Wim Vandekeybus werkt opnieuw samen met Trixie Whitley: 'Ze is een echte performance-madam'

Een dik jaar na TrapTown slaan choreograaf Wim Vandekeybus en Trixie Whitley de handen opnieuw in elkaar. Voor Traces inspireerde Vandekeybus zich op de Roemeense natuur, terwijl Whitley, na een kort uitje als actrice, de muzikale fundamenten legt. ‘Vanuit je intuïtie werken, werk maken waarbij je buik en je hoofd even belangrijk zijn: dat is wat Wim en mij bindt.’

“Donderdag wilde ze een dag vrij, maar ik heb gezegd: sorry Trixie, no way.” Het is maandagmiddag wanneer we in de studio’s van dansgezelschap Ultima Vez met regisseur en choreograaf Wim Vandekeybus spreken. Zes dagen later, op zondagavond, zal zijn nieuwe voorstelling Traces in première gaan in het Concertgebouw van Brugge. De tijd dringt, want ook al is de voorstelling zo goed als klaar, er moet nog met de muzikanten, die de dansers live ondersteunen, gerepeteerd worden.

“Donderdag kunnen we voor het eerst met hen repeteren”, zegt Vandekeybus. “Dat is héél kort dag. Trixie heeft nog concerten tot en met woensdag. Donderdag moet er dus gewerkt worden. Want vrijdag krijgen we nog maar drie uur op scène.”

Twee dagen later, enkele uren voor haar concert in de Vooruit, spreken we met Trixie Whitley. Die van haar regisseur alsnog een vrije dag heeft kunnen bekomen. Ze zegt het zonder verpinken. “Als ik té veel tijd heb, ben ik minder gefocust. Meer druk helpt. Mijn lief zegt dat ook: I perform best when I’m thrown into the lion pit. Als de dingen te comfortabel zijn, dan verlies ik mijn focus. Dan begin ik aan andere ideeën te werken, in plaats van me te richten op wat er vlak voor mij is. Ik woon al vijftien jaar in New York: daar is het een fucked up state of mind: time is money. Iedereen moet kunnen presteren in zo weinig mogelijk tijd. Ik ga daar eigenlijk niet mee akkoord, maar ik ben wel dankbaar dat ik met druk heb leren omgaan, dat ik heb geleerd om constructief en productief te werken op korte tijd. Voor Wim is dat trouwens een beetje hetzelfde, heb ik de indruk. Hij werkt heel intens, in korte tijd.”

undefined

En dus wordt het nog een spurt naar de première van Traces. Toch heeft Vandekeybus alle vertrouwen in zijn vijf muzikanten: naast Trixie Whitley zijn dat Daniel Mintseris, Ben Perowsky, Shazad Ismaily en Marc Ribot, die eerder de muziek maakte voor Vandekeybus’ voorstelling Inasmuch as Life Is Borrowed en de soundtrack schreef voor zijn film, Galloping Mind. Al die muzikanten, zegt de choreograaf en regisseur, “zijn echte professionals”. En kunnen dus tegen de klok werken.

De twee kennen elkaar al al langer. Vorig jaar was de Gents-New Yorkse zangeres als actrice te zien in de film die Vandekeybus’ voorstelling TrapTown begeleidde, en was ze deels verantwoordelijk voor de muziek bij dat stuk. Als TrapTown iets heeft geleerd, is het wel dat het klikte tussen de twee. Ze hebben een gelijkaardige manier van werken, en geen van hen heeft een formele opleiding genoten. “Hoe Wim werkt, hoe hij denkt, ik begrijp dat volledig”, zegt Whitley. “Ik herken mezelf in zijn gedachtegang. Soms toch (lacht). Hij is heel abstract, zijn gedachten zijn all over the place. Voor veel mensen kan dat enorm chaotisch lijken, maar het is gewoon een overvloed aan creativiteit die hij uitlaat. Dat is niet altijd even evident om daarmee om te gaan, maar ik kan dat. Hij geeft mij ook veel vertrouwen. Hij vertrouwt mijn intuïtie. Dat kom ik niet vaak tegen. Maar vanuit je intuïtie werken, werk maken waarbij je buik en je hoofd even belangrijk zijn, dat is wat Wim en mij bindt.”

Autodidact

Tijdens de productie van TrapTown kreeg Vandekeybus telefoon uit Frankrijk. De Philharmonie de Paris wilde dat hij voor hen een voorstelling maakte. “Zij zeiden: het moet een stuk met met livemuziek zijn, maar jij kiest je muzikanten. Toen dacht ik al: ik wil weer met Trixie werken.”

En dus sloegen Whitley en Vandekeybus opnieuw de handen in elkaar voor Traces. Een voorstelling waarin Vandekeybus voor het eerst in lange tijd alle tekst weer overboord gooit, zowel in zijn regie als in de muziek. “Ik heb tegen Trixie ook gezegd: misschien is het interessant om, na TrapTown, geen lyrics te zingen, maar je stem echt als instrument te gebruiken. Ze heeft dat idee blij omhelsd.

