Officieel is kolonel Roger Housen (61) met pensioen, maar in werkelijkheid werkt hij nog altijd de klok rond: hij is een eenmans-militaire inlichtingendienst en adviseur van de militaire vakbond ACMP. Zeldzaam zijn de televisieprogramma’s waarin hij, sinds de inval van Rusland in Oekraïne, zijn licht nog niet heeft laten schijnen over het leger van de tsaar. ‘We zullen nieuwe gruwelijkheden ontdekken, van een andere schaal dan in Boetsja. Boetsja’s in het kwadraat.’
Roger Housen heeft een breed netwerk met vertakkingen van Washington tot Moskou. In De Morgen verklaarde hij laatst waarom Russische officieren geen geheimen voor hem hebben: hij heeft, als rechterhand van de bevelhebber van de blauwhelmen in Joegoslavië, nog met hen in de sauna gezeten. Voor het gesprek met Humo heeft de kolonel zich goed voorbereid: een stapeltje dicht beschreven notities ligt voor hem op tafel. Dat heeft hij dan weer uit Amerika. ‘James Baker, de voormalige minister van Buitenlandse Zaken van de Verenigde Staten, had het altijd over de vijf p’s die de leidraad in zijn leven waren: ‘Proper preparation prevents poor performances.’ Dat heb ik goed in mijn hoofd geprent.’
HUMO U kent de man?
Roger Housen «Vanaf de zomer van 2001 heb ik één jaar lang aan het National War College in Washington gestudeerd. Daar is James Baker op een dag komen spreken. Na afloop, toen we in een kleine groep van gedachten wisselden, deed hij die uitspraak over de p’s.»
HUMO Hebt u 9/11 in Washington meegemaakt?
Housen (knikt) «Het National War College ligt op een boogscheut van het Pentagon. ’s Ochtends zaten we in een lokaaltje toen een vliegtuig met een verschroeiend geluid laag over ons heen scheerde: de dakpannen trilden ervan. Vijftien seconden later hoorden we een luide knal. We dachten dat het toestel was gecrasht op het nabijgelegen Reagan National Airport. Maar toen we aan het venster gingen kijken, was daar niets te zien. Aan de andere kant van het gebouw zagen we wel zwarte rookpluimen boven het Pentagon opkringelen. We snapten er niets van.
»Even later stak een prof zijn hoofd bij ons binnen: ‘Er is een vliegtuig in de WTC-torens gevlogen. Op de televisie hebben ze beelden. Kom snel kijken.’ Maar net op dat moment kwam ook het bericht dat een vliegtuig in het Pentagon was gecrasht. En op de televisie zagen we hoe een tweede vliegtuig zich in de WTC-torens boorde. Toen wisten we hoe laat het was: dit was een terreuraanval op Amerika.
»Het college was ook een mogelijk doelwit. We kregen de raad zo snel mogelijk naar beneden te gaan, waar in de jaren 50 schuilkelders waren gebouwd met het oog op een atoomaanval. De koekjes en de flesjes water die er nog lagen, dateerden in elk geval uit die periode (lacht). Daar zaten we urenlang televisie te kijken. Op een bepaald moment zakte de tweede WTC-toren in elkaar. U moet het zich voorstellen: naast me zat een man die wist dat zijn vrouw zich op dat moment in die toren bevond.
»Toen ik in de vooravond terug naar huis reed, was er paniek in de stad: honderdduizenden inwoners waren op de vlucht geslagen, bang voor een nieuwe aanval. Je kon geen kant op, en telefoneren was uitgesloten. Toen ik om elf uur thuiskwam, waren mijn vrouw en dochter in tranen. Ze dachten dat ik die dag in het Pentagon was.
