Willy Courteaux (1924-2017): het laatste interview
Willy Courteaux was de oudste nog levende ex-redacteur van Humo. Hij was jarenlang de Man in het Venster en zette met Dwarskijker een nieuwe standaard voor de televisiekritiek in Vlaanderen. Hij was 87 jaar jong toen ik hem in 2011 opzocht in de Brusselse Locquenghienstraat. We zouden er over een jarige praten: Humo was toen 75, en Courteaux een levende legende. Hij was aangetreden op 1 maart 1947 en gaf de fakkel aan mij door in het jaar 1989. Het gesprek begon spontaan bij zijn iconische baard.
'Humo was de plek waar alles mogelijk was'
Willy Courteaux «Ik had een enorme baardgroei, en de scheermesjes waren toen slecht. Soms scheerde ik me tot acht keer per dag – tot bloedens toe, en nog kreeg ik die baard niet weg. Mijn grootvader had ook al zo’n baard als Leopold II. Ik ben getrouwd in augustus ’47 en had met mijn toekomstige een afspraak gemaakt: voor het feest zou ik me nog één keer netjes scheren, en daarna zou ik mijn baard laten staan. Ik werkte toen in Marcinelle als enige fulltimer op de redactie, in een kamertje vlak naast de drukkerij. We woonden in Jamioulx, een kilometer of acht daarvandaan. De buren zagen dat mijn baard maar bleef groeien en ze gingen aan de gemeentesecretaris vragen of ik geen gevluchte nazi was die zich achter een baard verborg. Die man voelde zich verplicht naar het gemeentebestuur van mijn geboortestad Aalst te bellen om te vragen wie ik eigenlijk was.»
In welk kostuum kroop hij het eerst: dat van Dwarskijker of dat van de Man in het Venster?
Courteaux «Dat heeft allemaal even geduurd. Lange tijd heb ik vooral dingen vertaald uit de Franstalige bladen van Dupuis: veel van wat in de Humoradio werd gedrukt, kwam daaruit. ‘Ik wil zelf weleens iets doen,’ zei ik toen, en dat kon: ik heb een tijdlang kolderstukjes geschreven, en ik begon ook wekelijks over klassieke muziek te schrijven. Dat heb ik 35 jaar gedaan, dat is gestopt toen Guy Mortier hoofdredacteur was. We hadden geen botsingen, maar hij had meer ruimte nodig voor ‘zijn muziek’.
»De brievenrubriek is al vroeg gestart, Karel Cavens deed dat eerst. Hij was het beu, altijd dat gezeur dat we over de verkeerde zangers of zangeresjes schreven. En de regel was dat je mocht antwoorden op brieven, maar dat je niet tegen de lezers mocht ingaan. ‘Ik zal dat eens doen,’ heb ik toen gezegd, maar met mijn temperament was er geen sprake van dat ik me aan die regel zou houden. Ik reageerde meteen ferm als ik vond dat er onzinnige dingen werden verteld. Daardoor kwam er meer en meer post. En ik kreeg zelf veel dingen naar mijn hoofd geslingerd, over mijn houding inzake de oorlog in Vietnam of de apartheid in Zuid-Afrika. En toen ik de homo’s verdedigde, heb ik nogal wat over me heen gekregen! Ik heb die rubriek Open Venster heel lang heel graag gedaan, tot de echt interessante brieven wegbleven. Je kreeg steeds meer mensen die vonden dat ze over hun persoonlijke problemen een brief moesten schrijven, en daar kun je niets onder schrijven.
»Toen ik werd gevraagd ook televisiekritieken te schrijven, heb ik een beetje tegengesparteld, want ik had geen televisie. Het verhaal wil dat één van mijn voorgangers, de dichter Paul Snoek, ook geen televisie had en in het uitstalraam van een elektriciteitswinkel ging kijken. Ik heb een tv op kantoor gekregen en bleef daar ’s avonds kijken. Tot de video er was: dan keek ik ’s middags, als de anderen hun boterhammen gingen opeten.»
Op alle Humo-redactielokalen die ik ooit te zien kreeg, zat hij in een kamer apart.
Courteaux «Ik kan geen getater verdragen. Ik zat in mijn hoekje en men liet mij doen.»
Willy Courteaux, een klassiek eenmansorkest binnen de boomende Humo van de popdagen?
Courteaux «Ja, niet alleen in muzikaal opzicht, in alle opzichten, denk ik. Maar Humo was de plek waar dat kon. Waar alles mogelijk was. Ik heb nooit een seconde spijt gehad dat ik daar ben terechtgekomen. Ik kon ook nog andere dingen doen. Ik was erg geïnteresseerd in literatuur. Als jongeman heb ik wat gedichten geschreven, dat was niks – Kloos nagedaan. Dan een roman geprobeerd, dertig, veertig bladzijden, niks. Andere soort roman: dertig, veertig bladzijden. Weer niks, Graham Greene zou het nooit worden. En dus heb ik gezegd: ‘Idioot, stop ermee.’ En ik ben Shakespeare gaan vertalen. Dat is begonnen in 1953. ’s Avonds na het eten. En op zaterdag van 10 tot 12, van 2 tot 6, van 7 tot 10. Zondag: hetzelfde schema. Anders kom je nooit door de hele Shakespeare heen.»
Mark Schaevers
