‘We hebben hem! We hebben hem geschept!’: zo kwam Adil in Anderlecht om het leven

Als een smoking gun staan de door de verkeersexpert getrokken strepen nog op het asfalt. “Die andere jongen, die ook was gevlucht, hoorde door de walkietalkie van de agent: ‘We hebben hem! We hebben hem geschept!” De dood van Adil in Anderlecht: een reconstructie.

Zijn bloed is nog zichtbaar op het asfalt van de Nijverheidskaai, dichtbij de campus van de Erasmushogeschool in Anderlecht. Volgens mensen die hier wonen is de politie die vrijdagnacht nochtans druk te keer gegaan met de Kärcher.

Dat deden ook andere ploegen het hele Paasweekend en de dagen erna, want Adil was in Brussel overal. Op muren, in levensgrote letters. Op die van het koninklijk paleis, in het park rond Tour en Taxis: ‘Adil = le virus c’est la police.’

Ook die tekst is intussen weg. Adil, zo lijkt het, moet dringend worden vergeten.

Op het asfalt van de Nijverheidskaai zie je ook nog de strepen waarmee de verkeersexpert die nacht de posities van de wielen van de politiewagen, de brommer en de contouren van het lichaam van Adil C. (19) heeft wit gespoten. Als je wel eens eerder met ongevallenanalyse te maken kreeg, of gewoon aandachtig genoeg kijkt, duurt het maar een paar seconden. En dan zie je het.

Coronaboetes

Vrijdag 10 april, 18 uur. Aan de Nijverheidskaai, iets verder, hijst Adil zich op z’n Stunt MBK. Hij gaat een ritje maken. “Boodschappen doen.” Zoals het in heel Brussel al wekenlang krioelt van de mensen die onderweg zijn voor boodschappen. “Het duurt lang voor iedereen”, schetste columniste Safia Kessas deze week de situatie op rtbf.be. “En nog iets langer als je in de getto’s woont. Niet iedereen heeft een Engelse tuin en een eigen kamer om wat in z’n lockdown-dagboek te zitten schrijven.”

Bijna gelijktijdig met het vertrek van Adil staat straathoekwerker Thomas Devos van jeugdhuis Jeugd en Stad (JES) die vrijdagnamiddag een interview te doen voor een ploeg van Terzake. Hij maakt zijn beklag over de coronaboetes: “De spanning in de wijken is aan het oplopen. De politie schrijft de hele tijd boetes uit van 250 euro aan jongeren die het al financieel erg lastig hebben. De coronacrisis geeft de politie een voorwendsel om mensen te beboeten, alleen maar omdat ze ergens staan of zitten.”

Adil rijdt wat rond, zoals hij dagelijks doet. Groet vrienden, maakt een praatje. Rijdt verder, ontmoet een vriend aan het Raadsplein, voor het gemeentehuis van Anderlecht. Volgens de politie, achteraf, reden ze te hard.

“Niet waar”, zegt een van Adils vrienden, als we hem op donderdagavond met een paar andere vrienden treffen aan de caravan van JES aan metrostation Clemenceau. “Ze zullen misschien de anderhalve meter niet hebben gerespecteerd, wat in een drukke wijk als Kuregem ook gewoon erg lastig is, maar ze zaten gewoon allebei op hun scooter.”

Een van de jongens zegt: “Mijn kleine broertje groeide op met Adil. Hij was z’n beste vriend. Ik zag ze als kleine jongetjes. Des enfants, quoi.”

‘Dan vlucht je’

Exact een week geleden legde hoofdinspecteur Jurgen Willems van de fietsbrigade van de politie Brussel-Elsene in deze krant uit hoe zijn mensen de coronamaatregelen in de stad gehandhaafd trachten te krijgen: “We streven leefbaarheid na, geen boetecijfers. Wij zijn hier om maatregelen met gezond verstand en empathie af te dwingen.”

In Brussel, een stad met zes politiezones, kan aan deze kant van de straat wel eens een totaal andere interpretatie van de wet gelden dan aan de overkant.