»Twee dagen na 9/11, op 13 september, hadden we een deadline voor een paper. Ik had er al één klaar, over de weigering van de Verenigde Staten om zich te onderwerpen aan het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Een behoorlijk kritisch werkstuk, dat me na de gebeurtenissen van 9/11 ongepast leek. Ik heb het in de vuilnisbak gegooid en in één dag en één nacht een nieuwe paper geschreven, met als titel: ‘Een strategie om het terrorisme te verslaan’.
»Enkele dagen later lag de paper al op het bureau van de rector. ‘Geweldige analyse,’ zei hij. ‘Mag ik het document aan de juiste mensen overmaken?’ Dat bleken mensen van de Nationale Veiligheidsraad te zijn. Even later kreeg ik een uitnodiging om deel uit te maken van een werkgroep die het klankbord was voor de plannen van de Amerikaanse regering als antwoord op 9/11 – de plannen die hebben geleid tot de inval in Afghanistan.»
HUMO Wist u dat die invasie er zat aan te komen?
Housen «Jazeker, maar ik moest zwijgen. Van mij wilden de Amerikanen te weten komen hoe de Belgische regering daarop zou reageren. En hoe ze dat het best konden verkopen.»
HUMO Werkte u toen nog voor de toenmalige minister van Defensie, André Flahaut (PS)?
Housen «Ik was in juni 2001 bij het kabinet van Defensie vertrokken om in Amerika te gaan studeren. Maar ik wist wel dat België geen bezwaar zou hebben tegen Amerikaanse B-52’s die bommen boven Tora Bora zouden afwerpen om Osama bin Laden uit te schakelen. Het grappige is: in 2003 vertrok ik, als commandant van een gevechtseenheid uit Leopoldsburg, zélf naar Afghanistan om de plannen uit te voeren die ik mee had besproken.
»Ik was in Kaboel ook verantwoordelijk voor de veiligheid van vijftienhonderd vertegenwoordigers van het Afghaanse volk die, onder het oog van de Amerikanen, in grote tenten onderhandelden over een nieuwe democratische grondwet. Alleen, het was nogal onrustig in de wijken rond de tenten. Jeeps van patrouillerende Canadese militairen werden geregeld bekogeld met molotovcocktails of reden op bermbommen. Generaal Rick Hillier, de Canadese opperbevelhebber van de internationale strijdkrachten, was dat beu. Hij liet zijn manschappen in tanks patrouilleren. ‘Schiet maar als je iets verdachts opmerkt,’ zei hij. ‘Niet twijfelen.’ Twee keer hebben ze dat gedaan, de taliban hadden het begrepen: sindsdien deed zich geen enkel incident meer voor. Dat was een les.»
HUMO Was het nieuw voor u?
Housen (schudt het hoofd) «Mao had gelijk: ‘Macht komt uit de loop van een geweer.’ Dat had ik al gesnapt toen ik in 1993 en 1994 met de blauwhelmen in Joegoslavië aan vredeshandhaving deed. Daar kon je ook eindeloos met Kroaten en Serviërs palaveren, raki drinken tot het ochtendgloren en op je beide knieën smeken, maar uiteindelijk was je toch overgeleverd aan hun goodwill – tenzij je de limieten van je mandaat oprekte en met een machinegeweer om je schouder ging onderhandelen. Dan waren ze plotseling veel inschikkelijker.
»(Tegen Humo) Maakt u zich niet ongerust: we hebben het zo dadelijk over Vladimir Poetin. Maar hebt u ooit van Arkan gehoord?»
HUMO Jazeker. De Servische oorlogsmisdadiger met zijn beruchte vrijwilligerskorps, de Arkan Tijgers.
