Zomerliefdes (2): Bart Schols over de relletjes, de kijkcijfers, zelfmoord en eindelijk gelukkig worden

In de tuin van Bart Schols ligt de Demervallei panoramisch mooi te wezen. De presentator van ‘De afspraak’ plant er deze zomer véél tijd door te brengen, voor het eerst in zijn leven: ‘Ik ben 43 geworden, statistisch in de helft van mijn leven. Het wordt tijd voor wat rust en stabiliteit. Ik begin te beseffen dat ik eindelijk een thuis heb.’

'In de avondzon op mijn terras zitten na een fietstochtje: eens kijken of ik het kan'

De avond voor het interview is Schols flink doorgezakt. Het televisieseizoen zit er op, en dan mogen de kadaverdiscipline en het ascetische ritme weer voor even in de kast.

BART SCHOLS «De laatste dagen voel je de finish. En dan duik je, ja. Het seizoen bestaat uit vier blokken, en het laatste duurt maar liefst tien weken. Dat is lang, zeker als je vier dagen per week als een spons alle informatie opzuigt over de drie onderwerpen waarover het ‘s avonds in de uitzending gaat. En toch is dit de mooiste job die ik ooit heb gehad.

»Weet je wat ook deugd doet? De studiedienst van de VRT kwam me net vertellen dat we in die laatste maand gemiddeld meer dan 200.000 kijkers per dag hebben gehad, en als je de mensen meetelt die naar de late uitzending ‘s nachts of ‘s ochtends kijken zelfs meer dan 300.000. Vorig jaar waren de kijkcijfers nog een issue, nu lijkt het erop dat we onze draai gevonden hebben, en de kijkers ons. Dat maakt het uitblazen tijdens de zomermaanden nog een stuk leuker.»

HUMO In vergelijking met ‘De wereld draait door’ of ‘Pauw’ werken jullie met een kleine redactie.

SCHOLS «Waanzin, eigenlijk. En jaloersmakend. Nu ja, er lopen ook drie keer meer Nederlanders rond dan Vlamingen. Maar ik kan niet dankbaar genoeg zijn voor de manier waarop onze mensen zich iedere dag dubbelplooien. Ik merk ook dat ze mij steeds vaker tegen mezelf beschermen: ze screenen en filteren mijn mails, zoeken onderwerpen waarbij ik me in mijn sas voel, bedenken hier en daar een originele insteek, gaan soms zelf op onderzoek uit. En vervolgens mag ik dat allemaal netjes binnenkoppen. Ik heb net een eindeseizoensbarbecue voor de hele ploeg gehouden, hier bij mij in de tuin: het is een emotioneel moment geworden, want één van m’n twee eindredacteurs – van wie ik eens heb gezegd dat ik ze nooit kwijt wilde – gaat wat anders doen.»

HUMO Maak de balans eens op: hoe vind je zelf dat je geëvolueerd bent?

SCHOLS «‘t Is dubbel. Enerzijds bouw je ervaring op, en die maakt je zelfzekerder. Anderzijds maak je vanalles mee waardoor je meer op je hoede bent. In het huidige mediaklimaat moet je goed opletten, want het minste kan gezien worden als een bewijs van vooringenomenheid. Onze nieuwe ombudsman, Tim Pauwels, analyseert die klachten, en probeert te achterhalen wat ze veroorzaakt. Hij sprak in z’n conclusies over ‘een intuïtieve bovenlaag’: sommige kijkers worden kwaad als ze nog maar het gevoel krijgen dat één of andere uitspraak niet neutraal is. Stel: een item van ‘Het journaal’ start met de zin ‘Donald Trump vindt het nodig om uit het klimaatakkoord te stappen.’ Er zijn mensen die dat al vooringenomen vinden, en misschien niet eens onterecht. Maar er komen ook reacties binnen van kijkers voor wie je als journalist nooit iets goed zult kunnen doen als je zelfs maar één kritische vraag stelt aan hun idolen.

