Zo beraamden zes Nederlanders een aanslag op een festival – terwijl de politie meeluisterde

Vrijdag klinkt de eis tegen zes terreurverdachten in het grootste Nederlandse terrorismeproces in jaren. De zes waren van plan om een aanslag te plegen op een festival. Hoe radicaliseerden ze zo sterk en hoe werden ze gestopt? Een reconstructie.

Hij wil ‘schieten als een gek’ op een festival, vertelt Hardi N. in de zomer van 2018 aan Hamza, een infiltrant van de politie. Hij heeft een groepje gelijkgestemde broeders om zich heen verzameld en kan niet wachten om toe te slaan.

Hardi (36), een Iraakse Koerd die op zijn 14de in Nederland terechtkwam, is volgens afgetapte gesprekken de ‘onbetwiste leider’ van de groep terrorismeverdachten uit Arnhem. Zij staan deze weken terecht voor het beramen van een aanslag en het vormen van een terroristische organisatie. Vandaag maakt de officier van justitie in de rechtbank van Rotterdam bekend welke straffen hij eist tegen het zestal, in het grootste terrorismeproces dat de afgelopen jaren in Nederland is gevoerd.

Wie zijn deze jongens, en hoe kwamen ze tot hun plannen voor een aanslag?

Tijdens de zittingen rijst tot nu toe het beeld van een gemêleerd gezelschap, bestaand uit jongemannen die elkaar kennen uit de buurt, van school en uit de moskee. Er is een verdachte die zichzelf beschrijft als een drugsgebruikende kruimeldief tot zijn 19de, als hij het geloof ontdekt. De deskundigen sluiten een verstandelijke beperking bij hem niet uit. Een ander werd eerder veroordeeld voor poging tot doodslag. Maar er is ook de keurig in colbert gestoken zwager van de hoofdverdachte, die werkte als begeleider bij jeugdzorginstelling Hoenderloo Groep.

Wat hen bindt is een radicaal-islamitisch gedachtegoed. Ze lijken deels te passen in het profiel van wat terrorismedeskundige Jelle van Buuren de ‘binnenlandse terugkeerder’ noemt: de achterblijvers die gefrustreerd zijn dat het niet is gelukt te strijden in het Midden-Oosten, en die daarom extra gemotiveerd zijn om hier een daad te stellen.

Verdachte Morat M. (23) heeft een broer die stierf op het Syrische slagveld, Waïl el A. (22) en Nadim S. (27) zijn eerder veroordeeld voor een gezamenlijke poging tot uitreizen. Hoofdverdachte Hardi, die volgens het dossier steeds radicaler werd nadat hij rond 2011 cursussen volgde bij de omstreden Utrechtse stichting Al Fitrah, kreeg een celstraf van twee jaar – grotendeels voorwaardelijk – voor zijn poging om in 2014 naar het kalifaat te vertrekken.

*

In het voorjaar van 2015 komt Hardi vrij. Hij is dan zijn baan als gevangenisbewaarder kwijt, heeft psychische klachten en zijn huwelijk loopt stroef. In 2017 wordt hij veroordeeld voor mishandeling van zijn vrouw. Het stel gaat uit elkaar.

De reclassering begeleidt hem intensief op een pad dat moet leiden tot deradicalisering, met psychologische behandeling en gesprekken met een theoloog. Maar Hardi houdt er een dubbelleven op na. Op Facebook komt hij opnieuw in contact met belezen radicale types. Hardi vindt bij hen een luisterend oor. Hij zit in de schulden. ‘Ze wisten precies dat ik zwak was.’

‘Dat waren geen gezonde gesprekken meer,’ zegt Hardi in de rechtbank. ‘Het ging over het legitimeren van een aanslag in het Westen. Ik had daar veel vraagtekens bij.’ Hardi verbindt de jihad in eerste instantie aan de strijd in Syrië. Maar op Facebook krijgt hij te horen: ‘Zelfmoord plegen is ook niet verkeerd, je kunt ook jihad plegen in Nederland.’

Daar is volgens de hoofdverdachte een ‘zaadje geplant in mijn hart’. De online contactpersonen, van wie aannemelijk is dat er infiltranten van de AIVD (Nederlandse inlichtingendienst, red.) achter schuilgaan, hebben hem volgens Hardi zover gekregen dat hij bereid was tot een daad in Nederland. ‘Ik ben niet de bedenker van deze ideologie. Maar ik ben er wel besmet mee geraakt.’

De advocaat van Hardi wil uitgezocht zien in hoeverre de inlichtingendienst heeft bijgedragen aan de radicalisering van de verdachte. In zijn lezing was het nooit zover gekomen als de infiltranten Hardi niet hadden aangemoedigd. De rechtbank heeft dat onderzoek vooralsnog niet toegestaan.