Housen «Geloof het of niet, de Arkan Tijgers hadden hun regionale hoofdkwartier in hetzelfde dorp als de Verenigde Naties – in de oostelijke sector waren onze gebouwen 500 meter van elkaar verwijderd. Op een nacht stond Arkan opeens voor de poort, in het gezelschap van Vladimir Zjirinovski, de extreemrechtse Russische politicus (die drie weken geleden is overleden, red.). Ze wilden naar binnen. Daar hadden ze recht op, beweerden ze, want landgenoten van Zjirinovski bewaakten ons kamp. En hij was een Russisch parlementslid. Je had dat tweetal daar moeten zien staan voor hun zwarte jeep met geblindeerde ruiten, geflankeerd door vier andere jeeps met mitrailleurs in het open dak. Op zo’n moment zijn er twee opties: of je verliest de pedalen, of je berekent ijskoud wat de gevolgen van je daden zijn.»
HUMO U hebt de reputatie in zulke omstandigheden een ijskonijn te zijn.
Housen «Op momenten van grote druk neemt iets in mijn lichaam het van me over. Dan kan ik heel helder denken. In een fractie van een seconde zag ik alle gevolgen voor me opdoemen als ik de poort zou opendoen, inclusief een diplomatiek incident in de Veiligheidsraad van de VN. Dus ik zei: ‘U komt hier niet binnen, over my dead body.’ Ik herinner me nog altijd de blik van Arkan: met zijn twee helderblauwe ogen, laservlammenwerpers, keek hij dwars door mij heen. ‘You are dead,’ zei hij. – ‘Probeer het maar,’ zei ik. En ik liet mijn Russische soldaten hun wapen opspannen en op hem richten. Hij staarde me aan. Knipoogde. En gaf teken aan zijn manschappen op te krassen. Ik kan niets bewijzen, maar ik vermoed dat Arkan apprecieerde wat ik had geantwoord.»
HUMO Ballen van staal, zal hij ongetwijfeld hebben gedacht.
Housen «Voilà. En nu zijn we bij Poetin aanbeland: voorzichtigheid en terughoudendheid worden in de Balkan en zeker in Rusland als zwakte beschouwd. Als je iets wilt bereiken, mag je voor Slavische volkeren geen zwakte tonen. Je doet wat nodig is, desnoods met geweld.»
HUMO Daarom, zegt u, bestaan oorlogsmisdaden niet in het hoofd van Poetin.
Housen «Oorlog is een bloedige affaire. Dat wist Carl von Clausewitz (Pruisische generaal, red.) al in de 19de eeuw. Chaotisch, onzeker, wreed. Russen denken daar nog altijd zo over: collateral damage vermijden is iets voor sissy’s. Als je geen vierde macht hebt om druk te zetten voor een onderzoek naar oorlogsmisdaden, kun je je dat soort denkbeelden ook ongestoord permitteren. Dat is mijn verklaring voor de barbarij in Boetsja. Maar neem het van mij aan: als de Oekraïners weer wat terrein heroveren, zullen we nieuwe gruwelijkheden ontdekken van een andere schaal dan in Boetsja. Boetsja’s in het kwadraat. In Marioepol, de buitenwijken van Charkiv, Soemy, alle plekken waar onafhankelijke waarnemers zijn verdreven, staan ons nog akelige verrassingen te wachten.»
HUMO Vreemd dat niemand meer over de aanslag op het treinstation van Kramatorsk spreekt.
Housen «Daar heb ik, eerlijk gezegd, altijd aan getwijfeld. Toen ik de eerste beelden op sociale media zag, maakte ik me al de bedenking: waarom zouden de Russen in hemelsnaam een station bombarderen? Daarna bleek dat het station van Kramatorsk een centraal knooppunt is voor de aanvoer van militaire manschappen en materieel naar de Donbas. Wellicht hebben de Russen dat gebombardeerd en zijn de bommen enkele tientallen meters verder gevallen, op reizende burgers in plaats van op militairen.
