De politieke toestand in België lijkt uitzichtloos. De hoofdrolspelers verslijten wekelijks een paar schoenen: zo hard wordt er met de voeten gesleept. Yves Leterme maakte het twaalf jaar geleden ook al eens mee, toen hij zich ondanks 800.000 stemmen te pletter liep op de granieten muur van Madame Non & co. Vandaag is de ex-premier een internationale bestuurder die zijn tijd verdeelt tussen Parijs, Bredene en China, en die het gekrakeel in de Wetstraat aanschouwt met een onthechte blik. ‘Ik ben nu gelukkiger dan in de politiek.’
In zijn hoogdagen als CD&V-kopman en premier hobbelde België van crisis naar crisis: instortende banken, het ontslag van de regering, eindeloze obstructies tussen Vlamingen en Walen. Door al die veldslagen raakte Yves Leterme (58) verbitterd. Zijn vertrek uit de politiek was een keerpunt. Na acht verfrissende jaren als bestuurder bij de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO), de ngo IDEA, de UEFA en privébedrijven als Volkswagen is de nare nasmaak weggespoeld. Hij volgt de Belgische politiek weer van nabij en zijn analyses zijn scherper dan ooit.
HUMO Bij CD&V moesten de zogenaamde ‘twaalf apostelen’ de verkiezingsnederlaag analyseren, maar hun rapport mocht niemand voor het hoofd stoten. Wordt het geen tijd dat de partij radicaal het bord afveegt?
Yves LETERME «Alle klassieke bestuurspartijen maken een klimaatverandering mee, het is niet gewoon even slecht weer. Met de basiswaarden van de christendemocratie is niets mis, maar de stijl en de partijwerking moeten moderner worden.»
HUMO Rik Van Cauwelaert schreef dat CD&V niet heeft gemerkt dat de arbeidersbeweging, de middenstand en de Boerenbond verkruimeld zijn. ‘Er is alleen nog een veelgelaagde middenklasse, die bij verkiezingen haar eigenbelangen in het oog houdt en bijgevolg electoraal heen en weer zapt.’
LETERME «Hij heeft grotendeels gelijk. Ik noem dat de Uberisering van de samenleving. Alle tussenschakels worden weggevaagd: tussen producent en consument, tussen kranten en hun lezers, tussen programmamakers en kijkers… Mensen moeten niet meer naar het bankkantoor om te bankieren of naar het reiskantoor om een vakantie te boeken. Op alle domeinen krijg je één-op-één-relaties. De politiek zal die trend moeten volgen. Voor CD&V is dat een grote stap. Ons partijmodel is traag, omdat het gebaseerd is op langdurig overleg met het middenveld. Als we vroeger standpunten naar buiten brachten, wisten we dat die breed gedragen waren. Dat model is achterhaald. Het debat verloopt nu sneller en impulsiever, en er is ook minder samenhang in de samenleving .»
HUMO Hoe moet CD&V daarop reageren?
LETERME «Door de mensen directer te betrekken bij de politiek. De burgemeester van Parijs werkt met burgerbudgetten, wijkvergaderingen en inspraakmomenten.»
HUMO Moet CD&V ook sloganesker worden om de strijd tegen de populisten te winnen?
LETERME «Compromissen en samenhorigheid zijn altijd minder catchy dan slogans. In die zin begin je met 1-0 achterstand aan de match tegen de populisten. Politici zullen hun taal dichter bij die van de Dorpsstraat moeten brengen, maar zonder de mensen achterna te lopen.»
HUMO Hilde Crevits wordt alom beschouwd als de geknipte nieuwe voorzitter, maar u raadt het haar af. Ze is daar naar verluidt niet gelukkig mee.
LETERME «Ik heb het haar al persoonlijk gezegd. De partij heeft nood aan een frisse leider die onbevangen nieuwe paden kan inslaan. Als je al vijftien jaar mee op kop loopt, is dat moeilijker. Bovendien lijkt het me makkelijker om een nieuwe voorzitter te vinden dan om Hilde te vervangen in de Vlaamse regering.»
