‘Wie hier als een hardleerse racist binnenstapt, gaat als een verdraagzaam mens weer naar buiten’

Als één Vlaams burgerinitiatief de begrippen solidariteit, inclusiviteit en idealisme belichaamt, dan wel De Roma, de prachtige concertzaal die door een vreedzaam leger van meer dan duizend vrijwilligers werd gerenoveerd. ‘Vrijwilligen’ is er zelfs een werkwoord: meer dan 600 helpende handen –tappers, plaatsaanwijzers, vestiairepersoneel, security, de poetsploeg... – wisselen elkaar avond na avond af om u een tot in de puntjes verzorgde culturele ervaring te laten beleven. Een feestelijk gesprek met zes helden van De Roma, over De Roma, in De Roma.

Deze week is het twintig jaar geleden dat de eerste in een lange rij van verzuurde sceptici voor de gevel van de vervallen Roma aan de Turnhoutsebaan in Borgerhout stond en bromde: ‘Het zal hun nooit lukken.’ Het lukte wél, en twintig groeispurten later lukt het nog elke dag. De verwaarloosde bioscoop werd liefdevol gereanimeerd tot de beschermde art-decoparel die hij vandaag is. Resultaat: De Roma verhoudt zich tot een pak andere concertzalen als een glorieuze kathedraal tot een kil crematorium.

Het succes van De Roma koppelt tomeloos idealisme aan dwars ondernemerschap. Dit is altijd een Zonder Haat-zaal geweest waar iederéén welkom is. In het multiculturele Borgorokko creëerde de pioniersploeg van vzw De Roma haar eigen sociaal draagvlak. De renovatie van de zaal was meteen ook een saneringsplan voor bad vibes. De naamsverandering van de tramhalte voor de deur symboliseert die strijd: vroeger heette die Botha, naar P.W. Botha, de president van het Zuid-Afrikaanse apartheidsregime tussen 1984 en 1989. Nu heet de halte gewoon De Roma.

HUMO Ik ben met de auto gekomen. Ben ik de vijand?

DANIELLE DIERCKX (directrice) «Nee, maar je holt wel achter de feiten aan. En je maakt het jezelf moeilijk: De Roma ligt midden in een woonwijk in het bruisende Borgerhout. Dit is geen gezapig provinciestadje, hè. Het is dus eigenlijk beter om op een andere manier naar de zaal te komen. Je kunt de tram nemen, de bus, de fiets…»

HUMO Oké, maar De Roma is geen louter lokaal verhaal. Als je internationale acts zoals Elvis Costello en Nick Cave programmeert, trek je ook toeschouwers aan uit Kortrijk, Hasselt, Breda, Maastricht… Als die met het openbaar vervoer moeten komen, zijn ze onnoemelijk lang onderweg. Bovendien bestaat het risico dat ze na het concert niet meer thuis raken.

DIERCKX «Er zijn park-and-rides in de stadsrand waar je je auto kwijt kunt. Daar stap je over op de tram, die letterlijk voor onze deur stopt. Of je schaft een plooifiets aan, en je rijdt vanaf de P&R naar onze bewaakte fietsparking hier vlakbij. Dat is het model van de toekomst.

»Verder proberen we de doorstroming van het publiek zo efficiënt mogelijk te regelen, zodat je bijna nooit op straat moet aanschuiven. We willen de overlast voor de buurtbewoners zoveel mogelijk beperken, want zij vinden zelf amper een plekje om hun auto te parkeren.»

PLOOIEN GLADSTRIJKEN

HUMO De voorbije twintig jaar kwamen veel jonge mensen naar De Roma. Ze leerden hier andere jonge mensen kennen: daar kwamen relaties van, en uit die relaties werden kinderen geboren. Intussen lopen er honderden, zo niet duizenden kinderen, pubers en jongvolwassenen rond die er niet geweest zouden zijn zónder De Roma.

DIERCKX «Prachtig, toch? De Roma beïnvloedt álles. Deze wijk is fundamenteel veranderd sinds wij in 2003 de deuren hebben geopend. De horeca bloeide weer op: alle zaken in de omgeving schakelen meer personeel in wanneer er een evenement is in De Roma. Sommige passen zelfs speciaal voor ons hun menukaart aan!