»Ik heb geleerd te twijfelen aan alle beelden die ik zie. Ik wilde ook niet meteen geloven dat de Russische kruiser Moskva was gezonken. Intussen is het nieuws door het Pentagon bevestigd, het zou zijn gebeurd door middel van Neptunus-raketten, maar dat kon alleen omdat het schip werd afgeleid door een drone. De raketten hebben de Moskva in een dode hoek getroffen. De vraag is: wie heeft die drone naar de Russen gestuurd? (lacht)
»Ik had het daarnet over mijn periode in Joegoslavië. Daar heb ik als jonge kapitein 700 meter langs een mijnenveld geslopen om de lijken van acht Kroaten van naderbij te bekijken. Hun lichamen waren verbrand, vertoonden sporen van marteling en ze droegen, zoals dat heet, allemaal een Servische cravate: hun genitaliën staken in hun opengemaakte keelholtes. Helemaal overstuur maakte ik een rapport op over die Kroatische slachtoffers met sporen van oorlogsmisdaden. Geen haar op mijn hoofd dat twijfelde aan de authenticiteit van mijn vaststellingen. Maar een politieagent die voor de VN werkte, geloofde er niets van. ‘Die lichamen ken ik,’ zei hij. ‘Die heb ik enkele dagen geleden enkele tientallen kilometers verderop op Kroatisch grondgebied al geïdentificeerd: het zijn de lichamen van gesneuvelde militairen die zijn versleept en gemanipuleerd.’
»In een oorlog is alles propaganda. Ik geloof geen beelden die niet zijn gecheckt en gedubbelcheckt. Voor alle duidelijkheid: aan de gruwel van Boetsja twijfel ik niet.»
HUMO Is de wreedheid in Boetsja een vergelding voor de mislukte Russische militaire operatie in Kiev?
Housen «Revanchisme is geen doorslaggevend argument. Nogmaals, Russen doen wat ze moeten doen om hun doel te bereiken. Het oorspronkelijke opzet was: in enkele dagen tijd Kiev innemen, president Zelenski aan de kant schuiven en een zo groot mogelijk deel van Oekraïne bezetten.»
Militaire blunders
HUMO U hebt beweerd dat een overwinningscommuniqué klaarlag voor 48 uur na de invasie.
Housen «Dat communiqué is zelfs op een nationale Russische zender te zien geweest. De officieren die Kiev aanvielen, hadden in hun bagage een parade-uniform zitten. Ze waren ervan overtuigd dat ze enkele dagen later als helden, toegejuicht door de massa, op het Maidanplein zouden lopen.»
HUMO Waarom zijn ze dan met te weinig troepen, nog geen tweehonderdduizend militairen, aan de invasie van Oekraïne begonnen?
Housen «Omdat op alle militaire plannen de vingerafdrukken van de veiligheidsdiensten zitten. (Duikt in zijn documenten) Begin februari heeft de nationale veiligheidsdienst FSB de resultaten van haar peilingen onder de Oekraïense bevolking gepresenteerd. Daaruit bleek dat het vertrouwen in Zelenski een dieptepunt had bereikt: 27 procent. Het vertrouwen in de regering en het parlement was nog lager weggezakt: 11 procent. In de politieke partijen: 8 procent. In de binnenlandse veiligheidsdiensten: 23 procent. In de politie: 28 procent. Alleen het leger scoorde goed: dat kon nog altijd rekenen op de steun van 68 procent van de Oekraïners. (Zwaait met een blad) Begin februari zegt 90 procent van de Oekraïners dat ze geen Russische invasie verwachten. Maar als die er wel komt, zal 40 procent het eigen grondgebied níét verdedigen. Die resultaten hebben onmiskenbaar een rol gespeeld in de besluitvorming om Oekraïne binnen te vallen. Het Oekraïense leger, dachten de Russen, kunnen we wel de baas. De bevolking zal weinig weerstand bieden. En Zelenski heeft geen draagvlak. Maar! Die peilingen zijn afgenomen in de regio ten oosten van de Dnjepr en in Kiev, niet in de rest van het land. En de resultaten in Kiev weken af van de algemene trend: in de hoofdstad genoot Zelenski wél meer dan 60 procent steun. En de bevolking was wél bereid de wapens op te nemen. Plus: de geschiedenis wijst uit dat sentimenten snel wijzigen na een seismic event. Een voorbeeld van zo’n schokkende gebeurtenis, die een land dichter bij elkaar brengt, is een invasie met veel slachtoffers.