HUMO Moet CD&V niet gaan voor een jonge figuur als Sammy Mahdi? Hij kan misschien weer jongeren en stedelingen aanspreken.
LETERME «Of het nu iemand van 30 of 50 jaar is, maakt weinig uit. Het belangrijkste is dat de nieuwe voorzitter de schwung er weer in krijgt en het lef heeft om een langetermijnkoers uit te zetten, zonder zich te laten afleiden door de peilingen. Want dat is het drama van de partijpolitiek: men voert een beleid en kiest standpunten in functie van peilingen. Het is alsof Julian Alaphilippe in de Tour na élke kilometer zou proberen om de eerste te zijn.»
HUMO Hendrik Vuye, professor staatsrecht en ex-N-VA’er, meent dat de mensen zich afkeren van de politiek omdat die niets meer verwezenlijkt: ‘Op een bepaald moment heeft de kiezer door dat het allemaal praatjes zijn.’
LETERME «Dat gevoel heeft zeker meegespeeld. Ik vrees dat mensen te veel verwachten van politici, maar het klopt dat de politiek er niet meer in slaagt om de belofte van goed bestuur in te vullen. Mensen zien dat de files aangroeien, dat er migranten in het Maximiliaanpark en op parkeerterreinen langs de snelweg kamperen en dat het klimaatprobleem niet wordt aangepakt. Ze hebben de indruk dat politici alleen nog met zichzelf bezig zijn. Ook de vooruitgangsgedachte is onderbroken: sinds de Tweede Wereldoorlog geloofde elke generatie dat haar kinderen het beter zouden hebben. Dat geloof is weg.»
undefined
undefined
'In 2008 lag ik, als premier, een week in het ziekenhuis na een inwendige bloeding. Toen begon ik me af te vragen waarmee ik bezig was.'
HUMO Hoe breng je dat terug?
LETERME «Er is nood aan een partij die het eigenbelang overstijgt, die zegt waar het op staat en doet wat nodig is om ons land weer op de sporen te krijgen, desnoods met onpopulaire maatregelen.
»Ik begrijp niet waarom de Vlaamse regering het statiegeld niet kon invoeren. In Zweden werkt dat perfect, en Frankrijk heeft nu ook beslist het in te voeren. Ook het debat over de bedrijfswagens blijft maar aanslepen. Het staat als een paal boven water dat er te veel auto’s op de weg zijn, waardoor de economie en de volksgezondheid schade oplopen. Pak dat probleem dan aan. In tijden van klimaatverandering en luchtvervuiling is het onverdedigbaar dat we mensen aanmoedigen om met de wagen naar het werk te komen. België wil een logistieke hub zijn, maar dan moet je dat ook mogelijk maken. Vandaag staat iedereen stil.
»Misschien is dat wel het DNA van CD&V: verantwoordelijkheid opnemen en het landsbelang vooropstellen.»
HUMO Wordt het niet tijd dat de traditionele partijen de krachten bundelen, in plaats van hun meningsverschillen op te kloppen en de kiezer onbetaalbare cadeaus te beloven? Misschien hebben we nood aan een nieuwe middenpartij, zoals die van de Franse president Emmanuel Macron?
LETERME «Emmanuel Macron heeft iets hoopvols gecreëerd, maar werd geholpen door de omstandigheden: de affreuze balans van zijn voorganger François Hollande, de instorting van centrumlinks, de schandalen bij centrumrechts. Dankzij het presidentiële kiessysteem kon hij zich ook aan alle Fransen presenteren. In ons systeem met provinciale kieskringen vanwaaruit we verkozenen naar het parlement sturen, was zijn beweging nooit zo sterk gegroeid. Als Macron een West-Vlaming was geweest, had men alleen in West-Vlaanderen op hem kunnen stemmen.»
HUMO U gelooft niet in zo’n nieuwe middenpartij met mensen van CD&V, Open VLD en zelfs de N-VA?
LETERME «Net als in veel andere Europese landen hebben we een overaanbod aan partijen. Vroeg of laat zal het landschap herschikt worden: de kiezer zal sommige partijen gewoon elimineren. Als daar een middenpartij uit komt die centrumlinks en centrumrechts verenigt, kan die een absolute meerderheid halen.»