»Neem nu dat Twitterstormpje rond Thierry Baudet (frontman van de Nederlandse politieke partij FvD, red.). Hij wist op voorhand dat we het over zijn uitspraken over vrouwen gingen hebben, en dat we daar beelden van hadden. In mijn aankondiging zeg ik trouwens niks anders dan wat hij letterlijk zegt in dat filmpje, maar toch beschuldigt hij mij meteen van framing. Prompt krijgt hij bijval van zijn hele Twitter-aanhang, die blijkbaar goed georganiseerd is. En vervolgens gaat dat meteen een eigen leven leiden: nieuwssites nemen alleen dat opstootje bij die intro over, niet het filmpje dat duidelijk maakt dat we volledig juist zaten. Raar vind ik dat. Maar ook fascinerend.»

HUMO Het daaropvolgende debatje tussen Baudet en Heleen Debruyne was al bij al redelijk beschaafd, maar in de online pers werd gewag gemaakt van ‘een forse rel’ en ‘ruzie’. Blijkbaar scoor je daar meer clicks mee.

SCHOLS «Het zegt iets over hoe vluchtig alles dezer dagen is. Je voelt dat veel mensen die op zo’n moment een mening hebben, dat gesprek zelfs niet gezien hebben. Maar ze hebben wel die flashy titel op Twitter of op een krantensite gezien. Mijn vriendin werkt bij een groot marketingbedrijf, en als zij dat hoort, rolt ze eens met haar ogen en zegt: ‘Hou toch eens op met dingen op Twitter te zetten: het is een dood medium waar alleen nog wat politici en journalisten gebruik van maken, en voor de rest niemand meer.’ (lacht) Maar Twitter wordt nog altijd gretig gebruikt om iets op de agenda te zetten. Daarom denk ik dat we er omzichtiger mee moeten omgaan, in plaats van te denken dat mensen met tien volgers en tienduizend tweets daadwerkelijk iets voorstellen. Vaak doen die fervente twitteraars weinig meer dan polariseren, of zichzelf en iedereen die mee in hun bubbel zit gelijk geven. Argumenten hebben plaats geruimd voor scheldwoorden, en iedereen sluit zich meer en meer op in de eigen groep. Er is hoe langer hoe minder verbinding in de politiek – laat staan warmte. Vroeger lieten politici zich weleens ontvallen dat ze deze of gene collega bij een andere partij wel konden appreciëren, maar door die voortdurende strijdretoriek is dat zo goed als verdwenen. Al gebeurt er soms ook iets moois, zoals met die oproep van Mohamed El Bachiri, de weduwnaar van Loubna, die bij de aanslag in Maalbeek omkwam: zijn ‘Jihad van liefde’ is inmiddels meer dan 11 miljoen keer bekeken. Ook veel politici, van alle strekkingen, hebben die boodschap gedeeld. Dat vond ik een heel mooi signaal.»

undefined

KONING MEUS

HUMO Een rel als die met ex-Syriëstrijder Younes Delefortrie is je dit keer gelukkig bespaard gebleven. Vorig seizoen was je immers even kop van Jut toen je probeerde te begrijpen wat die man bezielde.

SCHOLS «Ik weet ook wel dat je zo’n gesprek op verschillende manieren kunt voeren, maar het is toch niet omdat je iemand als Delefortrie probeert te begrijpen dat je automatisch met hem sympathiseert? We zijn het er allemaal over eens dat mensen niet geboren worden met een IS-gen, wat dus wil zeggen dat iets hen ooit zo gemaakt heeft. Als iemand dan een antwoord geeft op de vraag wat dat precies zou kunnen zijn, wat moet ik dan doen? Op hem spuwen? Hem een paar kletsen geven? Het deed deugd dat veel collega’s het interview wél degelijk vonden, maar tegelijk stond ik te kijken naar de dynamiek van zo’n mediastorm, tot en met een minister die zich vragen gaat stellen bij de dotaties aan de VRT.

undefined

'Het is nu anders dan het was: ik voel me gesteund en gecoacht, niet geviseerd'