»Het sociale weefsel is hier bijzonder sterk. Het heterogene publiek dat wij aantrekken, heeft de middeleeuwse tweedeling – wij tegen zij, de witte Vlamingen versus de immigranten van kleur – helemaal ontmijnd. Sommige politieke partijen gooien graag olie op het vuur, terwijl De Roma elke dag plooien gladstrijkt en mensen verenigt.»

HUMO Als de raciale spanningen, het geweld en de criminaliteit in Borgerhout de voorbije twintig jaar zijn afgenomen, is dat grotendeels aan De Roma te danken?

DIERCKX «Dat denk ik wel. Ik ben socioloog van opleiding: ik heb al veel sociale situaties van dichtbij gezien, maar de interactie in en rond De Roma is uniek. Werkelijk iedereen komt hier over de vloer: arm en rijk, hooggeschoold en laaggeschoold, zelfstandigen, werklozen, gelovigen en vrijzinnigen… Samenwerken aan ons culturele project overstijgt alle verschillen en neemt eventuele wrijvingen weg.

»We komen van ver. Dit district kwam enkel in het nieuws als er iets fout ging, zoals rassenrellen of erger. Na twintig jaar álles programmeren – van witte rock en pop tot Algerijnse rai en Bretoense folk – heeft De Roma heterogeniteit en kleur vanzelfsprekend gemaakt. Elke avond treedt hier een andere coalitie aan: een hiphopact lokt jongeren die zich niet laten onderverdelen in hokjes als ‘wit’, ‘Marokkaan’ of ‘Oostblokker’. Ze zijn allemaal hiphopfans, en daarmee uit. Een feministisch debat lokt vrouwen van diverse rassen, rangen en standen. Een optreden van een rocker op z’n retour trekt muziekliefhebbers van alle leeftijden aan: de vaders en grootvaders komen uit nostalgie, de kinderen en kleinkinderen om die levende legende nog één keer te zien voor het te laat is. En dan zijn er ook nog de senioren, die komen dansen op de thé dansants van Radio Minerva.

»Een heterogeen straatbeeld zorgt bijna altijd voor meer gemoedelijkheid en minder stress, met wederzijds begrip en verdraagzaamheid tot gevolg. Dertig jaar geleden waagden weinig mensen zich in Borgerhout, omdat het leek alsof je hier je leven riskeerde. ‘Ik, ’s avonds rondwandelen in Borgerhout? No way!’ Door de sociale mix evenwichtiger te maken, hebben we die drempel niet verlaagd, maar volledig uitgewist.»

HUMO Jullie vrijwilligers doen bijna alles zelf: toiletten poetsen, beerputten ruimen... Elke dag opnieuw, zonder er een cent voor te krijgen. Wat bezielt hen?

DIERCKX «Iedereen heeft zijn eigen verhaal. Psychiatrische patiënten komen hier werken, veroordeelden voeren hun taakstraffen uit, eenzame mensen maken hier nieuwe vrienden… Sommige vrijwilligers zijn met pensioen en kunnen niet stilzitten, of willen zich nuttig maken voor deze gestigmatiseerde ‘probleemwijk’. Voor anderen is De Roma een avontuur, een uitdaging. We hebben weduwen en weduwnaars die hun sociaal leven een nieuwe impuls willen geven.

»Poetsen is hier nooit zomaar poetsen. Het betekent ook: lachen, vriendschappen smeden, leed delen, plannen maken… Het is wetenschappelijk bewezen dat vrijwilligers langer leven.»

HUMO Vic, jij bent een vrijwilliger van het eerste uur. Hoe oud ben je nu?

VIC VAN DEN BRIL «108!»

HUMO Punt bewezen. Maar jullie hebben ook al afscheid moeten nemen van heel wat leden van jullie oorspronkelijke ploeg.

ANNICK VAN GOETHEM (boekhoudster) «Elke keer als een vrijwilliger overlijdt, voelt het alsof je een familielid verliest. Vrijwilligers die een dagje ouder worden en geen hard labeur meer aankunnen, vragen vaak om taken te mogen uitvoeren die fysiek minder belastend zijn: gordijnen naaien, de vestiaire bemannen...»

