Yuval Noah Harari - Homo Deus
Al eens een blurb van de hand van Bill Gates gelezen? Dat gaat zo: ‘Both Melinda and I read this one, and it has sparked lots of great conversations at our dinner table.’ ‘Sapiens’ heet het boek dat Bill en Melinda bij het tafelen zo beviel – ondertitel ‘Een kleine geschiedenis van de mensheid’.
Niks dan Grote Vragen in dat boek van de Israëlische historicus Yuval Noah Harari: waar komen we vandaan, hoe werden we wie we zijn, waar gaan we naartoe? Zijn antwoorden verraden zoveel intelligentie en speelse originaliteit dat ‘Sapiens’ wereldwijd beroemde supporters kreeg: Mark Zuckerberg, Barack Obama, Umberto Eco en vele anderen sloten zich aan bij Bill en Melinda. De snelcursus ‘Mens van Harari’ is zo aantrekkelijk omdat hij middels vaak verrassende en altijd heldere formuleringen gigahoeveelheden wetenschappelijke lectuur in een snedig betoog vervlecht. Harari durft te veralgemenen en heeft de stilistische middelen in huis om dat opzichtig goed te doen.
‘Homo Deus. Een kleine geschiedenis van de toekomst’ heet zijn nieuwe boek, en het bestrijkt te lang hetzelfde terrein als zijn voorganger. De herhalingsles over de homo sapiens, ‘het dier dat een god werd’, had korter gekund, de schets van zijn toekomst had langer gemogen. Bij de aanvang van de 21ste eeuw is dit het prentje waar Harari van uitgaat: nu de mens honger, ziekte en oorlog behoorlijk onder controle heeft, schuift hij een nieuwe agenda naar voren: de jacht op geluk, onsterfelijkheid, goddelijkheid. Technologie is wat hem daarbij helpt – religie, ideologie en politiek komen er weinig aan te pas. Het gevaar van een oprukkende islam, bijvoorbeeld, veegt Harari in een paar zinnen van tafel. ‘God is wel degelijk dood, het kost alleen wat tijd om Zijn lijk af te voeren.’
Biotechnologie en artificiële intelligentie zullen niet alleen de economie en de samenleving veranderen, maar ook onze lichamen en geesten. Harari schetst welke richtingen het upgraden van de mens zoal kan uitgaan, via biologische manipulatie, cyborgtechnieken of de creatie van niet-organische wezens. Niet dat zijn boek daardoor een sciencefictioncatalogus wordt, want de wereld van 2100 voorspellen vindt Harari eigenlijk tijdverspilling.
undefined
In ieder geval: over enkele decennia zal onze wereld onherkenbaar veranderd zijn en die evolutie valt volgens Harari niet te stoppen. Als we al wisten waar de rem zat, zouden we hem toch niet gebruiken: een ineenstortende economie is geen optie. En kijk maar naar het galopperende internet: de technologie loopt op de politiek vooruit.
De wetenschap van de 21ste eeuw, en dan komen we bij het kernthema van Harari, haalt tegelijk de fundamenten van onze visie op mens en wereld onderuit: we beleven het einde van de humanistische ideologie, van het verhaal van het autonome individu met een vrije wil – een fictie die de breinwetenschap al onderuit heeft gehaald. De mens is een verzameling algoritmen, ingewikkelder dan een koffieautomaat, maar niet wezenlijk anders. Democratie en individuele mensenrechten maken plaats voor een wereld die het collectief centraal stelt, een wereld waarin Harari een grote kloof ziet ontstaan tussen massa’s overbodige mensen, ontdaan van militair en economisch nut, en een elite die zich, financieel én biologisch, weet te upgraden. Of die elite ook de controle in handen zal houden, is nog maar de vraag, want Harari voorziet hyperintelligente algoritmen die de mens beter zullen kennen dan hijzelf en voor hem beslissingen zullen nemen.
Harari is een schrijver die je blijft boeien: met een stellige toon geeft hij zijn hypothesen schijnbaar stevige fundamenten. Het is dan ook een schokje als hij aan het eind verrassend hard aan zijn eigen bouwwerk gaat schudden en stelt dat de mens misschien toch geen algoritme is.
Hij schrijft geen politiek manifest, zegt Harari, hij extrapoleert alleen de huidige trends om discussies te stimuleren over te maken keuzes. Vervolgens ontbreekt elke aanzet in die richting. Als een alternatieve toekomst het onderwerp zal uitmaken van zijn derde grote boek, wordt dát het belangrijkste.
