Wie zijn de ‘liberale’ strateeg en de meedogenloze shariarechter aan de top van de taliban?

Nu de taliban de overwinning in Kabul hebben uitgeroepen, is de vraag wie de leiding over Afghanistan gaat nemen. Mullah Abdul Ghani Baradar, het ‘publiek gezicht’ van de taliban, wordt genoemd als mogelijke nieuwe president. Dan is er ook nog de opperste leider, Haibatullah Akhundzada. Wie zijn deze mannen?

Het is maandagmiddag nog onduidelijk wie namens de taliban straks de leiding over Afghanistan gaat nemen, maar alle ogen zijn hoofdzakelijk op één iemand gericht: Abdul Ghani Baradar, een van de oprichters van de taliban. Hij wordt het meest genoemd als de mogelijke nieuwe president van het land.

Zondag was Baradar de man die in een statement namens de taliban verklaarde dat ‘de oorlog in Afghanistan nu echt is afgelopen’. Ook zei hij dat spoedig bekend zal worden wat de vervolgstappen van de taliban zullen zijn.

Baradar geldt als het gezicht van de politieke en militaire tak van de taliban – de religieuze zaken van de islamitische fundamentalisten laat hij over aan zijn collega, Haibatullah Akhundzada. Als hoofd van de ‘ambassade’ van de taliban in Qatar overzag Baradar de vredesbesprekingen met de Amerikanen die in 2020 leidden tot een vredesakkoord. Zondagavond is hij vanuit zijn kantoor in Doha naar Kabul gevlogen.

Strateeg

Baradar werd in 1968 geboren in een dorp in de Afghaanse provincie Uruzgan en behoort tot de machtige Pathaanse stam Popalzai. In de jaren tachtig streed hij met de Afghaanse mujahedin (islamitische strijders) mee tegen de Sovjettroepen. Daar zou hij een innige vriendschap hebben ontwikkeld met de latere talibanleider Mullah Omar. Mogelijk zijn de mannen elkaars zwager: Baradars vrouw zou Omars zus zijn.

Nadat de Sovjets in 1992 Afghanistan hadden verlaten, richtten Baradar en Omar in Kandahar samen een madrassa (islamitische school) op, waaruit een beweging voortkwam die zou uitgroeien tot de taliban.

Baradar nam als strateeg allerlei sleutelposities in binnen de groep. Hij was het brein achter talloze militaire overwinningen die de islamitische fundamentalisten wisten te boeken. Toen de Verenigde Staten de taliban in 2001 van hun sokkel stootten, was Baradar viceminister van Defensie. Hij zou Mullah Omar nog persoonlijk met zijn motor in veiligheid hebben gebracht toen de Amerikaanse bommen op Kandahar vielen.

Stammenhoofd

In de jaren die volgden, liet Baradar naar buiten toe weinig van zich horen. Toch werd hij een steeds belangrijker figuur: hij werkte zich op tot de nummer drie van de taliban, achter Mullah Omar en Mullah Obaidullah. Die laatste werd in 2007 gearresteerd in Pakistan en overleed drie jaar later. Sinds Obaidullahs arrestatie was Baradar de nummer twee van de taliban.

Volgens ingewijden gold Baradar sindsdien de facto zelfs als de leider van de groep. Hij zou verantwoordelijk zijn voor alle belangrijke beslissingen. Ook beheerde hij de schatkist. Van talibanleider Mullah Omar werd sinds 2009 weinig meer vernomen. Hij overleed in 2013 aan tbc.

In 2009 zei een anonieme commandant van de taliban tegen Newsweek dat Baradar een ‘geduldig’ persoon is. Als een ‘ouderwets Pathaans stammenhoofd’ zou hij in zijn stoel zitten, luisterend naar de sores van zowel de hooggeplaatste talibanleden als de mindere goden.

Baradar geniet binnen de taliban de reputatie een liberaal te zijn, geen ideologische hardliner. Maar vanwege zijn strategisch vernuft werd hij lange tijd door de Verenigde Staten gevreesd. In 2010 wist de CIA hem op te sporen in de Pakistaanse havenstad Karachi. Daar werd hij gearresteerd door de Pakistaanse autoriteiten. In 2018 werd Baradar op Amerikaans verzoek weer vrijgelaten. Dit als geste van Trump om de taliban aan de onderhandelingstafel te krijgen.

Wie is Haibatullah Akhundzada?

Ook al trekt Baradar waarschijnlijk voor een belangrijk deel aan de touwtjes van de taliban, formeel gezien is hij niet de hoogste baas. Dat is de geestelijke Haibatullah Akhundzada. Die is in 2016 uitgeroepen tot ‘Opperste Leider’ van de taliban, nadat zijn voorganger, Mullah Akthar Mansour, door een Amerikaanse drone-aanval was gedood.

Ook over de persoon Akhundzada is weinig bekend. Vermoedelijk is hij in 1961 geboren in de zuidelijke provincie Kandahar. Net als Baradar streed hij in de jaren tachtig tegen de Sovjettroepen, maar in tegenstelling tot Baradar was Akhundzada geen militair strateeg. Hij koos voor het religieuze pad, en werd een meedogenloze hardliner. Toen de taliban tussen 1996 en 2001 aan de macht waren velde hij als rechter talloze vonnissen volgens de religieuze sharia-wetgeving. Veroordeelden werden in het openbaar geëxecuteerd, of hun ledematen werden afgehakt. Na de val van de taliban groeide Akhundzada uit tot een van de belangrijkste spirituele leiders van de groep, die veel fatwa’s (religieuze geboden) uitvaardigde. Vermoedelijk verbleef hij gedurende deze tijd in Afghanistan.

Volgens ingewijden is Akhundzada een zeer conservatieve mudjahedin. ‘Hij weet niet eens hoe hij een mobiele telefoon moet gebruiken’, zei Sami Yousafzai, een Afghanistan-expert die Akhundzada meerdere keren ontmoette, tegen Al Jazeera. ‘Hij heeft de reputatie zeer narrow minded te zijn, en heeft de houding van een typische tribale man. Hij houdt er niet van in de openbaarheid te treden.’

In augustus 2019 is Akhundzada’s jongere broer om het leven gekomen bij een bomaanslag op een moskee in Pakistan. Een zoon van Akhundzada raakte gewond. Twee jaar eerder, in de zomer van 2017, was een andere zoon al omgekomen toen hij een zelfmoordaanslag pleegde op een Afghaanse legerbasis.

(VK)