»Als je naar de militaire stafkaarten kijkt, kun je geen touw vastknopen aan de aanval op Kiev. Vanuit het noorden kun je niet anders dan de vaste wegen naar de hoofdstad volgen. De rest is moerassig gebied. Je kunt niet je geprefereerde tactiek ontplooien met infanterie en pantsers op kop, gevolgd door artillerie en luchtafweer. De artillerie van de Russen volgde op 50 kilometer! De luchtafweer zat veel te ver. Met de logistiek in Wit-Rusland werden de aanvoerlijnen ook veel te lang. De Oekraïners wisten dat: ze dropten een paar bommen op vrachtwagens en pantsers en alles zat muurvast. Dat zijn dus militaire blunders. De Russische legertop heeft zijn huiswerk niet gemaakt. Of – en dat is mijn inschatting – het leger is geplooid. Het moest uitvoeren wat anderen aan Poetin als waarheid hadden verkocht. Die anderen zijn: de veiligheidsdiensten. Volgens mij heeft Dmitri Kozak, de plaatsvervangende stafchef van het Kremlin, de grootste invloed op Poetin. Ze zijn allebei opgegroeid in de veiligheidsdiensten in Sint-Petersburg. Kozak heeft de geheime operatie van de peilingen in Oekraïne geleid. Als hij zegt dat de tijd rijp is voor een invasie, heeft genraal Valeri Gerasimov, stafchef van het Russische leger, weinig argumenten over om nog te pleiten voor meer tijd, meer munitie en meer militairen. Ik vrees dat hij overruled is.»
HUMO Voor Kozak was een invasie kat in ’t bakkie?
Housen «Precies.»
HUMO Dat konden piepjonge dienstplichtigen snel even fiksen?
Housen «Ik kan u verzekeren: je vertrekt met een andere instelling op manoeuvre dan naar de oorlog. Als een jonge dienstplichtige soldaat te horen krijgt dat hij voor enkele weken op oefening gaat, en plotseling blijkt het voor echt te zijn, is hij niet klaar. Mentaal én tactisch niet.»
HUMO U hebt, als één van de eersten, aangegeven dat de Oekraïners uitstekende informatie uit de VS aangeleverd krijgen. Verklaart dat ook de smadelijke aftocht van de Russen uit Kiev?
HOUSEN «Daarvoor zijn het heldhaftige optreden van Zelenski en het verzet van de Oekraïense bevolking de eerste verklaring: de menselijke factor heeft voor de kanteling gezorgd. Maar ook de bijstand uit Amerika en het Verenigd Koninkrijk heeft een rol gespeeld, ja. Sinds november weten de Oekraïners binnen het uur welke tank zich 100 meter heeft verplaatst. Ze beschikken over onwaarschijnlijk goede inlichtingen. De Belgen helpen hen ook, trouwens. We delen een Franse satelliet met de Spanjaarden, Nederlanders en Fransen. Een deel van de tijd vliegt die boven Oekraïens grondgebied.»
HUMO En Russisch grondgebied?
HOUSEN «Over de hele regio, laten we zeggen (lacht). Amerikaanse satellieten doen dat ook, net als drones en spionagevliegtuigen. Zulke vliegtuigen kunnen met radars 500 kilometer ver kijken.»
HUMO Waarom hebben de Amerikanen president Zelenski na de Russische invasie voorgesteld uit Kiev weg te vluchten?
HOUSEN «Het Pentagon heeft de Russische gevechtskracht overschat en de Oekraïense weerbaarheid onderschat.»