ROBERT KAERTS (projectleider) «Onlangs is Emma Peeters overleden, die hier om de hoek woonde. Zij was de moeder van De Roma. Een prachtig mens, altijd goedgezind, een vaste waarde van onze vliegende brigade. Twintig jaar geleden, tijdens het openingsfeest, is ze in al haar enthousiasme van de trap gedonderd (lacht). Ook Walter Eelens, die de tickets aan de inkom scande, is twee jaar geleden gestorven. Hij heeft De Roma een som nagelaten waarmee we nieuwe stoelen hebben kunnen kopen.»

HUMO Zijn jullie partners in zekere zin ook Roma-weduwnaars en -weduwes?

VAN GOETHEM «Ik heb een heel flexibele, verdraagzame echtgenoot (lacht). Maar het gebeurde geregeld dat de coördinator zei: ‘Dus je komt dinsdag, donderdag en vrijdag? Weet je wat, kom dan ook maar op maandag en woensdag! En ben je in het weekend toevallig vrij?’»

HUMO Heb je het nu over de sympathieke stalinistische slavendrijver Paul Schyvens?

VAN GOETHEM «Die, ja (lacht). Dan haakte ik in en dacht ik: waar moet ik nú weer heen met mijn gezin? Mijn echtgenoot werkte in shiften, dus moest ik soms acht avonden op rij een babysit zoeken.»

KAERTS «Ik ben sociaal assistent van opleiding. Omdat ik hier jarenlang vrijwel continu rondliep, werd ik op de duur ook de sociaal assistent van De Roma: ‘Robert, mijn zoon zit aan de drugs…’ Op een gegeven moment moest ik een stapje terugzetten, omdat te veel mensen hun rugzakje met leed en trauma’s over mij uitstortten. Ook grenzeloze empathie en idealisme kunnen je een burn-out bezorgen.»

HUMO Ik heb een buitenlands equivalent van De Roma gezocht, maar ik heb er geen gevonden. Zijn jullie een unicum in de wereld?

TOON VAN DEUREN (programmator) «Voor zover ik weet wel. In de Londense wijk Hackney is er EartH, ook een art-decobioscoop die na veertig jaar leegstand werd gerenoveerd door lokale activisten. Maar of ze daar ook met vrijwilligers werken, weet ik niet.»

DIERCKX «De mensen die in Duffel de oude Cinema Plaza nieuw leven hebben ingeblazen, zijn wel al eens langsgekomen, omdat ze wilden leren van onze aanpak. We hebben zelfs ooit bezoek gekregen van een Cubaanse buurtvereniging die een verwaarloosde kerk wilde ombouwen tot een buurt- annex cultuurcentrum. En ik denk dat de dienst die verantwoordelijk was voor de uitrol van de coronavaccins, ook wel iets heeft geleerd uit de manier waarop wij onze vrijwilligerswerking organiseren.»

BAANBREKERS

HUMO Hoeveel verdient de directrice van De Roma?

DIERCKX (lacht) «Waarom zou ik je dat moeten vertellen?»

HUMO In principe heeft niemand daar zaken mee. Maar je zou ook kunnen argumenteren: aangezien De Roma wordt gesubsidieerd, giften van talrijke mecenassen ontvangt én met meer dan 600 onbetaalde vrijwilligers werkt, mogen we er misschien iets meer transparantie van verwachten dan van pakweg Coca Cola of BMW?

DIERCKX «Ik heb een normaal loon. Wij volgen de barema’s van het paritair comité 304 betreffende de cultuursector. Iedereen kan die op de website nakijken. Vaak denken mensen dat wij enkel van subsidies leven, dus lijkt het me nuttig om even te vermelden dat die slechts 15 procent van onze werking bedragen. We zijn dus een hardwerkende kmo, veel meer dan een subsidiespons.»

VAN GOETHEM «Als de uitbaters van andere zalen ons van oneerlijke concurrentie beschuldigen omdat we met vrijwilligers werken en giften en subsidies krijgen, is dat grotendeels onterecht. Er zijn bijvoorbeeld zalen die eigendom zijn van een stadsbestuur: die moeten geen huur en elektriciteit betalen zoals wij. En als we een buitenlandse ster naar De Roma willen halen, moeten wij net zo goed de volle pot betalen, hoor.»