Het zijn vervolgens ook de veronderstelde AIVD-infiltranten die het contact leggen met de ‘Bosnische broeder’ die Hardi gaat helpen bij zijn plannen. ‘Ik ben door de broeders aangewezen om je te helpen,’ schrijft ene Hamza op 11 juni in een Engelstalig bericht aan Hardi. In werkelijkheid is Hamza een politie-infiltrant, door justitie geworven bij een buitenlandse eenheid.

5 juli 2018

‘Wat verwacht je van mij?’ vraagt Hamza. ‘Ik heb hulp en begeleiding nodig bij een aanslag die grote schade aanricht,’ antwoordt Hardi. ‘Ik sta te popelen om iets te doen.’

Het is de eerste keer dat de infiltrant en de verdachte elkaar in het echt zien. Hardi legt dan uit dat zijn plan al is ontstaan in 2015, toen hij nog in de gevangenis zat. In een van zijn dromen is in die tijd de profeet Mohammed voor hem verschenen. Die stak een vinger uit en wees op de kufar, de ongelovigen. ‘Aanvallen,’ sprak de profeet. Sindsdien is Hardi ervan overtuigd dat het zijn opdracht is een aanslag te plegen.

Hij heeft nu gedachten om iets te doen op de Gay Pride, zegt Hardi, maar het is ook een mogelijkheid om soldaten van een nabijgelegen legerbasis neer te schieten tijdens het joggen. Of een aanslag tijdens een festival. Hij is er nog niet uit.

‘Ik zal jou nooit een plan geven,’ zegt Hamza. ‘Jij moet zelf een plan bedenken. Ik kan wel helpen om gedeeltes uit dat plan te verbeteren.’

11 juli 2018

Nadim S. kroelt door de zachte vacht van de kat die hij laatst via Marktplaats in Diemen heeft opgehaald. ‘Ja, ik ga hem echt missen,’ hoort de politie Nadim zeggen tegen zijn vrouw.

‘Je gaat dood, en dan ben ik degene die ze opvoedt,’ zegt Nadims vrouw in een ander afgeluisterd gesprek tegen haar man.

Voor justitie zijn het signalen dat Nadim bewust betrokken is bij de aanslagplannen van Hardi: hij spreekt met zijn vrouw alsof hij er binnenkort niet meer is. Andere verdachten praten in afgetapte gesprekken in dezelfde sfeer.

‘Als moslim zijnde ben je sowieso veel bezig met de dood,’ verklaart Nadim hierover. ‘Ik was niets van plan.’ En die kat die hij gaat missen? Die had vlooien.

De rechter: ‘Dat is toch geen reden om meteen die kat het huis uit te doen?’

‘Mijn vrouw is de baas,’ zegt Nadim. ‘Als mijn vrouw zegt: die kat gaat weg, dan gaat die kat weg.’

30 juli 2018

Hardi stapt met Nabil B. en Morat M. het World Call Centre binnen, een belwinkel in Arnhem. Het is 11.12 uur. Een andere vriend wacht buiten in de auto. Om 11.36 komt het drietal de zaak weer uit. Drie minuten daarvoor heeft Hardi een e-mail verzonden aan een van de vermoedelijke AIVD-infiltranten: ‘Vandaag hebben de broeders onze e-mails gelezen, en ze zijn akkoord’, schrijft hij. ‘Zes mensen doen mee.’

Het wekt de suggestie dat Nabil en Morat tijdens het bezoek aan de belwinkel hebben ingestemd met Hardi’s aanslagplannen. Het is niet wat het lijkt, bezweert Morat daarover later. ‘Ik was daar om een simkaart te kopen.’ Van de e-mail wist hij niks. Hardi ‘heeft gelogen, en dingen achter onze rug om gedaan’.

12 augustus 2018

Hardi heeft goed nieuws, vertelt hij infiltrant Hamza tijdens een gesprek vlak bij een Utrechtse moskee. Er is nu een plan, ze gaan een aanslag plegen op een festival. Het is alleen nog een kwestie van kiezen waar. De Gay Pride is al voorbij, maar het festivalseizoen is nog volop gaande.

Eerst moet er in een andere stad een auto ontploffen. Dan zullen ze op het festivalterrein in een lijn naast elkaar lopen en recht vooruit schieten, zodat ze elkaar niet raken. Ze willen handgranaten voor zich uit gooien. En wordt een van hen onverhoopt getroffen, dan zullen ze hun bomvest laten afgaan.

Wat hij nodig heeft? Zes kalasjnikovs met trommelmagazijn, zes handvuurwapens en vier handgranaten per persoon. ‘En een grote bom in een auto.’

Dat kan worden geregeld, zegt infiltrant Hamza. ‘Ik kan aan kunstmest komen. En ik kan explosieven en ontstekers maken.’ Daarvoor heeft hij aceton nodig, een ingrediënt van nagellakremover.

Zes broeders doen mee, benadrukt Hardi, en hij is hun leider. ‘Als ik zeg dat ze naar links of naar rechts moeten gaan, dan doen ze dat.’

