Ziekenhuizen liggen vol met kinderen, door omikron, maar is de variant ook schadelijker? ‘Kinderen met symptomen zijn vaak onder de 5 jaar’

In Nederland en andere Europese landen liggen veel meer kinderen in het ziekenhuis dan tijdens eerdere golven in de pandemie. Dat komt door omikron. Is deze variant schadelijker voor kinderen?

Zullen de makers van het ‘coronadashboard’ in Denemarken ooit hebben gedacht dat hun cijferoverzicht internationaal zoveel aandacht zou trekken? Denemarken is een soort proeftuin om te zien hoe omikron zich gedraagt. Deze variant was er al snel dominant, en toch ging Denemarken als een van de eerste Europese landen open. Hoe bestaat het, met al die besmettingen en ziekenhuisopnames, is de reactie van coronavolgers uit diverse landen op sociale media. Die volgers zijn vaak geen professionals, maar ‘amateurs’ die de ontwikkelingen bijhouden.

Veel aandacht hebben zij voor één grafiek: die met de leeftijdsverdeling van covidpatiënten in de ziekenhuizen. Daarin is te zien dat Deense ziekenhuizen grote aantallen kinderen met covid opnemen, al is de piek ondertussen gepasseerd. De grafiek komt geregeld voorbij op sociale media. The world should be screaming, schreef een Canadese coronatwitteraar met ruim 12.000 volgers over de Deens cijfers. Tot ergernis van Deense deskundigen, die stellen dat schreeuwen helemaal niet nodig is. Toch komt, met een blik op de Deense, Franse, Engelse en Amerikaanse statistieken, de vraag op: is omikron nu wel of niet schadelijker voor kinderen?

In Nederland valt het mee met het aantal kinderen dat met covid wordt opgenomen. Dat valt af te lezen aan het coronadashboard van de overheid, en is ook de ervaring van kinderarts aan het Erasmus MC Pieter Fraaij. “In het Sophia kinderziekenhuis werden de afgelopen periode maar een tot twee kinderen per week met of door covid opgenomen.”

Gaat het over kinderen, dan bedoelt hij de groep onder de 12 jaar. “Maar dat is geen homogene groep”, zegt Fraaij. “Je moet onderscheid maken naar leeftijd. Kinderen tussen de 0 en 2 jaar zijn gevoeliger voor ziektes dan kinderen ouder dan 5. Kinderen onder de 3 maanden worden bijvoorbeeld vaak opgenomen als zij koorts hebben. En kinderen die het benauwd krijgen geven we extra zuurstof.”

Onderhoud

Over het algemeen bestaat een behandeling uit ‘onderhoud’, zoals Fraaij het noemt. “We zorgen ervoor dat de kinderen voldoende zuurstof en vocht binnenkrijgen, doen aan pijnstilling, koortsremming en zorgen dat de kinderen niet uitgeput raken. Heel zelden geven we wat medicatie om de immuunrespons te remmen. Meestal knappen ze snel weer op.”

Dat was al zo met alfa, met delta en nu met omikron. De verschillen? De universiteit van Cambridge bekeek of omikron inderdaad anders is door de Engelse ziekenhuiscijfers te bestuderen. Net als bij eerdere onderzoeken zagen ook zij dat omikron over het algemeen milder is. Desondanks blijft voor kinderen de kans op ziekenhuisopname gelijk aan delta, aldus de onderzoekers. Maar binnen de groep tot en met 10 jaar zagen zij wel een verschuiving. Bij de deltavariant moesten naar verhouding meer 6- tot en met 10-jarigen naar het ziekenhuis dan bij de omikronvariant, die weer vaker toeslaat bij 0- tot en met 5-jarigen.

Een mogelijke verklaring daarvoor is dat omikron zich meer dan andere varianten nestelt in de bovenste luchtwegen. Kinderen hebben kleine doorgangen in de bovenste luchtwegen die sneller geblokkeerd kunnen raken, waardoor een infectie optreedt. Die kan weer leiden tot benauwdheid, en als jonge kinderen onder de 2 het benauwd krijgen, volgt al snel een bezoek aan het ziekenhuis.

Een infectie aan de luchtwegen kan leiden tot kroep. Dat gebeurt ook met infecties door omikron. Deze goed te behandelen ademhalingsziekte is makkelijk te herkennen aan de ‘zeehondenblafhoest’, zegt Fraaij. “De kinderen bij wie we deze symptomen zien, zijn vaak onder de 5 jaar. Die kun je niet vaccineren. Eigenlijk is dit altijd al onze corebusiness in deze tijd van het jaar. Het behandelen van luchtweginfecties bij kinderen was ook vóór corona al wat wij doen. Wat we nu zien, valt ten opzichte van een ernstig RSV-seizoen (het RS-virus is een veelvoorkomend verkoudheidsvirus bij kinderen, red.) best mee.”

Covid vervangt andere luchtwegaandoeningen

RSV staat voor ‘respiratoir syncytieel virus’ dat vooral voor baby’s gevaarlijk kan zijn. Normaal is dat virus in deze tijd van het jaar actief, maar wereldwijd lijkt RSV het kalm aan te doen. Dat geldt ook voor influenza en allerlei andere luchtwegaandoeningen.