“Ik heb de laatste jaren heel veel stukken gemaakt die ‘geschreven’ waren, die van een tekst van een schrijver vertrokken. Mockumentary of a Contemporary Saviour heb ik met Bart Meuleman gemaakt. Pieter De Buysser heeft de tekst geschreven voor TrapTown. En Die Bakchen - Lasst uns tanzen was een samenwerking met Peter Verhelst. De tekst was altijd de drive achter die stukken. Nu wilde ik weer beginnen met het creëren van een bepaalde sfeer, zonder dat ik daarvoor van iemand anders afhankelijk was.”

undefined

Blijft de vraag: welke sfeer? Tijdens de voorbereiding voor Traces kreeg Vandekeybus de vraag om een voorstelling te maken in het kader van de nieuwste editie van het cultuurfestival Europalia, dat dit jaar rond Roemenië draait. “Ik dacht: waarom kan het dit stuk niet zijn?” Vandekeybus trok een week naar het land in Oost-Europa, en meer dan door de politieke erfenis van de dictator Nicolae Ceausescu werd hij aangesproken door de Roemeense natuur. “De laatste bossen, waar nog dieren leven die je in de rest van Europa niet meer vindt. Beren en wolven, dat soort dieren. Ik dacht: dit moet het thema worden.”

Het decor van Traces bestaat uit een geasfalteerde weg, aan de rand van een bos – een plaats waar de beschaving en de natuur met elkaar botsen. Achteraan op de scène staan de vijf muzikanten. “Centre stage staan, dat is niet waar het om draait voor mij”, zegt Whitley. “Ik wil ten dienste staan van de kunstvorm. Het gaat niet over mijn ego. Waarmee ik niet wil zeggen dat ik geen ego heb.”

Voor de muziek die ze componeerden, halen ze hun inspiratie uit de Roma-cultuur. “Ik heb Trixie en Marc een playlist opgestuurd, ter inspiratie. Dat was vooral Balkan-muziek. Ik wist dat ze geen gypsies zijn, maar ze zijn wel heel goede muzikanten. Ik wist dat ze dat zouden kunnen.” Whitley: “Ik had zoiets van: de max! Ik stond daar volledig voor open. Ik heb wel gezegd: Wim, je weet dat ik autodidact ben: most of the time I have no idea what I’m doing. Maar as long as you’re cool with that... (lacht) Hetgeen waar ik het meeste waarde aan hecht, is evolutie, groeien. Er is niets dat voor mij meer waardevol is dan dat. Maar om te kunnen groeien, heb ik uitdagende situaties nodig.”

Het juiste moment

Als het van Vandekeybus had afgehangen, had die uitdaging al veel vroeger plaatsgevonden. “Ik heb haar ooit eens gecontacteerd, toen zij nog heel jong was, om de muziek te maken voor Scratching The Inner Fields, een voorstelling met enkel meisjes. Maar dat is toen een beetje misgelopen. Het was niet het juiste moment, denk ik.”

Whitley herinnert zich die aanvraag nog. Ze begon toen net samen te werken met de Canadese muzikant en producer Daniel Lanois, die meewerkte aan platen van wereldberoemde artiesten als Brian Eno, U2 en Bob Dylan. “Dat was een jaar of tien jaar geleden, ik was 21 of zo”, vertelt Whitley. “Dat was vree komisch. Ik dacht: die Wim Vandekeybus zal via mij aan Lanois willen geraken. Er zijn zo veel opportunisten in deze wereld, weet je.”

Vandekeybus bleek geen opportunist te zijn. Hij was al langer onder de indruk van de jonge muzikante. “Ik heb ooit een concert van haar gezien, toen ze nog maar twee weken gitaar speelde. Amai. Ze is een klein meisje, maar ze maakt veel indruk. Ze is een echte performance-madam.” Via Alan Gevaert, bassist bij dEUS en de oom van Whitley, kwam Vandekeybus in contact met Whitley. “Ik ben dan New York geweest en met haar aan TrapTown beginnen te werken. Dat was heel fijn.”

undefined

In TrapTown kreeg het publiek ook een andere kant van Trixie Whitley te zien: die van actrice. Voor ze op haar zeventiende naar New York trok om een muziekcarrière uit te bouwen, speelde en danste Whitley al mee in voorstellingen van Kopergietery, Les Ballets C de la B en Sidi Larbi Cherkaoui. “Ik heb me altijd afgevraagd: wil ik nu actrice worden, of muzikante, of danseres? Maar als ik een professionele danseres was geworden, was ik nu al bijna met pensioen. Dan leid je een atletenleven, en houd je op als je 35 ben. En wat betreft acteren: ik ben nooit geïnteresseerd geweest in commerce, maar wel in de expressievormen.”

Whitley liet twee filmrollen – waaronder de hoofdrol in de film Bo – aan zich voorbijgaan: muziek kreeg voorrang. “Ik moest keuzes maken. Dat was op hetzelfde moment dat Wim me voor het eerst vroeg, zowat tien jaar geleden. Ik werkte toen nog als serveerster, ik combineerde drie jobs, en in mijn vrije tijd probeerde ik me muzikaal te ontwikkelen. Dat was een kwestie van buikgevoel. Die filmvoorstellen, dat voelde niet helemaal juist aan. Mijn intuïtie neigde naar muziek. De laatste vijftien jaar heb ik me daar heel intens op gefocust. Nu wil ik die andere vormen opnieuw integreren.”

Alleen moet Whitley, na haar rol in TrapTown – ‘Ze acteerde keigoed’, zegt Vandekeybus – in Traces weer even in haar muzikantenrol kruipen. Of ze dat jammer vindt? “Een beetje wel, ja. Ik heb dat ook al tegen Wim gezegd: ik ben eigenlijk gewoon een megagefrustreerde danseres!”

© De Morgen