HUMO Ook Washington dacht dat het in enkele dagen afgelopen zou zijn.
HOUSEN «Iedereen dacht het, behalve ik (lacht). Zelenski was, ondanks zijn gebreken, de beste troefkaart voor de Amerikanen. Ze wilden hem niet kwijt, desnoods zou hij Oekraïne vanuit het buitenland leiden. Maar daar is de menselijke factor weer: ze hebben zich in zijn capaciteiten vergist. Kan gebeuren. In 1940 noemde de CIA de Britse premier Winston Churchill een has-been. In een crisis kunnen mensen boven zichzelf uitstijgen.»
HUMO Is Zelenski een stroman van de Amerikanen?
HOUSEN «Om meer steun in het Westen te werven, krijgt hij boodschappen vanuit de VS. Maar hij moet het nog altijd zelf doen, hè. Alleen al het feit dat hij elke ochtend vanuit Kiev een slecht belicht filmpje van zichzelf in een kaki T-shirt post – ongeschoren, met wallen onder zijn ogen – is ge-ni-aal. Je kunt niet bevatten wat dat betekent voor het moreel van zijn bevolking. Als Oekraïense soldaat zou ik denken: voor die man ga ik door het vuur.»
HUMO Hoe kijkt u tegen de laatste strijders in de staalfabriek van Marioepol aan?
HOUSEN «Met diep respect. Maar eigenlijk hebben ze geen keuze. Zelfs als ze zich overgeven, is de kans klein dat de Russen de regels van het oorlogsrecht voor hen laten gelden. Die Oekraïners weten dat ze zullen sterven. Maar daar zijn ze toe bereid: voor Zelenski en hun volk.»
Rattenvanger
HUMO Die laatste dappere strijders zijn mariniers, maar ook leden van het extreemrechtse Azov-bataljon. Had u ze graag in uw eenheid gehad?
HOUSEN «Nee. Het zijn uitmuntende en geharde strijders, maar als bevelhebber moet je te allen tijde een totaal vertrouwen in je mensen kunnen hebben. Ik betwijfel of ze al mijn bevelen zouden uitvoeren. Ze hebben ook een eigen extremistische agenda.»
HUMO Vlamingen hebben contact gehad met het Azov-bataljon.
HOUSEN (knikt)
HUMO Ook Vlaamse militairen.
HOUSEN «Dat klopt.»
HUMO Zijn er Vlamingen in de staalfabriek van Marioepol?
HOUSEN «Mensen die in veilige omstandigheden de stoerste verklaringen afleggen, staan zelden op de eerste rij als het brandt. Het zou me verwonderen als je daar een Vlaamse militair zou aantreffen.»
HUMO U bent met de extreemrechtse soldaten Jürgen Conings en Tomas Boutens op missie naar Afghanistan geweest.
HOUSEN «Jürgen Conings is een week of zes in Afghanistan geweest. Toen overleed zijn moeder. We hebben hem met een Amerikaans vliegtuig geëvacueerd. In 2003 was Jürgen 29: een timide beroepsvrijwilliger die niet opviel in positieve of negatieve zin. Een frêle manneke, ergens tussen een slungelachtige tiener en een robuuste volwassene in. Toen hij vorig jaar met oorlogswapens verdween uit de kazerne van Leopoldsburg, is hij weer op mijn radar verschenen. Ik was hem compleet vergeten.
»Tomas Boutens is ook naar Afghanistan gegaan, maar enkele maanden voor de missie hadden we al ontdekt wat zijn gedachtegoed was. Toen zijn compagnie op oefening in Duitsland was, trof een onderofficier bij een inspectie van de kamers in Leopoldsburg extreemrechts propagandamateriaal bij hem aan: nazisymbolen, runetekens, een exemplaar van ‘Mein Kampf’ en een videocassette met schietoefeningen van hemzelf en andere militairen onder een brug langs het kanaal. Ze schoten niet met Belgische wapens, maar met riotguns en kalasjnikovs.