»Onlangs was het kot weer te klein toen David Van Reybrouck bij ons zei dat de media misschien een beetje zouden moeten oppassen met hun terreurberichtgeving, om geen copycatgedrag te veroorzaken – iets wat trouwens ook geldt voor zelfmoordberichtgeving. Die vaststelling was toch helemaal niet ongepast? Ik had even voordien trouwens een discussie gevoerd met de crimispecialisten van de nieuwsredactie over de vraag of je de zelfmoord van een 15-jarige na een geval van sexting wel moet brengen. Die zelfmoord is immers niet relevant: die is extreem uitzonderlijk op die leeftijd, en kan ook in geen geval aan die ene oorzaak gelinkt worden. Maar de sexting is natuurlijk wél relevant: steeds meer jongeren krijgen ermee te maken. Als je weet dat jongeren sneller geneigd zijn tot copycatgedrag, vind ik dat journalisten zich vragen moeten stellen.»

HUMO Bij de Younes-rel lieten je directe bazen je als een steen vallen. Maar kijk: een jaar later zijn zowel Björn Soenens als Luc Rademakers van de redactievloer verdwenen, en jij zit er nog altijd.

SCHOLS (plechtig) «Ik stel dat samen met u vast. Zo wordt dat dan toch gezegd, nee? (lacht) Björn is niet verdwenen, als VS-correspondent is hij meer dan ooit in beeld. Ik denk ook dat hem dat een stuk beter ligt. Ik geloof nog altijd dat een hoofdredacteur publiek pal achter zijn mensen moet blijven staan en problemen intern moet oplossen. In dat opzicht zijn onze nieuwe hoofdredacteurs Liesbet Vrieleman en Steven Samyn (respectievelijk algemeen hoofdredacteur en hoofdredacteur duiding, red.) én onze nieuwe CEO Paul Lembrechts echt fantastisch: je voelt een andere wind door het huis waaien. Ik kan me perfect voorstellen dat Liesbet me, mocht ik een grenzeloze stommiteit begaan, van het programma zou kunnen halen. Maar ik weet zeker dat ze dan éérst een gesprek binnenshuis zou voeren, en vervolgens zullen we publiek wel een uitleg geven. En ik zal het haar dan niet eens kwalijk nemen. Het is nu anders dan het was: ik voel me gesteund en gecoacht, niet geviseerd. Dat is nodig als je 150 uitzendingen op een jaar maakt, want je kunt jezelf dan niet echt objectief meer beoordelen: je moet kunnen vertrouwen op je ploeg én je bazen.»

undefined

HUMO Als we je ploeg zouden vragen naar jouw werkpuntje, wat zouden ze dan antwoorden?

SCHOLS «Als iemand manifest zit te liegen of met verkeerde cijfers uitpakt, voel ik verontwaardiging. Op zich niks mis mee, maar helaas vertaalt dat zich soms in gecrispeerd gedrag, terwijl ik weet dat ik beter rustig blijf en die leugens zo luchtig mogelijk probeer te counteren. Laat ons zeggen dat ik daar hard op oefen (lacht). Ik denk ook dat politici soms niet beseffen hoe groot de verontwaardiging tegenwoordig is. Toen ik op het journaal hoorde dat het loon van de kamervoorzitter verminderd is van 305.000 naar 290.000 euro per jaar, ben ik spontaan in de lach geschoten.»

HUMO ‘De afspraak’ haalt dagelijks 300.000 kijkers, maar het filmpje van El Bachiri werd online 11 miljoen keer bekeken. Kijken we in de toekomst alleen nog digitaal en uitgesteld?

SCHOLS «Zijn we uitstervende tv-dinosaurussen, wil je weten? Ik denk het niet. Kijk: vorig jaar was het aandeel van mensen die lineair kijken nog altijd het grootst, met dien verstande dat het een verouderend publiek is. De jeugd kijkt meer en meer via tablet of smartphone. Maar jaarlijks kijken ook bijna 4 miljoen mensen minstens één keer naar ‘Terzake’ of ‘De afspraak’, vertelde de studiedienst ons onlangs. Ik weet ook niet hoe dat zal evolueren, maar mensen gaan steeds individueler kijken, op het ogenblik dat het hun uitkomt. Tegelijk haalt Tom Waes op zondagavond 1,8 miljoen kijkers, omdat iedereen in familieverband naar hem wil kijken. Voorlopig leven die twee tendensen naast elkaar, en niemand weet hoe het verder zal gaan.»

