Zomergasten: Jolande Withuis

Mag als derde Zomergast plaatsnemen tegenover Jan Leyers om honderduit te vertellen over haar favoriete tv-fragmenten: de Nederlandse sociologe en auteur Jolande Withuis, specialiste in vrouwenbewegingen, het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog en het communisme van vlak daarna. De schrijfster groeide zelf op in een communistisch gezin, wat uiteraard enige invloed had op de manier waarop er naar tv gekeken werd.

Jolande Withuis «Er kwam pas een televisie in huis toen ik een jaar of veertien was. We waren best een intellectueel gezin: mijn vader wilde niet dat we naar ordinaire dingen keken.

»Naar 'De wrekers' ('The Avengers', red.), een serie over twee geheim agenten, mocht ik wel kijken, en daar toon ik dan ook een fragment uit. De reeks kwam rond 1965 in Nederland op tv, net voor de tweede feministische golf. Ik was toen zestien, en Diana Rigg – die agente Emma Peel speelde – was een openbaring. Ze diende nooit gered te worden, integendeel: vaak was zij het die haar partner te hulp moest snellen. Ze schoot met een geweer, kende karate en droeg broekpakken in plaats van truttige jurkjes. Mannen vonden haar sexy, en ook vrouwen vonden haar fantastisch. Het toonde een soort gelijkwaardigheid die je toen nergens anders zag. Echt opzienbarend: het heeft nog tot eind jaren tachtig geduurd eer vrouwelijke romanpersonages zich niet meer als een Miss Marple achter de gordijnen verschuilden, maar zelfstandig werden.»

HUMO Heeft uw eigen werk de keuze van uw fragmenten beïnvloed?

Withuis «Ja. Ik heb een biografie over de verzetsheld Pim Boellaard geschreven, en ben erin geslaagd om voor 'Zomergasten' een interview met hem op te diepen. Het duurt amper vier minuten, maar het bijzondere is dat het afgenomen werd meteen nadat hij het concentratiekamp Dachau verlaten had – hij was nog niet eens thuis geweest. Het is interessant om dat gesprekje te vergelijken met de manier waarop mensen nu geïnterviewd worden na een ramp: de presentator vraagt niet hoe het voelt om na drie jaar opnieuw een vrij man te zijn, en Boellaard maakt er zelf ook geen drama van. Er is geen ruimte voor gepsychologiseer.

»Momenteel werk ik aan een biografie over koningin Juliana, en van haar toon ik een historisch fragment uit 1933: het was de eerste keer dat een lid van de koninklijke familie op tv te zien was. Zo houterig dat het bijna aandoenlijk wordt (lacht).»

HUMO Wilt u de kijker iets bijbrengen via uw fragmenten?

Withuis «Dat sommige dingen te vaak vergeten worden. Ik heb vrij veel geschreven over de verkrachting van Duitse vrouwen door Russen in Berlijnse concentratiekampen, en heb daarvoor erg op m’n lazarus gekregen. Maar als de Britse historicus Antony Beevor het plots over seksueel oorlogsgeweld heeft, schreeuwt iedereen moord en brand: 'Wat een onthulling!' Terwijl die praktijken al heel lang bekend zijn – het lijkt wel alsof we ze willen vergeten. Om daar opnieuw te aandacht op te vestigen, laat ik enkele interviews met misbruikte vrouwen zien.

»Maar ik heb geprobeerd om er geen college van te maken, hoor: het moet ook gewoon een fijne avond zijn. Er zitten ontroerende fragmenten bij uit pakweg 'Jane Eyre', waar ik dol op ben. Verder heb ik vooral m’n best gedaan om origineel beeldmateriaal uit te zoeken, want zelf vind ik het ook altijd het leukst als ik iets nieuws ontdek in 'Zomergasten'. Daarom heb ik de typische 'Don't mention the war'-stukjes uit 'Fawlty Towers' overgeslagen: ik hoop de kijkers iets te kunnen voorschotelen wat ze nog nooit gezien hebben.»

HUMO Tot slot: hebt u bepaalde verwachtingen van Jan Leyers?

Withuis «Jullie Vlamingen zijn veel hoffelijker in interviews, wat ik een verademing vind: het is fijn dat iemand je vanuit een geïnteresseerde houding aan de praat probeert te krijgen. Nederlanders denken nog te vaak dat de beste presentator per definitie de brutaalste is, maar dat past helemaal niet bij een programma als 'Zomergasten': we zijn geen politici die in de hoek geduwd moeten worden. En bovendien heeft Jan al m'n boeken gelezen, wat ook voor ‘m pleit.

»Maar evengoed denk ik de zesde augustus: 'Hoe hebben ze 't óóit in hun hoofd gehaald om hem 'Zomergasten' te laten presenteren?' (lacht)»