HUMO In De Roma is diversiteit een toverwoord: jullie organiseren heel veel activiteiten die mensen van kleur een stem geven. Maar het publiek dat afkomt op concerten van artiesten als Randy Newman, Elvis Costello en Nick Cave – ik kan nog een tijdje doorgaan – bestaat voor 99 procent uit witte muziekliefhebbers. Hoe verklaar je dat?

VAN DEUREN «Geld blijft een grote drempel. De plaats die iemand inneemt op de sociale ladder, heeft een groter effect dan ras of geloof. Als een gezin van allochtone origine 100 euro over heeft, besteden ze dat bedrag in het beste geval aan iets van Studio 100 in het Sportpaleis: dat is een gezinsuitstap.

»Maar het is een merkwaardig fenomeen. Zelfs op een concert van Khaled, de koning van de Algerijnse rai, kwamen overwegend witte vrouwen van middelbare leeftijd af: het oudere Sfinks-publiek, aangevuld met de beginnende middenklasse uit de Maghrebijnse gemeenschap.

»Het is ook generatiegebonden: jonge nieuwe Belgen weten niet wie Nick Cave is. Verder hangt het af van de artiesten met wie je je identificeert. Niet alle zwarten herkenden zich bijvoorbeeld in Prince, omdat ze die al te wit vonden.»

HUMO Ik heb wel de indruk dat de programmatie van De Roma nu nog veel diverser is dan in het begin.

DIERCKX «Klopt. We werken intensief samen met buurtverenigingen die recent werden opgericht. Zoals Young Fenix, een multidisciplinair vrijwilligersteam dat bestaat uit sociaal werkers en therapeuten die mentale gezondheid bij jongeren bespreekbaar willen maken. Als die bij ons een debat willen organiseren, bieden we hun onze expertise aan om een breder publiek te bereiken. Zo werkt De Roma als een megafoon voor kleinschalige projecten. En niet alleen van Marokkanen, zoals buitenstaanders weleens denken: we hebben ook nauwe contacten met de Senegalese gemeenschap, de Afghaanse, de Turkse...»

KAERTS «Toen De Roma begon, bestond ons publiek uit drie groepen: de armere witte bevolking die niet uit Borgerhout was weggeraakt, de Marokkanen die de plaats van de gevluchte blanken hadden ingenomen en de eerste gentrifiers, voornamelijk artiesten die oude pakhuizen verbouwden. Sindsdien is de lokale bevolking nog veel diverser geworden: Oost-Europeanen, zwarte Afrikanen, Chinezen, Portugezen… Als ik de heldere analyses hoor die jonge mensen van kleur hier soms formuleren tijdens debatten, weet ik: dit is een nieuwe fase. Dit zijn de baanbrekers van morgen. En bij bepaalde evenementen, zoals de Congolese rumba-avond die we eens hebben georganiseerd, is het publiek wél voor meer dan de helft zwart.»

CAROLINE ROCHLITZ (productiemedewerker) «Ik heb al honderd keer tegen mijn Marokkaanse bakker gezegd: ‘Kom eens kijken in De Roma!’ Dan is zijn reactie: ‘Ja, natuurlijk. Zot dat we er nog niet geraakt zijn.’ Maar ik wéét waarom hij nooit langskomt: net als veel ondernemers uit de buurt is hij een kleine zelfstandige. Ze zijn vaak ’s nachts aan de slag, en als ze eens niet moeten werken, zijn ze bekaf.»

HUMO Preken jullie niet vooral voor eigen parochie? Want wie komt er naar een thema-avond over verdraagzaamheid in De Roma? Mensen die al verdraagzaam zijn.

DIERCKX «Dat is juist, maar dat fenomeen speelt overal. En het is geen reden om géén debat over verdraagzaamheid in te richten. Onze doelstellingen blijven dezelfde: verbinden, bruggen bouwen en constructief werk verrichten op lokaal vlak. Wij programmeren zo breed dat je hier niet kúnt wegblijven (lacht).»

VAN DEUREN «Ik kan talloze voorbeelden opnoemen van mensen die hier met een nogal onverdraagzame houding binnenwandelen, maar na een bezoekje aan De Roma van mening veranderen. Wie hier komt, stelt met eigen ogen vast dat alle mogelijke rassen, rangen en standen vrijwillig samenwerken, met een vanzelfsprekendheid die nooit in twijfel wordt getrokken. Als mensen – zelfs hardleerse racisten – worden opgenomen in die heterogene gemeenschap, ondervinden ze aan den lijve dat diversiteit wél werkt.»