HUMO Waar heb je zelf van genoten in het voorbije tv-seizoen?

SCHOLS «Ik moet tot mijn schande bekennen dat ik pas nu het eerste seizoen van ‘House of Cards’ bekeken heb. Voorts heb ik veel plezier beleefd aan ‘Callboys’, en zag ik straffe reconstructies in ‘Wissel van de macht’. En mijn mond is opengevallen bij ‘Planet Earth 2’ van de BBC. ‘De herontdekking van de wereld’ was ook boeiende televisie, zeker die aflevering waarin filosoof Johan Braeckman het leven en werk van sociaal psycholoog Stanley Milgram natrok. Maar het allerstrafste vond ik ‘Goed volk’ van Jeroen Meus: ik heb die gast supergraag, en hij kan ontzettend goed luisterend interviewen. Omdat hij niet te kritisch moet zijn, kan hij gewoon oprecht nieuwsgierig met mensen praten, en ze met elkaar verbinden. In die aflevering met de orthodoxe joden kon hij aantonen dat een op het eerste gezicht rigide systeem vriendelijkheid, hartelijkheid en respect voor elkaar niet in de weg staat. Dat moet je écht koesteren in deze polariserende tijden.»

undefined

JORDI SCHOLS

HUMO Je bent statistisch gezien exact in de helft van je leven. Hoe voelt dat?

SCHOLS «Mag ik zeggen dat het me niet echt veel doet? Professioneel leef ik aan 200 per uur: ik begin aan mijn werkdag bij het ontbijt met het doornemen van de kranten, en ik ga pas weer naar huis als de laatste gast uit de foyer vertrokken is – ik kom dus nooit thuis voor 11, 12 uur. Maar dat gaat me goed af. Ik had vroeger de reputatie een jobhopper te zijn, maar dat zie ik zo niet: ik heb bij de VRT gewoon veel verschillende dingen gedaan en de ene stap volgde altijd logisch op de andere. Maar ‘De afspraak’ mag gerust blijven duren. Ik voel wel dat het tijd is om ook op andere vlakken stilaan te landen, en daar heb ik het wat lastiger mee.»

'Mijn grootste ambitie voor de tweede helft van mijn leven? Stomweg gelukkig zijn'

HUMO Eigenlijk ben je nog steeds jezelf voortdurend aan het bewijzen, zoals je destijds wilde excelleren in iedere sport waaraan je begon.

SCHOLS «Het is minder erg dan het ooit was. Vroeger moest en zou ik Belgisch amateurkampioen in de motocross worden, bijvoorbeeld. Nu wil ik alleen nog bewijzen dat ik ook voor stabiliteit in mijn privéleven kan zorgen. Het klinkt nogal Bond Zonder Naam-achtig, maar met die stabiele context heb ik het altijd moeilijk gehad. De dag dat ik dat bereik… (schiet vol) Mijn pleegouders, aan wie ik alles te danken heb, worden ouder, en ik ben als de dood om ze te verliezen. Ze zijn nog gezond en wel, maar ze hopen heel erg dat die stabiliteit in mijn leven er ooit komt.»

HUMO Maar hoe ga je die vinden als al je energie naar je job gaat? Je leeft het leven van een absolute workaholic, misschien bén je er zelfs één.

SCHOLS «Het zou toch doenbaar moeten zijn. Als ik tenminste besef dat ik niet ieder jaar tiende hoef te zijn in La Cannibale (fietstocht van 173 kilometer met zes cols, waaronder twee keer de Mont Ventoux, red.). Dat ik met een halfuurtje joggen mijn conditie ook wel onderhoud. En dat ik durf te kiezen voor een partner, kinderen, voor... Maar dat moet je durven.»

undefined

HUMO Je hebt al vaak gepraat over je moeder, haar zelfmoord, de fout gelopen relatie met je vader. Maar over je partner heb je altijd gezwegen.

