‘We zijn niet zo heel ver meer verwijderd van een controlestaat’

In de strijd tegen het coronavirus worden steeds repressievere ingrepen voorgesteld, om te zorgen dat de maatregelen worden nageleefd. Grondwetsspecialist Hendrik Vuye waarschuwt dat we afglijden naar een controlestaat.

- In Genk worden drones ingezet om de coronamaatregelen te handhaven. Een brug te ver?

HENDRIK VUYE «Dit is eigenlijk waar ik al lang voor gewaarschuwd heb. De contacttracing en het brononderzoek mislukken, en een falende overheid moet grijpen naar repressie. Dat is exact wat er aan het gebeuren is. En dan worden allerlei maatregelen gebruikt in een context waarvoor ze niet bedoeld waren. Jarenlang trokken specialisten aan de alarmbel over de uitbouw van een slim cameranetwerk, over drones die overal door de politie werden aangekocht. Er werd ons wijsgemaakt dat het allemaal de goede zaak moest dienen: de camera’s waren voor de verkeersveiligheid, drones moesten helpen tegen zwaar banditisme. Nu zien we dat het gebruikt wordt om alle burgers te controleren – iedereen.»

- De voorbije jaren ontstond er een veiligheidscultus met als adagium: wie niets verkeerd doet, heeft toch niks te vrezen? Zien we daar nu de gevolgen van?

VUYE «De regering-Michel heeft daar inderdaad een belangrijke rol in gespeeld. Dat had ook te maken met de aanslagen, waarna de politie niets meer verkeerd kon doen. Daaruit is een veiligheidscultuur ontstaan die we nu bekopen. We komen in een soort controlestaat terecht.

»Het erge is dat een aantal mensen die aan niemand politieke verantwoording moeten afleggen de bovenhand nemen in al die repressieve uitlatingen. Provinciegouverneurs als Cathy Berx en Carl Decaluwé (beiden CD&V, red.) hebben geen enkele democratische legitimiteit: dat zijn gewoon ambtenaren.»

- Denkt u echt dat we in een controlestaat beland zijn?

VUYE «We zitten daar alleszins niet zo heel ver meer vandaan. We zijn al zo ver gekomen dat veel mensen een avondklok een normale zaak zijn gaan vinden. Velen lijken grondrechten nu even niet meer zo belangrijk te vinden. Terwijl ze net nu heel belangrijk zijn. Als alles goed gaat, komen grondrechten meestal niet in gevaar. Nu wel.»

- De Raad van State is deze week wel voor het eerst tussengekomen, om religieuze diensten weer beperkt mogelijk te maken. Wat vindt u daarvan?

VUYE «Dat is zeer goed. Er moet een controle zijn op de maatregelen van de overheid. De Raad van State had die controlefunctie tot nu toe eigenlijk niet vervuld. Ik hoop alleen dat dit geen eenzame zwaluw is, maar de aankondiging van een nieuwe lente – en dat er vanaf nu effectief een juridische toetsing van al die besluiten komt. Vergeet ook niet dat het parlement zich nooit over alle maatregelen heeft uitgesproken. Er is nog steeds geen overkoepelende coronawet.»

- Waarom is dat zo belangrijk?

VUYE «Het is essentieel dat de regels de mensenrechten respecteren. Dat wil zeggen dat de regels proportioneel zijn – en proportionele regels kan de bevolking lang volhouden, disproportionele regels niet. Het compleet absurde is dat de overheid niet beseft dat hoe repressiever men wordt, hoe kleiner het draagvlak wordt, en hoe minder lang de regels gevolgd zullen worden. Uw bevolking afdreigen werkt niet. Het mag stilaan gedaan zijn met al die zotte verklaringen, zoals Cathy Berx die pizza’s gaat laten tellen. Hoeveel pizza’s zouden er op kerst eigenlijk gegeten worden in Vlaanderen?»

(DM)