30 augustus 2018

Hardi laat twee flesjes nagellakremover aan Hamza zien. ‘Is dit het goede spul?’ De infiltrant knikt. Dan toont hij Hardi op zijn telefoon een foto van vier kalasjnikovs. Hardi maakt opgetogen een foto van het schermpje waarop de vuurwapens te zien zijn.

Ze zitten bij lunchroom Bidou in Utrecht en spreken over een mogelijke wapentraining in Bosnië. ‘Ik kan wel wachten tot ik tien jongens heb die mee willen doen,’ zegt Hardi. ‘Maar dat duurt te lang. Ik heb liever vijf man die wilskrachtig zijn, dan vijfhonderd die onzeker zijn.’

7 september 2018

Hardi stapt de MediaMarkt in Breda binnen. Medeverdachte Shevan, zijn schoonbroer, kijkt toe hoe hij bij de ingang een kluisje van het slot draait en er een Albert Heijn-tas uit pakt. Ze zijn vandaag uit Arnhem komen rijden. ‘Hardi moest iets ophalen voor zijn broertje’, verklaart Shevan in de rechtbank. ‘Mest.’

Ja, Shevan heeft zich afgevraagd waarom je daarvoor helemaal naar Breda gaat. ‘Bij Praxis kun je ook heus wel mest halen.’ Maar: hij is niet iemand die moeilijke vragen stelt. Zo weet hij dat Hardi deze zomer onder een valse naam aan de slag is geweest als jongerenbegeleider bij diverse jeugdzorginstellingen. De betalingen verliepen via Shevans bureautje Zorggarant.

Nu vist Hardi uit de Albert Heijn-tas de sleutel van een witte bestelbus op de parkeerplaats. Politiecamera’s registreren vervolgens hoe de twee mannen een aantal zakken kunstmest uit het busje overladen in hun kofferbak.

Op de terugweg instrueert Hardi Shevan een berichtje te sturen aan Hamza. ‘Schrijf maar: het gaat heel goed. We zijn bij de volgende stap. Ons plan.’

18 september 2018

In een zonnig Presikhaaf Park in Arnhem stelt Hardi zijn vijf verzamelde broeders voor aan infiltrant Hamza. Het is voor het eerst dat ze kennismaken met wat zij noemen de ‘student van kennis’, iemand die zich grondig verdiept in de islam. ‘Je kan bijna zeggen: hij is heilig,’ zegt Nadim in de rechtbank om aan te geven hoezeer hij tegen Hamza opkeek.

Maar waar Nadim naar eigen zeggen die dag in het park een theologische verhandeling verwachtte, komt het gesprek al gauw op de aanschaf van chemicaliën en de mogelijkheid van wapentraining. We hebben al geoefend met airsoftwapens, vertelt Waïl de infiltrant. Dat zijn apparaten die eruitzien als een vuurwapen, maar balletjes schieten in plaats van kogels.

‘Ik weet wat Hardi van plan is,’ zegt Hamza tegen de broeders. ‘Willen jullie hetzelfde?’ Volgens de infiltrant zeggen alle aanwezige mannen daarop ja.

Nadim zegt achteraf dat hij tijdens het gesprek grote bedenkingen heeft. Maar hij spreekt zich niet uit. ‘Hij had nog een langere baard dan ik. Ik dacht: ik ga niet in discussie met Hamza.’

27 september 2018

Hardi staat in de vakantiebungalow in Weert met twee kalasjnikovs onder zijn oksels. Hij glundert. Wat hij dan nog niet weet: vandaag zijn ze er gloeiend bij. Het huisje op het park van Roompot Vakanties is door de politie volgehangen met camera’s. Die registreren nu hoe vier jongens van de Arnhemse groep één voor één een bomvest proberen. Morat kust een automatisch wapen.

Als ze even later in een busje zitten met hun nieuw verworven wapentuig, is Hardi erop gebrand dat de training in Bosnië nu snel wordt geregeld. ‘Jullie moeten nu alles opgeven’, zegt hij opgewonden tegen Nabil en Morat. ‘Jullie twee gaan daarheen.’

Dan valt de politie het busje binnen. Het is voorbij.

*

Hij heeft spijt, zegt Hardi in de rechtbank. ‘Omdat al datgene waarvan ik word verdacht, indruist tegen zowel mijn religie als tegen de menselijkheid.’ Hij heeft met de imam ‘keihard gewerkt om het gif ook uit mezelf te verwijderen’.

Maar hoe kan iemand met twee gezichten bewijzen dat hij echt is gederadicaliseerd?

‘Hoe hard ik ook schreeuw, hoe oprecht ik ook wil zijn, niemand gelooft me op mijn woord,’ beseft Hardi, de tranen uit zijn ogen vegend. ‘Omdat het al een keer is misgegaan.’

Deze reconstructie is gebaseerd op de verklaringen van de verdachten en het strafdossier zoals dat afgelopen twee weken is besproken in de rechtbank Rotterdam.

(VK)