HUMO Volgens de jongste peiling van VTM en Het Laatste Nieuws is Vlaams Belang de grootste partij en gaan CD&V, de N-VA en de SP.A verder achteruit. Zorgt dat voor paniek?
LETERME «Het zou geen zware impact mogen hebben op de partijleiding, maar het bepaalt wel de sfeer waarin ze moet werken.»
HUMO Moet CD&V op vlak van migratie naar rechts opschuiven, zoals Hendrik Bogaert en Pieter De Crem bepleiten?
LETERME «We moeten onze humanitaire verplichtingen blijven naleven. Maar het wordt wel tijd dat we, voor diegenen die hier willen blijven, meer nadruk leggen op de plichten. Wij mogen eisen dat ze de taal leren, zich aanpassen, onze democratische waarden aanvaarden en beseffen dat de rechtsstaat boven het geloof staat.»
HUMO Uit de peiling bleek ook dat maar 35 procent van de Vlamingen het cordon sanitaire steunt. Hadden CD&V en Open VLD extreemrechts moeten meenemen in de Vlaamse regering, zodat ze de handen moeten vuilmaken?
LETERME «Met hun programma kun je als democratische partij niks aanvangen.»
HUMO Tom Van Grieken leek toch bereid veel toe te geven?
LETERME «Politiek gaat ook over vertrouwen in de stijl van je partners. Blijkbaar was dat er niet. Terecht, als je de ranzigheid ziet die men in de marge van die partij laat gedijen. Regeren met Vlaams Belang betekent dat je onversneden racisme legitimeert.»
HUMO Vindt u dan dat Bart De Wever die partij salonfähig heeft gemaakt door hen zo lang bij de Vlaamse onderhandelingen te betrekken?
LETERME «Nee. Ik heb in 2004 als eerste een gesprek gevoerd met Vlaams Belang. Je moet de kiezers respecteren en minstens luisteren naar hun vertegenwoordigers. Het stoorde me wel dat Bart De Wever die gesprekken zo lang heeft gerekt.
»Iedereen lijkt er nu van uit te gaan dat ze over vijf jaar nog groter zullen zijn. Maar dat is geen fataliteit. In het verleden werden ze al eens fors teruggedrongen.»
HUMO Daar is fris en fruitig beleid voor nodig, en dat lijkt er, zeker federaal, niet in te zitten. Tom Van Grieken zei onlangs dat staatsmanschap in de volksmond gelijkstaat aan kiezersbedrog.
LETERME «Als je met bepaalde idealen in de politiek stapt, kun je die op lokaal niveau vrij makkelijk vertalen naar beleid. In de Vlaamse regering, en zelfs in een Europese context, lukt dat ook nog. Maar op federaal niveau is het bijna onmogelijk geworden. Ik heb in 2008 al gezegd dat het Belgische model op zijn limieten botste. De Franstaligen verguisden me daar toen voor, maar vandaag zien ze het blijkbaar zelf ook in.»
HUMO Waarom werkt het niet meer?
LETERME «Veel zaken worden geblokkeerd door één kleine schakel in de ketting, die maakt dat alles jarenlang vastzit en beslissingen te laat komen. In China werkt het 5G-netwerk zelfs in afgelegen streken al, bij ons is het er nog altijd niet, omdat de regio’s blijven kibbelen over de verdeling van de opbrengst van de licenties. Hetzelfde met de nachtvluchten, het klimaatplan en de begroting: telkens raken Vlaanderen, Brussel en Wallonië het maar niet eens over de verdeling van de inspanningen. Het Overlegcomité kan die patstellingen wel behandelen, maar dat is toch veel comité en weinig overleg.»
HUMO Moeten we dan alles weer overhevelen naar het Belgische niveau, zoals Kristof Calvo voorstelt?
