Welke krachten zitten er achter de Nederlandse BBB? ‘Caroline van der Plas neemt er in een adem ook Zwarte Piet en migratie bij, maar ze doet het subtiel’

De Nederlandse BoerBurgerBeweging (BBB) is afgestevend op een spectaculaire winst bij de provinciale verkiezingen. Met dank aan haar charismatische leider Caroline van der Plas (55). En een risicovolle strategie.

Wie dezer dagen de grens met Nederland oversteekt, ziet her en der langs de snelweg grote panelen opduiken met spreuken als ‘Iedere dag BBBeter’ en ‘De stem van en voor het platteland’. Noord-Brabant is een van de provincies waar de BoerBurgerBeweging, kortweg BBB, komende woensdag in één klap de grootste partij kan worden. Volgens de jongste peilingen kan ze in de Eerste Kamer, de Nederlandse tegenhanger van de Senaat, zelfs de VVD van premier Mark Rutte voorbijsteken.

Dat is niet slecht voor een partij die nog maar drie jaar bestaat. De BBB ontstond uit het grote boerenprotest in 2019, waarbij Nederlandse boeren zich massaal tegen de stikstofplannen van de Nederlandse regering keerden. De BBB wierp zich op als hun spreekbuis, al koppelde ze dat discours ook aan de strijd om het behoud van de Nederlandse tradities. Denk aan het klassieke (witte) boerengezin en de koeien in de wei. In 2021 haalde ze bij de Tweede Kamer-verkiezingen 1 procent van de stemmen. Nu gaat dit richting de 14 procent.

De vrouw achter dit succes is de flamboyante Caroline van der Plas, de 55-jarige medeoprichtster, het boegbeeld en tot nu toe ook het enige parlementslid voor de BBB. De politica lijkt bij onze noorderburen stilaan de populariteit te evenaren van wijlen Steve Stevaert bij ons. Ze is niet weg te slaan uit talkshows, hoeft geen achternaam meer en is voor velen ‘gewoon Caroline’, een sympathieke buurvrouw die met haar zwarte krullen, zwarte leren jas en parler vrai afsteekt tegenover de Haagse eenheidsworst.

Bier en bitterballen

Van der Plas is geen ideologische scherpslijper. Ze werpt zich op als een eenvoudige buitenstaander die het opneemt tegen de wereldvreemde bobo’s uit Den Haag. De titel van haar recent verschenen boek is niet toevallig ‘Gewoon gezond verstand’. Ook binnen de partij is dit toegankelijke imago tot de norm verheven. Op partijbijeenkomsten wordt er geen champagne geserveerd, maar bier en bitterballen.

Het voorgaande doet vermoeden dat Van der Plas uit het niets de politiek is ingerold, maar niets is minder waar. De voormalige journaliste en communicatiespecialiste is de dochter van een Nederlandse sportjournalist en een Ierse CDA-politica, de Nederlandse zusterpartij van cd&v. Voor diezelfde partij kwam Van der Plas in 2018 op bij de gemeenteraadsverkiezingen. Toch kwam het succes pas later, toen de sterke communicator zich van het CDA afscheurde en samen met een marketingbureau de BBB oprichtte.

Het typeert de meerdere gezichten van de BoerBurgerBeweging. Want terwijl de partij het opneemt voor de boeren, hoor je ze vooral ook verklaren dat er in Nederland veel verloren dreigt te gaan. ‘Daarbij pakt ze er in één adem ook Zwarte Piet en migratie bij’, zegt André Krouwel, politicoloog aan de Vrije Universiteit Amsterdam. ‘Maar ze doet dat subtiel en nooit opzichtig. In die zin staat ze nog wel een stukje af van het racistische populisme van Geert Wilders (PVV) of het samenzweringspopulisme van Thierry Baudet (FvD).’

Op het eerste gezicht zijn er nochtans wel wat gelijkenissen tussen de BBB en het Forum voor Democratie van Baudet. Bij de vorige provinciale verkiezingen in 2019 brak het FvD door uit het niets, nu is het de BBB. Beide mikken op de stem van de boze burger. Beide worden op sleeptouw genomen door een charismatische leider. En beide vallen onder de brede noemer van het rechts-populisme.

Toch is er een wezenlijk verschil. Zo haalt de BBB een belangrijk deel van haar stemmen weg bij centrumpartij CDA, de belangrijkste regeringspartner van de VVD.

Doodsbedreigingen

Krouwel: ‘Het sociaal-conservatieve verhaal van Van der Plas is gematigder dan de radicale uitspraken van Baudet. En terwijl die laatste een ietwat rare man is die elitair overkomt, is Van der Plas een heel gewone vrouw die je overal in Nederland tegenkomt. Ze is ontzettend sympathiek ook. Je zal weinig anderen tijdens een debat horen zeggen: ‘Oh, dat is een goed argument, ik ga mijn stem veranderen.’ Dat komt natuurlijk omdat ze maar één belang heeft: niet buigen op stikstof. Voor de rest heeft ze vrij spel.’

Voor Rutte vormt de BBB inmiddels een reële bedreiging. Stevende hij aanvankelijk af op een duel met het linkse blok van GroenLinks en PvdA, dan is er nu sprake van een driestrijd met de BBB erbij. Hoe meer stemmen de nieuwe partij kan wegkapen van de regeringspartijen, hoe minder stabiel de coalitie.

Toch waarschuwen waarnemers dat het succes van Van der Plas zich ook tegen haar kan keren. Door het rechts-populistische discours over te nemen krijgen de radicaal-rechtse krachten in Nederland de wind in de zeilen. In de slipstream van het boerenprotest verkondigen geradicaliseerde burgers allerlei complottheorieën. Voor hen is de BBB nog altijd te soft en deel van ‘het systeem’.

‘Nu het monster zich tegen haar keert, zal Van der Plas beseffen met welk vuur ze heeft gespeeld’, schrijft opiniemaker Sander Schimmelpenninck in De Volkskrant. Van der Plas moest afgelopen weekend al verstek geven voor het grote boerenprotest in Den Haag, uit vrees voor haar eigen veiligheid. Ze krijgt al een tijdje doodsbedreigingen.

(DM)