‘We maken elkaar helemaal gek’

‘Al het ongeluk van mensen komt voort uit één ding: ze kunnen niet rustig stil blijven zitten in een kamer.’ Het is een beroemde uitspraak van de Franse filosoof Blaise Pascal, maar ze had net zo goed uit de mond van Pascals Nederlandse collega-filosoof Ruud Welten kunnen komen, die zich beroepsmatig bezighoudt met de vraag waarom we met z’n allen zo nodig op vakantie willen.

RUUD WELTEN «Het afgelopen jaar werd ons echt het mes op de keel gezet: dat we niet op reis mógen, ervaren we als heel benauwend, we worden er heel onrustig van.

»De existentiële vraag naar de zin van reizen is een al heel oude vraag, waarbij je verschillende posities kunt innemen. Je kunt zeggen: je moet de wereld in om jezelf, en anderen, tegen te komen. Maar voor de Romeinse filosoof Seneca komt reizen neer op wegvluchten van jezelf.»

– En wat vindt u?

WELTEN «Het is een goede vraag om aan jezelf te stellen: waarom kunnen we niet ‘in onze kamer blijven zitten’? Waarom kunnen we niet met onze naasten langere tijd zo’n lockdown verdragen? Ik vind het niet zo interessant om aan mensen te vragen waar ze naartoe gaan. Je krijgt een veel interessanter gesprek als je vraagt waaróm ze zo nodig weg willen.»

– Om de wereld te ontdekken, toch?

WELTEN «De hele wereld is al ontdekt. Je bent altijd en overal de zoveelste die op een plekje komt. Het moderne toerisme bestaat eruit dat toeristen zichzelf geen toerist noemen, dat zijn de anderen. Daarom zoeken ze naar plekken waar die anderen niet komen. Met enorme effecten: toeristen zitten nu overál, en hele landen zijn er volledig van afhankelijk.»

– Bent u dan tegen toerisme?

WELTEN «Nee, maar waarom is het zo vanzelfsprekend dat we in september aan elkaar vertellen dat we in Vietnam waren? En dat we zeggen dat je daar echt heen moet, als je er nog nooit geweest bent? We maken elkaar helemaal gek.»

– Voor veel mensen is het toch ook welverdiende rust? Gewoon met een boekje in de zon?

WELTEN «Maar dat is het niet meer. We móéten weg, en voelen dat ons iets ontnomen wordt als dat niet kan. En als we weggaan, moeten we ook van alles: iets van het land zien, locals ontmoeten, naar het museum, ... Het gaat ook om je individuele ontwikkeling, en dan is het wat mager om alleen op het strand te gaan liggen. Als je niet meedoet, ben je niet interessant. In die zin is het een collectieve neurose.

»Het internationale toerisme heeft een reset nodig, dat valt moeilijk te ontkennen. Misschien gaan we op de oude voet verder zodra het kan, maar ik zou de mensheid gunnen dat we iets wijzer zijn.»