LETERME «Nee, want dan krijg je dezelfde conflicten binnen de regering. Er moet een instantie komen die beslissingen kan opleggen, zoals een scheidsrechter in het voetbal. Het Overlegcomité heeft die bevoegdheid niet.»
undefined
'België is niet aan het verdampen, maar de rekening loopt op en de toekomstige generaties zullen daarvoor opdraaien'
HUMO Karel De Gucht zei ooit dat België zou verdampen op het moment dat er geen federale regering meer gevormd kan worden. Zijn we bijna zover?
LETERME «Het wordt een gewoonte dat er na verkiezingen maandenlang geen regering is. In andere landen zou dat tot grote nervositeit leiden. Bij ons is het nu de derde keer en er lijkt geen vuiltje aan de lucht. De president van Congo wordt ontvangen, we vaardigen een Eurocommissaris af en binnenkort zal er ook wel een begroting worden neergelegd. In mijn periode, die van de beruchte 541 dagen, hebben we een sociaal akkoord gesloten en twee begrotingen afgeleverd, en namen we deel aan de oorlog in Libië. Maar de huidige regering heeft al sinds december geen meerderheid meer en straks zijn de premier en bijna alle vicepremiers weg. Is België daardoor aan het verdampen? Nee, maar het bestuur is wel verlamd en de rekening loopt op. De toekomstige generaties zullen daarvoor opdraaien.»
HUMO Is de huidige generatie politici zo cynisch dat ze zich dat niet aantrekt?
LETERME «Nee, maar degenen van wie nu wordt verwacht dat ze een regering vormen, hebben allemaal verloren. Dan is het normaal dat ze zich vooral afvragen hoe ze hun partij weer sterker kunnen maken.»
HUMO Bij de PS willen ze dat doen door de N-VA buiten te houden. Ze zitten in een zetel, omdat ze onmisbaar zijn voor de vorming van een regering. ‘En ze hebben meer geduld dan wij allemaal,’ zei Béatrice Delvaux van Le Soir.
LETERME «Bij de onderhandelingen in 2007 botsten we bij Joëlle Milquet en Olivier Maingain ook op een muur. Ik heb hen toen al gewaarschuwd: ‘Als jullie een redelijke stap vooruit botweg blijven weigeren, besef dan dat er straks geen mensen meer zullen zijn die met jullie willen spreken’.»
HUMO Denkt u niet dat Open VLD en CD&V vroeg of laat zullen plooien voor de druk van de PS?
LETERME «De kiezer heeft hun alle redenen gegeven om aan de kant te blijven staan. Ze beseffen heel goed dat het aartsgevaarlijk is om in een regering met groenen en socialisten te stappen en de N-VA slapend rijk te laten worden in de oppositie.»
HUMO Welke uitweg ziet u nog?
LETERME «De Franstaligen zullen voorstellen om snel een regering te vormen, met de belofte om de komende jaren een nieuwe staatshervorming uit te werken.»
HUMO Welke meerwaarde heeft België nog voor de Vlamingen?
LETERME «Zaken als defensie, justitie en politie organiseer je beter op grotere schaal. Daarnaast zit je met Brussel, de sociale zekerheid en de staatsschuld. Dat uit elkaar halen is schadelijker dan de huidige toestand. Brussel, met zijn internationale rol, zorgt voor een aanzienlijk deel van onze welvaart. Als je het land uit elkaar haalt, verlies je dat. Daarom denk ik dat er over twintig jaar nog altijd een Belgische staat zal zijn, maar hopelijk werkt die beter dan vandaag.»
HUMO Wat moet een nieuwe federale regering doen, als ze ooit gevormd raakt?
LETERME «De begroting en het klimaat zijn het dringendst. Men zal tegelijk moeten besparen en belastingen hervormen. Mensen die de beloftes uit de kiescampagne hebben geloofd, zullen ruw ontwaken. Die goednieuwsshow was gewoon surrealistisch.»
Liefde in Parijs
HUMO U hebt de voorbije jaren in Parijs en in Stockholm gewerkt en u vertoefde vaak in China. Het leek alsof u een nomadenbestaan leidde.
LETERME (lacht) «Zo voelde het soms, ja. Ik reis nog altijd veel, al is het sinds mijn vertrek bij IDEA (internationale ngo die democratie stimuleert, red.) met een derde verminderd.»