SCHOLS «Dat doe ik heel bewust, omdat zij niet heeft gekozen voor een publiek leven dat in de pers wordt uitgesmeerd. Ze heeft me van in het begin ook gezegd dat ze dat absoluut niet wilde. Mijn vader heeft ooit zelf contact gezocht met een blad om zijn versie van de feiten te vertellen – die was versie niet erg waarheidsgetrouw en had een aantal mensen erg kunnen kwetsen. Het siert dat blad dat ze het interview uiteindelijk niet gebracht hebben.»

HUMO Bindingsangst is niet ongewoon bij kinderen van een spaak gelopen koppel, waarvan de moeder zelfmoord pleegt.

SCHOLS «Natuurlijk heeft zoiets een impact, het tegendeel zou verwonderen. Het bepaalt ook hoe je tegen relaties aankijkt – de behoefte eraan én de angst ervoor. Schrijf dat maar op als de voornaamste ambitie van de man die halfweg is: ervoor zorgen dat ik die rugzak ook eens kan afleggen. Ik moet dat echt durven aanpakken. Ik doe dat trouwens ook: ik heb een uitstekende therapeut (lacht). En voorts probeer ik op andere vlakken m’n steentje bij te dragen: ik heb een goeie band met de mensen van de suïcidepreventie en ik heb ook een boek geschreven. En ik heb het campagnelied van ‘Te Gek’ gemaakt, de campagne die psychische problemen meer bespreekbaar wil maken. Zolang mijn vader nog leefde, heb ik gezwegen, om geen reacties los te weken, maar ik wil niet weten wat er van mij zou zijn geworden als ik niet zo’n warme en lieve pleegouders had gehad.»

HUMO Verklaart dat je gevoeligheid voor gevallen als dat van Jordi, de jongen die eenzaam stierf aan de Blaarmeersen in Gent?

SCHOLS «Bij mij komt dat verschrikkelijk hard binnen, ja. Omdat ik besef dat ík dat had kunnen zijn, ooit. Eigenlijk heeft alleen het toeval, in de gedaante van mijn pleegouders, het verhinderd. Als ik zo’n gastje alleen aan de schoolpoort zie staan, zwaarlijvig, met zijn oortjes in, zonder vrienden rond zich, dan krijg ik direct een krop in de keel. Niet dat ik zo was, maar ik heb wel een rare connectie met dat type jongeren. Terwijl ik eerder een haantje-de-voorste was, als tegenreactie. (wijst naar mijn vragenblad) Die tweede vraag daar, dat is de sleutel.»

HUMO (leest voor) Je moeder is te afhankelijk geweest binnen haar relatie, en uiteindelijk is ze kapotgegaan aan de breuk.

SCHOLS «Vermoedelijk wel. Wil je nog een koffie?» (staat op en wandelt weg)

undefined

FUNDAMENTEEL ONBEZORGD

HUMO Je bent fan van Herman Koch, nee? In zijn roman ‘De greppel’ wordt het hoofdpersonage razend tijdens de begrafenis van een zelfmoordenaar, als hij diens kinderen op de eerste rij ziet: ‘Welke andere boodschap geef je hun mee dan dat ze niet de moeite waren om verder voor te leven?’

SCHOLS «Juist. Dat is de essentie. Daarom wil je je natuurlijk steeds maar bewijzen. Vroeger onbewust, nu veel meer bewust. Misschien is dat ook maar een interpretatie, maar het is wel wat ik al de helft van mijn leven doe: ‘Kijk eens, moeder, ik ben wél de moeite waard geweest.’ Alleen zijn we dat nu rationeel aan het analyseren, terwijl het veel met pure emoties te maken heeft. Dat krijg je niet uitgelegd. Maar misschien was ik zonder die voorgeschiedenis ook wel gewoon een zeer ambitieuze gast geweest.»

undefined

'Dat is wat ik al de helft van mijn leven doe: kijk eens, moeder, ik ben wél de moeite waard geweest'

HUMO Het is die eeuwige discussie tussen ‘nature’ en ‘nurture’: wat zit er al voorgeprogrammeerd in je genen, en wat in je omgeving vormt je?