WALMEN IN DE ZAAL

HUMO De Roma is een good vibes-bom, een anti-cynisch en euforisch project. Wanneer hebben jullie dat het sterkst gevoeld?

KAERTS «Ik ben altijd ontroerd wanneer anderen zich bij ons willen aansluiten. Als ze mee willen denken, een bijdrage leveren, deel uitmaken van dit mooie verhaal. Zo heeft Kristus Koning, een buso-school uit Sint-Job-in-’t-Goor, ons ooit aangeboden om onze stoelen opnieuw te stofferen. Het werd een titanenwerk, dat in totaal vier jaar in beslag heeft genomen. Maar je had die leerlingen moeten zien glimmen van trots toen ze ‘hun’ stoelen in de zaal zagen staan!»

VAN DEUREN «Op de dag van zijn optreden in De Roma werd reggaekoning Lee ‘Scratch’ Perry 80 jaar. Het was een perfecte avond: de jarige sloofde zich uit, er waren vlammenwerpers, confettikanonnen en een verjaardagstaart... Dat was een zálig concert.»

HUMO Is dat een objectief verslag, of wordt je herinnering beïnvloed door bepaalde dampen in de zaal?

VAN DEUREN «Er hing een zekere walm, dat kan ik niet ontkennen (lacht). Maar er klonk geen enkele valse noot, ook niet figuurlijk. Van reggae-artiesten wordt altijd gezegd dat ze uren te laat of helemaal niet komen opdagen voor hun concerten. En staan ze er wel, dan maken ze zich er op een drafje van af. Dat was bij Lee ‘Scratch’ Perry niet het geval, integendeel.

»Ik herinner me ook de geweldige sfeer die in de zaal hing bij Cirq à Roma. We hadden twee circusartiesten gevraagd om een dinner spectacle te verzorgen: het podium stond in het midden van de zaal en het menu was gebaseerd op de acts, waarvoor ze collega’s uit de hele wereld hadden uitgenodigd. Als zoiets lukt, zijn de euforie en de trots nóg groter, omdat je weet dat je iets unieks hebt gerealiseerd.»

ROCHLITZ «Mij ontroeren vooral de kleine dingen. Na elk concert moet de zaal opgeruimd worden, en moet alles klaargezet worden voor het volgende evenement. En dan zie je op een zondagochtend – een moment waarop veel mensen denken: laat me nu maar even met rust – tóch een groep vrijwilligers voor de deur staan. Gratis, want ze krijgen geen enkele vergoeding.»

VAN DEUREN «Toch wel: ze worden omgekocht met koffiekoeken en gezelligheid (lacht).»

ROCHLITZ «Onlangs kwam ik even backstage toen Mike Scott en zijn Waterboys daar zaten te eten. Als brave schooljongens luisterden ze naar onze twee backstagemama’s, die hun zeiden wat ze moesten doen: ‘Opzij jongens, hier komt de soep!’ (lacht)»

KAERTS «De eerste avond die me een krop in de keel heeft bezorgd, was het optreden van Young@Heart, een Amerikaanse band van grijsaards die covers van popsongs brachten. Iemand van 92 jaar ‘Stairway to Heaven’ zien zingen in de wetenschap dat hij zelf met één voet op de ladder naar de hemel staat, is erg aandoenlijk. Maar toen besefte ik: dit is wat De Roma kan worden. Alles krijgt hier net dat tikkeltje extra. Een concert is nooit zomaar een concert. Zoals dat van The Flaming Lips! Na afloop heb ik trillend van emotie tegen de zanger gezegd: ‘Gij hebt mij vanavond héél gelukkig gemaakt.’»

VAN DEUREN «The Flaming Lips hadden een eenhoorn bij, en reuzenpaddestoelen. We hebben de zanger op die eenhoorn door de zaal laten rijden (lacht). Want ook dat is De Roma: we gaan altijd mee in het verhaal van de artiest. Dit is een zaal waar dingen wél kunnen, geen zaal waar dingen níét kunnen. Als we iets weigeren, is het vanwege de brandveiligheid. We mogen bijvoorbeeld geen romantische kaarsjes meer op de tafels zetten.»