HUMO Waar is uw thuis?
LETERME «Ik heb een appartement in Bredene, zodat ik mijn moeder en mijn kinderen geregeld kan zien, en ik woon samen met mijn Franse partner in de buurt van Parijs. Voordien huurde ik nog een huis in Stockholm. Ik heb er graag gewoond, maar ik was de lange winters beu: van oktober tot begin maart vertrek je ’s morgens in het donker en kom je ’s avonds in het donker weer thuis. Alleen in de weekends zag ik daglicht.»
HUMO Was uw exit bij IDEA niet wrang? In een audit klaagden werknemers over uw ‘autoritaire stijl’. En er was commotie omdat u de Zweden de Belgische belastingen op uw loon liet terugbetalen.
LETERME «Ik deed die job graag en ik hou er geen bitter gevoel aan over. De heisa ging over mijn nettoloon. Bij de OESO had ik een mooi contract, dus vroeg ik bij IDEA een bepaald nettoloon, ongeacht de belastingen. Na een tijd zocht de Zweedse regering excuses om onder die deal uit te komen, onder meer door een audit te starten waarin gefrustreerde ex-werknemers aan het woord kwamen. Dat was hypocriet. Die audit toonde aan dat ik recht in mijn schoenen stond. Ik heb daar niet echt van wakker gelegen. Misschien hebben de Zweden onderschat dat iemand met mijn parcours tegen een stootje kan.»
HUMO U bent nu adviseur bij Volkswagen, de autofabrikant die de kluit op grote schaal belazerde met het dieselschandaal.
LETERME «De adviesraad waarin ik zetel, werd opgericht ná het dieselschandaal. Het is onze taak om hen te helpen een nieuw bedrijf te worden dat omschakelt naar schonere technologie. Dat lukt aardig: Volkswagen zet het meest van alle fabrikanten in op elektrische wagens en ijvert voor eerlijker tests. Ze waren trouwens niet het enige bedrijf dat vals heeft gespeeld.»
HUMO U bent ook bestuurder bij het Chinese durfkapitaalfonds ToJoy. Politicoloog Jonathan Holslag vond dat ‘pure schraapzucht ten koste van onze economie, een staatsman onwaardig’.
LETERME «Ik ken meneer Holslag niet, maar hij weet duidelijk niet waarover hij praat. Daarom til ik niet te zwaar aan zijn uitspraken, hoewel ik ze zeer vervelend vond voor mijn kinderen.»
HUMO Het klopt niet dat u onze economie verzwakt door voor de Chinezen te werken?
LETERME «Nee. Samen met Irina Bokova, de vroegere directeur van de Unesco, help ik bij de ontwikkeling van de provincie Guizhou, het armste deel van China. Veel internationale bedrijven richten zich op de kustzone en de grote steden, maar in Guiyang, de hoofdstad van Guizhou, zie ik in een hele week misschien twee Europeanen. Wij proberen buitenlandse onderzoekers, leraars en ondernemers naar daar te halen om de kwaliteit van het onderwijs, de gezondheidszorg en het bedrijfsleven te verhogen.
»Daarnaast ben ik bestuurder bij een investeringsgroep die Europese bedrijven toegang geeft tot de Chinese markt. Een Europees bedrijf dat bijvoorbeeld automatische fruitpersen maakt, kan die producten in Europa aanbieden aan 500 miljoen potentiële consumenten, in China zijn dat er 1,4 miljard.»
undefined
undefined
'Jaarlijks gaat er 33 miljoen euro belastinggeld naar de Vlaamse Opera. Daarmee vergeleken is de 100 miljoen euro aan fiscale voordelen in het voetbal niet overdreven.'
HUMO Als hoofd van de UEFAcommissie die waakt over de financial fairplay in het voetbal, opende u een dossier tegen Manchester City. De club beschuldigde uw commissie daarop van ‘fouten, misinterpretaties en een fundamenteel gebrek aan dossierkennis’. Hoe kwam dat aan?
LETERME «Dat zo’n grote club je aanvalt, is zeer onaangenaam. Maar verder zeg ik niks over lopende dossiers.»