SCHOLS «Er zit zeker een genetische component in ieder van ons, maar ik denk toch dat je omgeving nog wat bepalender is. Chris Van den Abeele, wiens moeder ook zelfmoord pleegde, is ervan overtuigd dat het bijna volledig genetisch bepaald is. Is dat zo? Wat dan als je de eerste vijftien jaar van je leven níét opgroeit bij een zwaar depressieve moeder? Ik denk dat het minstens even erg meespeelt bij je eigen neiging tot depressie. Ikzelf was dertien, niet leukste leeftijd, maar als je dat nog jonger meemaakt, dan hang je helemaal in de touwen.»

HUMO Pro genetica is dan weer het argument dat kinderen van zelfmoordenaars het soms ook zelf doen.

SCHOLS «Alle nabestaanden hebben inderdaad een verhoogd risico, maar de overgrote meerderheid doet het níét. En dan is je volgende vraag of ik het ooit zelf overwogen heb? Nee. Wel heb ik, zoals iedereen, na een kloteperiode eens de gedachte gehad: ‘Als ik nu niet meer wakker word, is het ook goed.’ Maar verder ben ik het nooit zelfs maar beginnen te plannen, noch heb ik er ooit ernstig over nagedacht. Trouwens: als genetica toch zo dominant is, waarom heb ik dan nooit de alcoholverslaving van mijn vader gekregen?»

HUMO Welke ambitie koester je voor de tweede helft van je leven?

SCHOLS «Stomweg gelukkig zijn. Hopen dat ik daarvoor de juiste ingrediënten in de juiste doseringen op de juiste plaats krijg.»

HUMO Ooit zei je in een interview: ‘Het fundamenteel onbezorgde geluk ken ik niet meer. Dat is me definitief ontglipt.’ Dat greep me naar de keel.

SCHOLS «Het wil niet zeggen dat ik er niet in geloof of er niet naar streef. Bovendien is het een uitspraak van zes jaar geleden, dus op dat definitieve wil ik graag terugkomen (grijnst). Ik besef veel meer dat de onrust eruit moet. Paul Van Den Bosch, die mij coacht, vertelt me weleens over het geluk dat in de routine besloten zit: zelf maakt hij elke ochtend een ontbijt klaar voor zijn vrouw, en legt hij haar iPad en haar krant klaar. Voor het programma heb ik moeten leren hoe belangrijk discipline en regelmaat zijn, en ik heb nu begrepen dat ik ze ook persoonlijk nodig heb. Alleen heb ik daar blijkbaar iets meer hulp bij nodig dan anderen. Ik heb nog een goede veertig jaar, het wordt dus tijd dat ik een deelverzameling maak waarin de dingen zitten die er echt toe doen, en die vervolgens koester.»

HUMO Concreet?

SCHOLS «Vorig jaar zat ik op de dag na de laatste uitzending van ‘De afspraak’ op het vliegtuig naar Australië, en van daaruit reisde ik direct verder naar Rio, want de Schols mocht de Olympische Spelen toch niet missen, zeker! En daarna begon ik doodleuk weer aan het programma. Maar dit jaar ga ik eindelijk eens proberen wat meer te profiteren – gewoon in de avondzon op mijn terras zitten na een fietstochtje, met een goed boek in een zeteltje, uitkijkend op de vallei. Eens durven absoluut niets doen, en kijken of ik het kan.

»Maarten Vangramberen zei onlangs dat hij zich schuldig voelde als hij eens niets nuttigs aan het doen was, en ik herkende dat volledig. Tegelijk dacht ik: ‘Wat voor sukkelaars zijn we toch.’ (lacht) Nee, ik wil na twee jaar hier gewoond te hebben eindelijk het besef laten rijpen dat ik hier een thuis heb, een nest. En dat fietshaken in mijn kelder ophangen echt geen nutteloze activiteit is. Ik was een tijdje geleden aan het denken of ik misschien geen optrekje in de Ardennen moest zoeken, maar plots besefte ik: ‘Stop daar nu eens mee, gast! Begin maar eens eerst te genieten van dít uitzicht!’ Kortom: ik ga proberen om even niets te presteren. Zot hé? (lacht).»

Wie vragen heeft rond zelfdoding, kan terecht op de zelfmoordlijn via het gratis nummer 1813 of op www.zelfmoord1813.be.