Wie vergiftigde opposant Navalny en waarom? Zes scenario's

De Russische opposant Aleksej Navalny is vergiftigd in opdracht van het Kremlin, beweren zijn medestanders. De oppositie heeft hem zelf vergiftigd, om het Kremlin de misdaad in de schoenen te schuiven, zeggen tegenstanders. Zes mogelijke scenario’s.

1. Lokale verkiezingen in Siberië
Aleksej Navalny (44) verbleef zes dagen in de Siberische steden Novosibirsk en Tomsk. De hardnekkigste tegenstander van president Vladimir Poetin deed er onderzoek naar gemeenteraadsleden van de regerende partij Verenigd Rusland. Navalny zal zeker hebben willen kijken naar (financieel) onoorbaar gedrag van de lokale gedeputeerden. Verenigd Rusland zit in grote problemen, want door corruptieschandalen wil bijna geen Rus er nog op stemmen. In september zijn er verkiezingen in onder meer Tomsk en Novosibirsk. Een nieuw schandaal in de aanloop naar de stembusgang kan Verenigd Rusland daarom niet gebruiken.

2. Slim stemmen
De Russische politicoloog Abbas Galljamov vermoedt dat de aanslag te maken heeft met de verkiezingen voor de Staatsdoema, de Russische Kamer van Volksvertegenwoordigers, in 2021. Navalny heeft vorig jaar het concept ontwikkeld van ‘slim stemmen’. Daarbij komt het erop neer dat de kiezer strategisch stemt door op iedereen, behalve Verenigd Rusland, te stemmen. Op die manier hoopte Navalny de regeringspartij vleugellam te maken. ‘En dat is buitengewoon gevaarlijk voor de partij. Vorig jaar bij de lokale verkiezingen werkte het concept al: overal in het land kreeg Verenigd Rusland een geweldig pak slaag. Volgend jaar kun je bij de parlementsverkiezingen een herhaling verwachten,’ zei Galljamov tegenover Radio Svoboda. Hij denkt dat de communistische partij Verenigd Rusland zelfs naar de kroon kan gaan steken. ‘Een nachtmerrie voor het Kremlin.’

3. Wit-Rusland als afleider voor Navalny
Mochten de medestanders van de politicus gelijk hebben en komt de opdracht tot vergiftiging rechtstreeks uit het Kremlin, dan kan het bijna geen toeval zijn dat het juist nu gebeurt. In buurland Wit-Rusland loopt het volk al twee weken te hoop tegen zijn president Aleksandr Loekasjenko. De hele wereld is nu gefocust op de gebeurtenissen in de voormalige Sovjetstaat en dus kan het Kremlin hebben gedacht: als we Navalny nu pakken, zullen de Russen en het buitenland misschien minder fel reageren.

4. Navalny als afleider voor Wit-Rusland
Je kunt ook andersom redeneren. Volgens het internationale netwerk van veiligheidsdeskundigen Isan is Rusland bezig aan een stevige interventie in Wit-Rusland. Moskou zou vorige week een media, leger- en veiligheidsdienstenexpert naar Minsk hebben gestuurd om de boel in het buurland over te nemen. Het Kremlin beschuldigt het Westen dezer dagen voortdurend van inmenging in Wit-Rusland, maar doet zelf niet anders. ‘Ik ben ervan overtuigd dat Moskou met de vergiftiging van Navalny de aandacht wilde afleiden van de opstand in Belarus,’ verklaarde Michaïl Chodokovski, de voormalige eigenaar van oliebedrijf Yukos en gezworen vijand van Poetin tegenover radiozender Echo van Moskou. Hij zei dat de Russische autoriteiten geen belang hebben bij de val van Loekasjenko. Daarom moest er een incident worden gecreëerd, waarvan de Russischtalige media onmiddellijk verslag zouden gaan doen, in plaats van hun aandacht op de ontwikkelingen in Belarus te vestigen. Op die manier zou Loekasjenko beter zijn gang kunnen gaan bij het neerslaan van de opstand.

5. Poetin vreest een eigen opstand
‘Poetin kijkt met afgrijzen naar de demonstraties in Wit-Rusland,’ zegt de Russische oppositiepoliticus Leonid Gozman. ‘Want hij kan het zich niet permitteren dat de bevolking van een voormalige Sovjetstaat, na Oekraïne in 2014, zijn eigen leider afzet. Dat zou Russen op hetzelfde idee kunnen brengen.’ Poetin vreest dus een soortgelijk verzet. En wie anders dan Navalny zou grootschalige protesten tegen de zittende macht kunnen organiseren? Hij heeft dat in het verleden meermaals bewezen. Om die situatie voor te zijn, moest de onruststoker dus verdwijnen.

6. De macht een plezier doen
Politicologe Stanovaja noemt misschien wel de meest plausibele verdachten van en een motief voor Navalny’s vergiftigingen. Ze noemt hen de ‘waakhonden van het regime’. ‘Veel spraakmakende moorden werden gepleegd door dit soort fanatiekelingen.’ Het gaat om Russen die zo zijn doorgeradicaliseerd, dat ze uit eigen beweging actie ondernemen. Stanovaja refereert daarbij aan de moord op Poetin-opposant Boris Nemtsov in 2015. Daarvan zien velen de Tsjetsjeense leider Ramzan Kadyrov als uiteindelijke opdrachtgever. Hij haatte Nemtsov hartgrondig en is tegelijkertijd idolaat van Poetin. Hetzelfde geldt in het geval van Navalny, schrijft Stanovaja: ‘Iemand zou kunnen denken dat hiermee een dienst te bewijzen is aan de leiders van het land.’

(AD)