HUMO De topclubs hollen die financiële regels voortdurend uit en marchanderen met de UEFA over boetes en schorsingen. Zijn ze te machtig?
LETERME «De huidige regels maken het mogelijk om daartegen op te treden. Het is niet zo dat de UEFA niet opgewassen is tegen die clubs.»
HUMO Hebt u ook de indruk dat de operatie Schone Handen in het Belgische voetbal met een sisser zal aflopen? De usual suspects zoals Mogi Bayat zijn weer volop actief.
LETERME «Omkoping en matchfixing zijn dodelijk voor de sport, net als aberrante spelerslonen, makelaarsvergoedingen en financieel gesjoemel. Als je met clubleiders en mensen van de voetbalbond spreekt, zijn ze zich daarvan bewust.»
HUMO De voetbalbond stelde onder meer voor dat spelers hun makelaars voortaan zelf betalen, maar dat hebben de clubleiders en de makelaars meteen afgeserveerd.
LETERME «Ik vond het geen slecht voorstel, maar je kunt het ook omzeilen als de club te veel betaalt aan de speler, en die een deel doorstort aan zijn makelaar. Eigenlijk moet je strengere normen internationaal kunnen toepassen, anders verzwak je het Belgische voetbal. Helaas raakt men het in Europa zelfs niet eens over wanneer de transferperiodes moeten starten en eindigen.»
HUMO Wat vindt u van het voorstel om de fiscale voordelen in het voetbal af te schaffen?
LETERME «Je zou het huidige systeem kunnen vervangen door een taxshelter, zoals voor Belgische films. Maar als je alle voordelen schrapt, duw je ons voetbal kopje-onder.»
HUMO Het wringt toch dat de poetsvrouw van Anderlecht meer belastingen moet betalen dan een sterspeler als Samir Nasri?
LETERME (droog) «We mogen niet vergeten dat voetbal een positieve maatschappelijke rol heeft. Het is de favoriete vrijetijdsbesteding van veel mensen. Jaarlijks gaat er 33 miljoen euro belastinggeld naar de Vlaamse Opera, die een niche vertegenwoordigt. Daarmee vergeleken is de 100 miljoen euro aan fiscale voordelen in het voetbal niet overdreven, zeker niet als dat geld naar de jeugdwerking gaat. Als het naar hoge spelerslonen vloeit, is er wél een probleem.»
Wetstraatbubbel
HUMO Hoe kijkt u op uw 58ste terug op uw carrière?
LETERME «Ik voel me tevreden en bevoorrecht dat ik zoveel boeiende jobs heb mogen doen. Ik ben nooit in de politiek gestapt om er levenslang te blijven, de bedoeling was altijd om verschillende ervaringen op te doen. Het doet me plezier dat ik mijn kansen zelf heb afgedwongen. Ik was niet de zoon van. Ook de functies die ik in het zakenleven heb bekleed, zijn geen postjes die mijn partij of de regering voor mij heeft geregeld.»
HUMO Wat was het doorslaggevende argument voor uw afscheid uit de politiek?
LETERME «In 2008 lag ik, als premier, een week in het ziekenhuis na een inwendige bloeding. Dat was een moment van loutering. Ik vroeg me af waarmee ik bezig was en wat ik nog wilde doen in het leven. Een uitweg uit de politiek leek me zeer aanlokkelijk, en na de bankencrisis en het ontslag van mijn regering werd dat gevoel nog sterker. Toen me in 2011 opnieuw werd gevraagd om minister te worden, wilde ik de regie van mijn leven weer in handen nemen en iets anders doen. Ik had te vaak gepleit tegen beroepspolitici die op hun 24ste op een kabinet beginnen en tot hun pensioen in de politiek blijven zitten. Net daarom heb ik ook altijd geprobeerd mensen van buiten de politiek aan te trekken, zoals Kris Peeters en Ivo Belet.»
undefined
'In het buitenland krijg ik het niet uitgelegd dat Bart De Wever na elke verkiezing aan de kant blijft staan'
HUMO Wat is er mis met beroepspolitici?