Brahim Lhichou, jeugdwerker bij JES en vriend van Adil: “In Sint-Lambrechts-Woluwe maken ze filmpjes van hoe de politie staat mee te dansen met mensen die veel te dicht bij elkaar staan en de coronamaatregelen schenden. Hier in Kuregem is deze crisis voor de politie het perfecte excuus om ons te zoeken.”

Andere vriend: “Bij de politie zitten altijd een paar nieuwe, jonge rekruten uit Gent, Namen of de Borinage. Die kennen Brussel alleen maar van op tv. Vooral zij zien ons als vijanden. Ze verachten ons. Ieder van ons is ooit gewelddadig gefouilleerd of geslagen door de politie.”

Brahim Lhichou: “In 1997 waren er rellen in Kuregem, nadat de politie iemand had dood geschoten met veertien kogels omdat hij zogezegd gewapend was. Het was geen wapen, het was een gsm. Op drieëntwintig jaar tijd is er niks veranderd.”

Van zodra Adil en z’n vriend de witte wagen met blauwe streep zien naderen, hebben ze geen half woord nodig. De ene scooter raast weg in de ene richting, de andere in de andere.

Brahim Lhichou: “Dat is de reactie die elk van ons zou hebben. Zie je kans om te vluchten, dan vlucht je.”

‘Proportionaliteit’

Een Stunt MBK kan 45 kilometer per uur halen, en die van Adil mogelijk nog iets meer. Hij heeft talloos veel namiddagen doorgebracht naast de caravan van JES. “Hij prutste hier in de buurt wat aan zijn scooter, want thuis had hij geen plek”, zegt een vriend. “Dat was zijn leven. Brommers. WeedifulTV, een YouTube-kanaal met alleen maar video’s over hoe je een wheelie doet met je brommer.”

In een eerste reactie na het drama zal de politie aanvoeren dat Adil “gekend stond”.

Alexis Deswaef, advocaat van de familie van Adil: “Hij is ooit geviseerd in een strafonderzoek, maar bleek ten onrechte te zijn beschuldigd en werd buiten vervolging gesteld. En als dat zo zou zijn, als zij de jongen zouden hebben gekend, dan was het toch simpel? Dan kon de politie op z’n gemak naar het huis van de ouders rijden, daar de boete uitschrijven, klaar. Een achtervolging is legitiem zolang het gevaar voor de openbare orde niet wordt vergroot ten opzichte van het te verbaliseren vergrijp. Dat heet proportionaliteit. Dat de politie de gewapende daders van een bankoverval achtervolgt: logisch. Maar twee jongens die de conoramaatregelen niet zouden hebben nageleefd?”

Adil weet heel precies hoe hij kan vluchten. Hij rijdt van het Raadsplein zo snel als hij kan naar de caravan van JES. Als je daar oversteekt, kom je op het parkeerterrein van de slachthuizen van Anderlecht. Aan de ingang staan paaltjes. Adil kan er met z’n scooter langs, de politiewagen niet. Die moet omrijden, om de slachthuizen heen. De agenten roepen versterking via de boordradio.

Als je enkele dagen later zelf op het parkeerterrein gaat staan, zie je de hele tijd fietsers van Uber Eats en Deliveroo dezelfde shortcut nemen als Adil. Hij vermijdt drie drukke kruispunten en twee verkeerslichten. Ter hoogte van metrostation Delacroix komt hij terug op de openbare weg. Hij moet naar links en nog eens naar links. Hij is dan op de Nijverheidskaai. Hij is op exact 700 meter van z’n ouderlijk huis en knijpt in de gashendel. Van hieruit, weet hij, is hij in minder dan een minuut thuis.

Anonieme wagen

Op maandag zegt het Brusselse parket bij monde van woordvoerster Willemien Baert: “Een tweede politiepatrouille, die uit de tegenovergestelde richting aankwam, zou zijn aangereden door de bestuurder van de scooter toen die zou hebben geprobeerd de bestelwagen voorbij te steken, net toen die de politiepatrouille kruiste.”