»We zijn naar de kamer teruggekeerd, waar we nog een dolk met een SS-insigne en een stuk of wat opruiende pamfletten hebben gevonden. Ik heb onmiddellijk gebeld naar de procureur des Konings van Hasselt en naar ADIV, de militaire inlichtingendienst.
»Ik wilde Boutens preventief laten schorsen. Maar zijn chef was positief over hem: als militair viel niets op hem aan te merken, en hij lag goed in de groep. Van het parket mocht hij zich mee voorbereiden op de missie, alsof er niets aan de hand was – ze wilden zijn hele netwerk in kaart brengen. Dat was moeilijk te accepteren. Boutens had een mentaal overwicht op zijn jongere collega’s. Hij kon het goed uitleggen. Ik was bang dat hij een rattenvanger van Hamelen was.
»Pas na de zomer van 2004 kreeg ik het bericht dat het onderzoek was afgerond. Toen was ik al vertrokken uit de kazerne van Leopoldsburg (Boutens is in 2014 veroordeeld tot vijf jaar cel, waarvan één jaar met uitstel, red.).»
HUMO Plande Boutens, zoals hij zelf beweerde, aanslagen tegen politici als Filip Dewinter (Vlaams Belang) en Guy Verhofstadt (Open VLD)?
HOUSEN «Daar heb ik nooit bewijs van gezien. Maar zijn netwerk was aan het uitdijen en zijn invloed op andere militairen nam toe: hij wás een rattenvanger van Hamelen.»
HUMO Hoe hield u hem in Afghanistan onder controle?
HOUSEN «Ik had zijn oversten opgedragen hem in de gaten te houden. Ze moesten me inseinen zodra ze iets verdachts zagen. Maar hij heeft nooit afwijkend gedrag vertoond.»
HUMO Volgens voorzitter Serge Lipszyc van het Comité I, dat de inlichtingendiensten controleert, heeft het leger een groot probleem met extreemrechts.
HOUSEN «Die bewering laat ik voor rekening van meneer Lipszyc. Defensie is een afspiegeling van de samenleving: ook hier heb je mensen die extreem denken. Je moet hen wel nauwlettend opvolgen, omdat ze wapens dragen. De affaire-Boutens was, net als de affaire-Conings, een wake-upcall.»
HUMO Een gerucht: u zou op missie in Afrika para’s onder uw hoede hebben gehad die ’s nachts – citaat – ‘negers gingen schieten’. Klopt dat?
HOUSEN «Een missie was dat niet, wel een kort bezoek aan een Belgische eenheid in Congo, naar aanleiding van een evacuatie-operatie van landgenoten. Het verhaal deed de ronde dat sommige para’s ’s nachts het kamp verlieten om, zoals u zegt, ‘negers te gaan schieten’. De toenmalige commandant van de eenheid heeft de zaak laten onderzoeken, omstreeks 1993 was dat, maar dat onderzoek heeft niets opgeleverd.»
HUMO Zijn zulke toestanden eigen aan de korpsgeest van para’s in het buitenland?
HOUSEN «Oorlog doet rare dingen met mensen.»
HUMO Oorlog leidt tot ‘verdierlijking’, zegt u weleens.
HOUSEN «Militairen worden getraind om hun dierlijke instincten los te laten. Bij sommigen is het moeilijk het dier achteraf weer in zijn hok te krijgen.
»Soms heb je ook groepsdruk. Bij para’s en special forces geldt dat a fortiori. Zij beschouwen zich als de elite. Als de échte militairen, die in de vuurlinie dienen. In zulke eenheden wordt iemand weleens achter een blok getrokken voor een doef op zijn oog in plaats van een normale tuchtrechtelijke procedure.»
HUMO Hebt u dat gedoogd?
HOUSEN (twijfelt) «Ik pleit niet onschuldig.»
