen die bij elke uitbraak naar boven komen, zoals wie met wie in contact kwam en op welke manier het virus zich kon verspreiden. Daarnaast vragen we ons af of het virus anders wordt overgedragen dan we tot nu toe wisten. Zo wordt de vraag gesteld rond seksuele overdracht. Het is gekend dat het virus door nauw lichamelijk contact kan worden overgedragen – waarbij seksueel contact daar duidelijk een vorm van is. Maar of het virus zich ook in lichaamsvloeistoffen zoals zaad, vaginaal vocht of slijmvliezen kan manifesteren en zo overgedragen kan worden, moet nog bekeken worden.”

Enkele van de gevallen blijken homomannen te zijn. Dan wordt al snel de parallel met hiv getrokken. Is dat terecht?

“Het is nog veel te vroeg om te zeggen of seksuele contacten van mannen die seks hebben met mannen (MSM) echt een groter risico inhouden. We kunnen nu alleen epidemiologisch vaststellen dat de gevallen die we nu kennen voornamelijk MSM zijn. Maar het kan zijn omdat de eerste gevallen aan die definitie voldeden dat de aandacht in ziekenhuizen daarvoor groter was. Evengoed komen er de komende weken gevallen in andere populaties naar voren. Dus moeten we voorzichtig zijn met zulke uitspraken.”

(DM)