Korpschef Patrick Evenepoel van de Brusselse politiezone Zuid zegt: “Na een inhaalmanoeuvre van de scooter kwam het tot een frontale botsing met de politie.”

In de initiële communicatie van zowel het parket als de politie is het Adil die van z’n rijvak is afgeweken.

De wagen waar Adil tegenaan knalde is een zwarte Opel Corsa van de antibanditisme-eenheid van de politie Zuid. In Antwerpen noemt men ze de botinnekes. Het is een van de wagens die meteen heeft gereageerd op de oproep over de jongens die zich aan het Raadsplein aan een coronaverbalisering onttrokken. De wagen heeft geen sirenes en ook geen zwaailicht. Als Adil hem heeft gezien, hield hij hem wellicht voor een gewone auto.

Het mag gerust extreem toevallig worden genoemd. Er rijden die avond honderden, misschien wel duizenden, auto’s heen en weer in Brussel. Adil knalt iets voor negenen uitgerekend tegen die ene anonieme politiewagen die is uitgerukt om hem te zoeken.

Geen remsporen

Kijken we nog eens goed naar de kalklijnen op de plaats van het ongeval. We zien de vier wielen van de Opel Corsa op het ogenblik dat die tot stilstand is gekomen. We zien hoe Adils MBK na de frontale botsing is weggekatapulteerd en tegen de balustrade van het kanaal is aangeknald. De kalklijnen rond het lichaam van Adil situeren zich 20 meter verder. Zijn lichaam moet na de klap een zweefvlucht over de auto hebben gemaakt. Zijn valhelm was niet vastgeklikt, en is tientallen meters verder teruggevonden.

Er is iets met de kalklijnen van de vier wielen. Die staan scheef. De politiewagen lijkt tot stilstand te zijn gekomen nadat de bestuurder het stuur naar links heeft gedraaid. Naar de op hem af komende Adil toe.

We nemen er de meetlat bij. De weg is 5,36 meter breed. Er kan weinig mis gaan als iedere verkeersdeelnemer aan zijn 2,68 meter brede deel van het asfalt blijft. We kijken naar het linkerwiel van de politiewagen vooraan. Het bevindt zich volgens de kalklijnen van de verkeersdeskundige op 1,98 meter van de stoeprand links. De politiewagen is maar liefst 70 centimeter over de middellijn gegaan.

En hij heeft dat gedaan in de nanosecondes voor de frontale botsing met Adil, want het achterwiel links bevindt zich op 2,41 meter van de stoeprand. Het is lastig om je voor te stellen hoe een verkeersexpert ooit iets anders zal kunnen besluiten dan dat het de politiewagen is die van z’n as zou zijn afgeweken en contact zou hebben gezocht met de brommer.

Geen remsporen

Als de antibanditisme-eenheid ergens op afgaat, gebeurt dat doorgaans aan hoge snelheid. Het doel bestond erin een vluchtende jongen op een snelle scooter te arresteren, maar volgens hun eigen verklaringen reden de agenten “twintig, en maximaal dertig kilometer per uur”. Hun advocaat Sven Mary blijft er tegen de schijnbare evidenties van de strepen op het asfalt bij dat het Adil is die tegen de politiewagen aanreed en niet omgekeerd.

Sven Mary: “Net voor de botsing heeft Adil een Mercedes Vito voorbij gestoken. Hij heeft eerst met z’n brommer die Vito geraakt, en mogelijk is hij daardoor z’n evenwicht gaan verliezen. De agenten hebben hem niet zien komen. Of het nu mijn cliënten waren geweest of een oud dametje, het resultaat zou hetzelfde zijn geweest.”

We sturen Sven Mary een foto van het wegdek, met een meetlint erbij. Zodat ook hij kan zien dat Adil is aangereden op zijn kant van het wegdek, en dat dus niet hij, maar de Opel Corsa is gaan spookrijden. Hij belooft er de agenten nog eens over aan te spreken en belt even later terug.

Sven Mary: “Het moet een soort uitwijkreflex zijn geweest, na de botsing. Dat doet ook iets met je, frontaal tegen iemand aanbotsen.”