HUMO Hoort het erbij?
HOUSEN «De man over wie ik het nu heb, is later uit het leger gezet en veroordeeld voor dubbele moord. Met hem was geen huis te houden. Keer op keer troggelde hij dienstplichtigen geld af. Toen ik hem de levieten las, bedreigde hij mij in het bijzijn van de sergeant-majoor: ‘Nu is het uw beurt: ik zal u vinden.’ Achteraf zei de sergeant-majoor: ‘Niets doen, niets zeggen. Wij lossen dat voor u op.’ ’s Anderdaags zag ik die man bij de vlaggengroet met twee blauwe ogen staan. ‘Wat is er gebeurd?’ vroeg ik. ‘Over een kist gestruikeld,’ zei hij.»
Marc Van Ranst
HUMO U blijft een militair in hart en nieren. In ‘De afspraak’ op Canvas viel u vorige week maar één keer uit uw rol. Toen u de vraag kreeg of het Belgische leger voldoende bijdraagt aan de NAVO-actie tegen Rusland, antwoordde u: ‘Wilt u een beleefd of een eerlijk antwoord?’
HOUSEN «Ik heb in ‘De afspraak’ de Belgische bijdrage geridiculiseerd, ja.»
HUMO U vindt dat we ons leger failliet hebben laten gaan.
HOUSEN «Het Belgische leger is in twee decennia tijd verschrompeld tot iets dat nog met moeite inzetbaar is. Ook de stafchef van het leger (Michel Hofman, red.) zegt dat intussen hardop. In 2003 heb ik een interview aan de Nederlandse krant NRC Handelsblad gegeven onder de kop ‘De muis die brult’. Enkele uren na de publicatie had ik minister Flahaut aan de lijn. Ik hield de hoorn op een meter van mijn oor en ik verstond hem perfect (lacht). Als chef moet je je verantwoordelijkheid opnemen. Hoe kun je anders hetzelfde verwachten van je ondergeschikten? Maar ze zeiden dat ik mijn kansen vergooide. Dat ik, als luitenant-kolonel, mijn benoeming tot full colonel kon vergeten. En kijk, ik ben het wél geworden.»
HUMO Geen generaal.
HOUSEN «De emmer was vol aan de andere kant, vermoed ik (lacht).»
HUMO Hoe ziet u het aflopen in de Donbas?
HOUSEN «Ik zie twee scenario’s. Eén: het Russische leger forceert een doorbraak aan het front en doorbreekt de aanvoerlijnen van de Oekraïners. In dat geval kunnen ze de bezetting van de volksrepublieken Donetsk en Loehansk uitbreiden tot de provinciegrenzen. Twee: het blijft een stellingenoorlog zonder wezenlijke vooruitgang. In dat geval kan de strijd nog járen duren. Ik weet niet welk scenario het meest realistisch is.»
HUMO Aan het begin van de invasie zei u: ‘Als de Russen Kiev niet innemen, verliezen ze.’ Hebben ze verloren?
HOUSEN «Dat is een deel van mijn citaat. Het andere deel luidde: ‘Als de Oekraïners Kiev niet verliezen, winnen ze.’ Als voor een staakt-het-vuren een compromis moet worden gevonden, zal het gaan over het terrein dat Oekraïne heeft verloren en Rusland heeft ingenomen.
»Het punt is: Oekraïne heeft meer succes geboekt dan iedereen kon bevroeden. Ze zullen niet meer tevreden zijn met het afgeven van een landcorridor in het zuiden en het oosten. En Rusland heeft, na de nederlaag in Kiev, nieuw gebied in het zuiden en het oosten nodig om het als een overwinning aan zijn bevolking te verkopen.»
HUMO Intussen bent u wel de nieuwe Marc Van Ranst in het postcoronatijdperk.
HOUSEN «Ik heb bij mijn vrouw al tien truien besteld (lacht).»