LETERME «Ze maken deel uit van een apart wereldje met eigen normen en wetten, waarin lijfsbehoud belangrijker wordt dan idealisme. Als je vijftien jaar in de regering zit en door een chauffeur wordt rondgereden, groeit er een kloof met de rest van de maatschappij. Na acht jaar in de Wetstraatbubbel moest ik wennen aan het gewone leven: aan hoe de mobiliteit werkte en hoe de technologie was doorgedrongen in alle domeinen van de samenleving.»
HUMO Steekt het niet dat u uw grote afspraak met de geschiedenis hebt gemist? In 2007 was u de koning van Vlaanderen, met 800.000 stemmen en de steun van kartelpartner N-VA. Maar de Franstaligen blokkeerden de beloofde staatshervorming, waarna het kartel splitste.
LETERME «Dat was niet alleen voor mij, maar ook voor de partij en voor België een cruciaal moment. Het is niet gelukt, en dat heeft pijn gedaan. Maar de ontgoocheling daarover is doorgeslikt.»
HUMO Hebt u fouten gemaakt?
LETERME «Ongetwijfeld. Misschien miste ik een stuk creativiteit, hoewel Jean-Luc Dehaene en Wilfried Martens er ook niet in waren geslaagd om de Franstaligen tot redelijkheid te bewegen.(Denkt na) Misschien was ik beter wat langer minister-president gebleven.»
HUMO Dat had u de kiezer ook beloofd. Toch ging u na de verkiezingen voor het premierschap.
LETERME «Ik voelde me daar niet goed bij, maar de partij smeekte me om die sprong te maken. En dan doe je dat.»
HUMO Bart De Wever heeft zich dit jaar kandidaat gesteld als Vlaams minister-president, terwijl het altijd de bedoeling was dat hij burgemeester en partijvoorzitter zou blijven.
LETERME «Ik hoop dat dat niet waar is, want dat zou erg cynisch zijn. Hij neemt nu al tien jaar zijn verantwoordelijkheid niet. Blijkbaar wil hij zijn handen niet vuilmaken in een functie die er echt toe doet. In het buitenland krijg ik niet uitgelegd dat degene die er verkiezing na verkiezing bovenuit steekt, telkens aan de kant blijft staan.»
HUMO Waarom doet hij dat?
LETERME «Ik heb hem meegemaakt tijdens de onderhandelingen van 2007 en 2008: hij was altijd bang om een compromis voor te leggen aan zijn partijcongres. Hij beseft dat hij de verpersoonlijking van de N-VA is. Als premier of minister-president loop je onvermijdelijk averij op, en dat zou afstralen op zijn partij. Blijkbaar acht hij dat risico te groot. Maar ik zeg dat met veel waardering voor de man.»
HUMO Louis Michel raadde zijn zoon aan om voor de privésector te kiezen, omdat hij zijn leven als premier zo ellendig vond. Is dat herkenbaar?
LETERME «Ja. Je bent zogezegd de baas van het land, maar je macht is vrij beperkt en je levenskwaliteit zo goed als onbestaande. Voor iemand die dat plichtsbewust doet en blíjft proberen om akkoorden te smeden, weegt dat zwaar.»
HUMO U bent vandaag gelukkiger dan in de politiek?
LETERME «Ik voel me kiplekker, ja. Mijn kinderen zitten op het goede spoor, mijn jobs zijn gevarieerd en boeiend, en soms neem ik eens een dag vrij voor mezelf. Alleen moet ik me nog altijd intomen om niet te hard te werken.»
HUMO Is dat geldingsdrang?
LETERME «Overmatig plichtsbesef. Ik wil het vertrouwen van mensen niet beschamen. In elke job heb ik de neiging om het veel beter te willen doen dan iemand ooit heeft gedaan. Maar dat is meestal niet realistisch.»
HUMO Nu begrijp ik beter waarom u in 2011 absoluut weg wilde uit de politiek.
LETERME «Er is nooit een job geweest die ik langer dan vijf jaar heb gedaan. In die zin heb ik het nog lang volgehouden (lacht).»
HUMO U keert niet meer terug?
LETERME «Nee.»