Als je uitwijkt voor een naderende tegenligger, merken we op, dan draai je je stuur toch naar rechts, en zéker niet naar links?

Sven Mary: “Ja, maar volgens de bestuurder was het echt een harde klap. Het linkerwiel van de Corsa is ontploft en de stuurwielaandrijving raakte door de klap beschadigd. Hij kon niet meer sturen.”

Maar als de stuurwielaandrijving niet meer werkt als gevolg van de botsing, dan geven de lijnen op het asfalt toch perfect de situatie van het ongeval weer? Dan kan er geen uitwijkreflex meer zijn geweest.

Sven Mary: “Ik kan u enkel zeggen dat wij met vertrouwen uitkijken het verslag van de verkeersdeskundige.”

Walkietalkie

Daags nadat het Brusselse parket op maandag in een mededeling de schuld bij Adil legt, neemt het verhaal een verrassende wending. Op dinsdag vordert het parket een onderzoeksrechter. De politie van zone Zuid laat weten dat het in afwachting van de afloop van het onderzoek geen mededelingen meer doet.

Alexis Deswaef: “In eerste instantie zou men het afhandelen via de verkeerssectie van het parket. De zaak is nu in handen gegeven van de sectie ‘affaire spéciales’. Dat betekent dat het Comité P (de politie van de politie, ddc) de zaak verder gaat onderzoeken.”

Het lijkt vooral te betekenen dat meerdere mensen aandachtig genoeg naar de lijnen op het asfalt hebben gekeken. Of geluisterd naar de ouders van Adil. Zij werden op zaterdag gecontacteerd door de andere jongen, die op het Raadsplein net als Adil op de vlucht was geslagen.

Brahim Lhichou: “Ook hij kreeg snel een politiewagen achter zich aan, en heeft zich bijna onmiddellijk bedacht. Hij zette z’n scooter aan de kant en gaf z’n identiteitskaart aan de agenten. Terwijl ze zijn boete aan het uitschrijven waren, hoorde hij geluiden op de walkietalkie van de agenten. Hij zegt dat hij dit hoorde: ‘On l’a eu, on l’a percuté.’” Percuté betekent geschept.

Het is ook wat die ene ooggetuige zegt te hebben gezien. In een huis aan de overkant van het kanaal zat iemand achter z’n raam. Hij zag de brommer komen en de zwarte wagen, die vertraagde. “Ook hij spreekt van een stuurbeweging”, zegt een van de vrienden van Adil. “Hij heeft de familie gecontacteerd en gaat volgende week een verklaring afleggen bij de onderzoeksrechter.”

Zoals de zaken er nu voorstaan, wordt het onderzoek tegen de agenten gevoerd uit hoofde van een inbreuk op artikel 401 van het strafwetboek: ‘Opzettelijk toegebrachte slagen of verwondingen, maar zonder het oogmerk om te doden, en toch de dood veroorzakend.’ Er staan gevangenisstraffen op van 5 tot 10 jaar, maar rondom de caravan van JES is er niet één jongen die zich bij dat scenario iets kan voorstellen.

Brahim Lhichou: “Adil was niet de eerste die door een politiewagen werd geschept. Er was Mehdi (17-jarige jongen, in augustus 2019, ddc). Vorige winter werden twee jongens van hun scooter gereden in Molenbeek. Eén speelde z’n been kwijt. In 2017 werd een jong koppel in de Louizatunnel van een motor afgereden. Adil was niet de eerste, en niet de laatste.”

De bestuurder van de Mercedes Vito ontkent dat hij Adil heeft geraakt of uit evenwicht gebracht. De brommer raakte hij wel, toen die al over het wegdek schoof. De bestuurder beweert dat de politie hem die avond bij het opstellen van het proces-verbaal iets anders wou doen verklaren dan wat er er echt was gebeurd. Ook hij contacteerde de ouders, en wil zijn verhaal overdoen tegenover het Comité P.

Brahim Lhichou: “Of dat iets gaat opleveren? Ik geloof er niet zo in.”

(DM)