BOTER ZONDER ZOUT

HUMO Wat was voor jullie het toppunt van stress?

KAERTS «De eerste vier jaren waren een rollercoaster: puin en duivenstront ruimen, een olievat van 15.000 liter verwijderen, rottend hout vervangen, asbest ontmantelen, nieuwe rioleringen leggen, kilometers elektrische kabels trekken… En dan zeiden de professionals: ‘Deze sleuf hebben we toch liever een meter meer naar rechts. Begin maar opnieuw!’ Toen we de nieuwe hoogspanningscabine op haar plaats moesten sleuren, hadden we natuurlijk vooraf alles heel precies opgemeten. Maar dan bleek aan die cabine toch één ventiel te zitten dat een beetje uitstak aan de zijkant, waardoor we in zeven haasten nog een stuk muur moesten uitbreken. Terwijl dat gevaarte van drie ton boven onze hoofden werd neergelaten, hè!

»In die eerste jaren voerden Paul Schyvens en ik ’s ochtends vaak hetzelfde gesprek: ‘En, goed geslapen?’ ‘Nee.’ ‘Dan had je me moeten bellen! Ik lag ook wakker, we hadden kunnen overleggen.’ (lacht)»

VAN DEUREN «Ik heb ooit een concert van Toots Thielemans op de dag zelf moeten afgelasten, omdat hij zich te zwak voelde. En dat was nog in de middeleeuwen, hè: nu kun je je publiek dankzij e-mail en ticketapps tot enkele uren vóór de start van het concert verwittigen, maar toen werd het een complete chaos. Ook toen Elvis Costello de eerste keer naar De Roma kwam, hebben we zijn optreden op de valreep moeten afblazen, omdat hij stemproblemen had. Om kwart voor acht, terwijl hij om acht uur zou beginnen! Maar hij heeft het wel goedgemaakt. ‘Ik beloof dat ik twéé keer terugkom,’ zei hij. En hij heeft zich ook aan die belofte gehouden.

»De Britse jazzpianist Alfa Mist die vastzat op de luchthaven: dat was ook stressen. En in tegenstelling tot Lee ‘Scratch’ Perry hebben Method Man en Redman de vooroordelen over ganjarokers wél bevestigd: hun tourbus stond hier geparkeerd maar ze weigerden eruit te komen (lacht). Dat concert is met anderhalf uur vertraging begonnen. Dat was ook de avond waarop we hebben besloten om enkel nog afwasbare plastic bekers te gebruiken. Want die twee hiphoppers trokken een speciaal publiek aan: als hun glas leeg was, lieten ze het gewoon op de grond vallen. Echt, we hebben toen een bérg glasscherven moeten ruimen.»

ROCHLITZ «Soms doet de entourage van een artiest lastig. De kritiek begint al wanneer ze binnenkomen: de kleedkamers en de douches zijn te klein, we hadden boter zónder zout gevraagd... Oké, het moet juist zijn, maar er zijn toch ergere dingen in het leven? Vaak zijn het de ambitieuze subtoppers die zulke onredelijke eisen stellen, die pas van het succes hebben geproefd. De échte toppers, die al zo lang meedraaien in het wereldje, weten dat ze veel meer bereiken door vriendelijk te zijn.»

VAN DEUREN «En – ik wil niet zeuren, dus ik hou het kort – corona. Dat was ook voor ons een ramp.»

GÊNANT EUFORISCH

HUMO Hoe verliep de samenwerking met de vaklui tijdens de verbouwingen?

KAERTS «Verrassend goed. Niemand heeft onze prachtige zaal mismeesterd. Zelfs de fonkelnieuwe, hypermoderne branddeuren zien eruit alsof ze bij het originele ontwerp uit 1928 horen.»

HUMO Uit het prachtige boek ‘De Roma: het verhaal’ onthou ik dat tijdens de renovatie slechts één werkongeval is gebeurd. Als je weet dat hier jarenlang honderden amateurs aan het werk zijn geweest, vaak op duizelingwekkend hoge stellingen, mogen we dat een mirakel noemen.

