Wie is Roman Protasevitsj, die uit het RyanAir-toestel werd gehaald en gearresteerd?

De Wit-Russische president Loekasjenko heeft zondag onder dreiging met geweld een vliegtuig van RyanAir gedwongen te landen in de hoofdstad Minsk, om de dissident Roman Protasevitsj op te kunnen pakken. Wie is deze activist?

Al op zijn 16de werd de nu 26-jarige Roman Protasevitsj gearresteerd. Op een foto uit 2011 wordt de activist – toen nog met lange blonde lokken – door twee agenten in burger afgevoerd. Lang zat hij niet gevangen, maar zijn tegenstand tegen het regime had stevige consequenties: hij werd van school gestuurd en zijn ouders zetten hem het huis uit.

Tijdens zijn carrière als nieuwsfotograaf zette Protasevitsj zijn activisme voort. In 2012 maakte hij beelden van een actie van Zweedse activisten, die vanuit een vliegtuigje knuffelberen – voorzien van democratische boodschappen – uitwierpen boven Wit-Rusland. Het kwam hem opnieuw op arrestatie te staan.

Energiek en bezorgd

In 2013 toog Roman Protasevitsj in opdracht van een Russisch medium naar de Majdan-revolutie in Kiev. Van foto’s maken kwam het niet: hij raakte betrokken bij een organisatie van vrijwilligers die het Oekraïense leger steunde in de strijd tegen de door Rusland gesteunde milities. In 2018 keerde Protasevitsj terug naar Wit-Rusland, waar hij opnieuw werd opgepakt op de beschuldiging een ‘huurling’ te zijn.

Roman Protasevitsj is ‘energiek, nooit onverschillig en voortdurend bezorgd over de situatie’ in Wit-Rusland, zo omschrijft Dmitry Halko zijn vriend en collega. De onafhankelijke Wit-Russische journalist, die eveneens zijn land ontvluchtte, denkt dat het het Wit-Russische regime niet om Protasevitsj zelf te doen is. Loekasjenko is meer geïnteresseerd in de blogger die het Telegram-kanaal leidt waaraan hij voorheen verbonden was: Nexta.

Informatie loskrijgen

Nexta is het pseudoniem voor blogger Stepan Putilo, die vanuit Warschau zijn gelijknamige kanaal aanstuurt op het sociale medium Telegram. Tijdens de massale protesten van afgelopen zomer en najaar deed het kanaal niet alleen intensief verslag, maar ook coördineerde het andere oppositie-kanalen. Op die manier werden de demonstraties in goede banen geleid. ‘Het regime beschouwt Nexta als ontzettend gevaarlijk,’ aldus Dzmitry Halko. ‘Ze willen informatie loskrijgen van Roman, over waar Nexta woont en via welke kanalen hij diens informatie verspreidt.’

Sinds oktober was Roman Protasevitsj niet meer actief voor Nexta, maar wel bij andere politiek geëngageerde Telegramkanalen. Tien dagen geleden volgde hij als fotograaf oppositieleidster Svetlana Tichanovskaja tijdens haar werkreis naar Griekenland. Dat het regime de activist op deze manier toch nog te pakken kreeg, hakt erin bij Wit-Russische vluchtelingen, zegt Dzmitry Halko. ‘De angst is groot. Iedereen kan zomaar worden gekidnapt en naar Wit-Rusland worden vervoerd,’ aldus Halko. ‘Dit is staatsterreur in de stijl van Kadafi.’

‘Ze zullen me hier executeren’

Afgelopen november zette het regime van Loekasjenko Protasevitsj op een lijst van ‘terroristen’. In de cel wacht hem een aanklacht wegens ‘extremisme, het organiseren van massale rellen en het aanzetten tot sociale haat.’ ‘Ze zullen me hier executeren,’ waren zijn laatste woorden tegen een medepassagier van het vliegtuig waar de Wit-Russische veiligheidsdienst KGB hem zondag uithaalde.

De ouders van Roman Protasevitsj moesten wegens zijn activiteiten het land ontvluchten. ‘Het leven toont ons dat hij gelijk had,’ aldus de vader van de activist, die de actie van het regime een ‘terroristische daad’ noemt en vertelt dat het regime hem zijn militaire rang ontnomen heeft. ‘We staan volledig aan zijn kant.’

(Trouw)