In Engeland bijvoorbeeld zijn er dit winterseizoen veel minder opnames onder kinderen door RSV of bronchiolitis. Dat is ook het geval in New York. Daar liggen veel meer kinderen met covid in ziekenhuizen dan tijdens eerdere golven, maar het totale aantal opgenomen kinderen is niet gestegen vergeleken met pre-coronajaren. Alsof covid de normale luchtwegaandoeningen heeft verdreven, zei David Rubin, directeur van het kinderziekenhuis in Philadelphia in de Financial Times. Het aantal opnames is groter in de VS, maar vergeleken bij de voorgaande golven is de ernst van de ziekte minder.

De universiteit van Cambridge zag weinig verschil in de kans op ziekenhuisopname, maar keek niet naar de ernst van de symptomen. Andere onderzoekers deden dat wel. “Er is een onderzoek uit de VS waaruit blijkt dat het beeld van omikron milder is dan delta”, zegt Fraaij. “Dat horen we ook uit Denemarken. En delta was bij kinderen al mild, net als de andere varianten. Covid is bij kinderen echt iets anders dan bij volwassenen. Dat verwacht je ook, want kinderen gaan goed om met ziektes die je als volwassene beter niet kunt krijgen. Waterpokken is op latere leeftijd geen feestje, terwijl kinderen er over het algemeen goed doorheen komen.”

In de British Medical Journal schrijven onderzoekers dat kinderen die in het ziekenhuis belanden met een omikronbesmetting na 1,7 dagen naar huis kunnen, terwijl dat bij andere varianten 6,6 dagen was. Van de opgenomen kinderen met omikron kreeg 12 procent extra zuurstof, tegenover 22,5 procent in de eerste golf van de pandemie. Een kleine 10 procent kwam terecht op de ic, wat eerder 14 procent was. Het Deense RIVM bevestigt deze bevindingen als hen wordt gevraagd naar de reden van de hoge ziekenhuiscijfers. De symptomen zijn mild, en kinderen kunnen snel weer naar huis, zegt een woordvoerder.

Niet door, maar wel mét covid in het ziekenhuis

Nog een belangrijke reden: omdat het virus zo actief rondgaat bij kinderen, komen er ook meer kinderen mét covid in de ziekenhuizen terecht. Kinderen die naar het ziekenhuis moeten voor bijvoorbeeld een operatie aan hun oor, krijgen voor opname een coronatest. Dat is ook in andere landen zo. Meer besmettingen onder kinderen betekent meer positieve testen voor ziekenhuisopname. Die komen dan in de statistieken terecht als kinderen die in het ziekenhuis zijn opgenomen met covid. In Nederland, maar ook in Denemarken, Engeland en Frankrijk. Hoeveel dat er zijn? Fraaij: “Dat varieert van een derde tot 50 procent van de kinderen die wij hier zien”.

En er is nog een mogelijke verklaring voor de toename van kinderen in ziekenhuizen. Die heeft te maken met het immuunsysteem van jonge kinderen. Er bestaan twee typen immuunsystemen: het aangeboren en het adaptieve immuunsysteem. Dat laatste heeft kennis vergaard na eerdere besmettingen met allerlei virussen. Vaccins maken eveneens gebruik van dat adaptieve immuunsysteem.

Kinderen vertrouwen meer op het aangeboren systeem. Dat is bij hen dan ook robuuster dan bij volwassenen. Dankzij de stevige reactie van de aangeboren immuunrespons wist het coronavirus nauwelijks greep te krijgen op jonge kinderen. Dat is nog altijd zo, al er is wel iets veranderd. Onderzoekers van de universiteit van Californië in San Francisco zien mutaties bij Sars-Cov-2 die ervoor zorgen dat het virus zich meer onder de radar van het aangeboren immuunsysteem kan bewegen. De onderzoekers keken vooral naar de alfavariant, ook wel bekend als de Engelse variant die eind 2020 in Nederland opkwam. Maar zij zagen dezelfde mutaties bij delta en omikron.

Juist omdat zowel alfa, delta als omikron die mutaties bezitten, kan het niet de oorzaak zijn van de hoge ziekenhuisopnames met omikron. Zou omikron dan toch een andere manier hebben gevonden om de aangeboren immuniteit te ontlopen? Dat gaan de universiteit van Californië en het Albert Einstein College of Medicine in New York onderzoeken.

“Mijn vermoeden is dat het aangeboren immuunsysteem nog steeds sterk is”, zegt Betsy Herold, onderzoekster van het Albert Einstein College in Scientific American. “Maar het is een balans, nietwaar? Als je een hoop virussen hebt, maakt het niet uit hoe goed je aangeboren reactie is, een deel van dat virus zal het winnen.” En juist omikron lijkt sneller een hoge viruslading te geven dan delta.

Terug naar de vraag: is omikron schadelijker voor kinderen? Niet voor het individuele kind als het besmet is, want omikron is milder, ook als er ziekenhuisbezoek nodig is. Onschuldiger is het niet, omdat de toegenomen besmettelijkheid leidt tot meer zieken. Onder die zieken komt een klein percentage in het ziekenhuis, en houdt een klein deel klachten. Hoe groot die groep is, is nog niet bekend, omdat bijna alle onderzoeken naar long covid zich richten op volwassenen. Hoog tijd dat dat snel verandert, schrijft wetenschappelijk magazine Nature in zijn commentaar.

(Trouw)