VAN DEUREN «In de toiletten zijn eens een paar vrijwilligers door een vals plafond gezakt, omdat ze er verkeerdelijk van uitgingen dat het hun gewicht zou kunnen dragen. Gelukkig bleef de schade beperkt tot een ontwrichte schouder.»

HUMO Aan welke magische avonden in De Roma hebben jullie zelf de beste herinneringen? Welke concerten onderscheidden De Roma van andere zalen?

DIERCKX «Glen Hansard had ik al aan het werk gezien in Berlijn, in de gietende regen, en ik was op slag fan. Maar in De Roma was hij nóg beter. En hij heeft wel drieënhalf uur gespeeld! Na twee uur zei hij: ‘Ik weet dat er mensen zijn die hun laatste trein moeten halen. Of misschien moet je babysit om elf uur naar huis. Ik zal me niet beledigd voelen als jullie nu vertrekken, maar wij gaan nog even door.’

»Toen ik hier begon te werken, had mijn collega Rob visitekaartjes laten maken met een foto van dat concert. En je ziet mij tussen het publiek staan! Het was puur toeval, Rob had het zelf niet eens opgemerkt. Maar de sféér van zulke concerten... Je voelt gewoon hoe die artiest denkt: ‘Oké, we zijn onder vrienden. Ik kan me iets kwetsbaarder opstellen dan anders, dus geef ik mijn publiek ook meer.’ De commentaren in ons gastenboek zijn niet zelden gênant euforisch. Ze vinden het eten heel lekker en de zaal heel mooi, maar wat het vaakst terugkeert, is die unieke, ongrijpbare Roma-sfeer.»

KAERTS «In 2003, toen we midden in de verbouwingen zaten, kwam cellist Roel Dieltiens in de grote zaal spelen, om ons een hart onder de riem te steken. Hij stond gewoon boven op het puin, en hij was vol lof over de echo van de koepel. Maar later bleek dan weer dat die extreem ongeschikt was voor popconcerten, vanwege de echo. Die akoestische renovatie heeft een fortuin gekost.»

VAN GOETHEM «De mensen houden zelfs zoveel van De Roma dat ze weleens een souvenirtje meenemen. De Duvel-glazen met het Roma-logo erop, bijvoorbeeld: die worden vaak, euh, permanent geleend. Begin dit jaar, bij de afscheidsconcerten van Clement Peerens, werden we zelfs plots geconfronteerd met een acuut tekort (lacht).»

HUMO De achilleshiel van De Roma lijkt me dat de zaal nog steeds eigendom is van een familie. Honderden idealistische vrijwilligers hebben zich hier twintig jaar lang te pletter gewerkt, maar wat als de familie in 2037 – wanneer de huidige erfpachtovereenkomst afloopt – besluit om het pand aan de hoogste bieder te verkopen?

DIERCKX «Wij vragen elk jaar opnieuw of de familie de zaal aan ons wil verkopen. Maar tot nog toe hebben ze altijd geweigerd.»

HUMO De staat kan panden onteigenen tot nut van het algemeen. Kan de overheid De Roma niet aankopen en aan jullie verhuren voor een symbolische euro? Ik zal ’m betalen.

DIERCKX «Zo’n drastisch voorstel heeft nog nooit op tafel gelegen, maar het is niet volledig ondenkbaar. Telkens als wij subsidies vragen, polst het stadsbestuur bij ons: ‘En? Willen de eigenaars nog niet verkopen?’»

HUMO De Roma is een levend organisme, een baarmoeder, een muze. Wat zou je haar zeggen als ze hier mee aan tafel zat?

VAN GOETHEM «Ik zou haar bedanken voor haar warme uitstraling.»

KAERTS «Ik zou zeggen: behoud je schoonheid en je warmte. Want De Roma omhelst elke dag tot tweeduizend bezoekers. Guy Dockx, één van de pioniers van de heropstanding van De Roma, citeerde altijd uit een film van Francis Ford Coppola (‘Finian’s Rainbow’ uit 1968, red.): ‘Follow the fellow who follows a dream.’ Dat is wat wij hier allemaal hebben gedaan: we hebben de dromers van het eerste uur gevolgd, en op hun harde werk voortgebouwd.»

‘De Roma: het verhaal’. Info en bestellen via deroma.be