Zomerliefdes (3): het zotte in Inge Vervotte'De afgelopen vijf jaren zijn een soort tweede puberteit geweest'

Inge Vervotte is nog altijd geen 40, maar ze is al aan haar derde carrière toe: de voormalige vakbondsvrouw bij Sabena en CD&V-minister is vandaag gedelegeerd bestuurder bij de non-profitorganisatie Emmaüs. ‘De afgelopen vijf jaren zijn een soort tweede puberteit geweest: ik heb persoonlijke keuzes gemaakt die niet altijd even makkelijk waren.’

'Toen ik mijn afscheidsvergoeding van 130.000 euro niet opnam, kreeg ik naar mijn voeten van een ober: 'Gaan we allemaal gratis werken, of wat?''

We zitten in wat waarschijnlijk de mooiste boekhandel van het land is: De Zondvloed in Mechelen. In die stad woont en werkt Inge Vervotte ook en beheert ze als Emmaüs-baas 24 instellingen, waaronder ziekenhuizen, psychiatrische instellingen en zorgcentra voor ouderen, gehandicapten en jongeren.

Dat ik aan haar moest denken de avond voor het gesprek, zeg ik, nu tijdens de Zomer van Antwerpen het legendarische ‘Rosas danst Rosas’ van Anne Teresa De Keersmaeker heropgevoerd wordt, 35 jaar na de première. Want als het leven iets anders was gelopen, had ze daar ook op het podium kunnen staan.

'Ik sta al zo lang vrijgevochten in het leven, ik ben nog aan het leren in de liefde afhankelijk te zijn van een partner'

Inge Vervotte «Prachtig! Maar ik ben vandaag alleen nog maar toeschouwer. Ik heb redelijk intensief gedanst tot mijn 18de – ik was nogal een hevig kind. Het verbaast me dat ik vandaag wél probleemloos urenlang aan vergadertafels kan blijven zitten onderhandelen, want als kind kon ik geen tien minuten stilzitten; ik kon zelfs geen hele maaltijd aan tafel blijven.

»Op dansles mogen was één van mijn eerste onderhandelingsoverwinningen op mijn ouders, die me liever woordkunst hadden zien doen. Ze vonden wel dat ik het dan ook serieus moest aanpakken: dus wanneer een verjaardagsfeestje van een vriendinnetje toevallig samenviel met een balletles, ging ik naar de les, want ik had daar toch voor gekozen? Nu, het werd bijna een verslaving. Tot ik op mijn 17de met een vriendin mee examen ging afleggen bij de balletschool in Antwerpen, en ik ook geslaagd bleek. Toen ging het plots niet meer over ballet alleen, maar over de keuze voor een loopbaan in de danswereld. Die vond ik te individualistisch, ik zag ook de enorme concurrentie tussen de meisjes onderling – een hypercompetitieve omgeving. Ik zag hoeveel belang het uiterlijk had bij selecties, en daar wou ik mijn geluk niet van laten afhangen. Ik ben blij met mijn keuze, al mis ik het dansen wel. Maar ik compenseer dat bij concerten, fuiven en bruiloften: dan ben ik niet van de dansvloer weg te krijgen (lacht).

'Bij concerten, fuiven en bruiloften ben ik niet van de dansvloer weg te krijgen. We dansen te weinig in dit land.'

»Wij dansen te weinig in dit land. Ik las laatst een interview met een journaliste uit Tel Aviv, die vertelde hoe ze daar elke avond met haar vriendengroep gaat dansen – een culturele gewoonte. Dat zou ik ook wel zien zitten, maar zie je het hier al gebeuren?»

HUMO Dans is niet alleen energie kwijtraken, maar ook expressie. Zelf kluns zijnde, vind ik moderne dans vaak heel ontroerend.

Vervotte «Dat speelde ook mee. Ik ben nooit het type geweest dat zijn emoties het best kon uitdrukken met woorden. Ik heb ook niet echt de behoefte om met het hart op de tong rond te lopen. Dans is een heel andere vorm van gevoelsexpressie. Om dingen te uiten, maar ook om een boodschap over te brengen en zelfs maatschappelijk relevant te zijn, zoals in de goede oude tijd toen voorstellingen nog tot opstanden en revoluties konden leiden (lacht).

»Wij zijn gemaakt om te zingen en te dansen, niemand is er ooit in geslaagd die aandrift blijvend te onderdrukken. Het is ook gemeenschapsvormend, net zoals festivals dat vandaag zijn: manieren om met velen eenzelfde beleving te delen die verder en dieper gaat dan enkel te kijken of de gitarist wel een goede dag heeft.»

HUMO Wat is uw favoriete zomerfestival?

Vervotte «Esperanzah! in Floreffe begin augustus vind ik heel fijn. Heel kleinschalig, in een abdij met een positieve, gemoedelijke sfeer, zonder de minste agressie of conflicten. Een plek waar alles vanzelf gaat, en niets aan regeltjes onderworpen moet worden, omdat iedereen uit zichzelf probeert er iets fijns van te maken.»

HUMO Het Woodstock-gevoel.

Vervotte «Dat gaat misschien een beetje ver (lacht). Ik ben pas acht jaar later geboren, ik was er niet bij! Ik ben iets nuchterder, denk ik, al moet het fantastisch geweest zijn even in die utopie geloofd te hebben.

»Ik heb het meer voor naïeve idealisten met wie ik het niet eens ben dan voor cynici die toevallig eenzelfde mening hebben als ik. Vooruitgang, ook in je eigen leven, komt er vaak pas als je compleet intuïtief durft te beslissen, zonder eerst al je risico’s te berekenen. Je hoort mensen zeggen: als ik weet dat het zal slagen, doe ik het. Dat is toch een contradictio in terminis? Succes moet uitzonderlijk en onverwacht blijven, anders is het gewoon routine geworden. Succes is ook vaak discipline, wilskracht en grenzen verleggen. Zo gaat het in de dans ook: als die pirouette de eerste keer niet lukt, dan misschien wel de honderdste keer. En als je niet op je pointes kan blijven staan, oefen dan iedere dag een uur tot je het wel kan. Door te dansen heb ik leren volhouden. En poseren natuurlijk. Mijn leerkracht dans zei me altijd: ook al ben je fysiek aan het doodgaan, je blijft lachen en doen alsof het allemaal moeiteloos gaat. Die les is me later in marathononderhandelingen nog vaak van pas gekomen (lacht).»

Valse boekenruggen

HUMO U wou hier in boekhandel De Zondvloed afspreken. Omdat lezen ook een zomerliefde is?

Vervotte «Het is het hele jaar door een passie, maar in de zomer nog wat excessiever. Zeker toen ik in de politiek zat, was de zomer de tijd om bij te lezen. Ik zou geen boeken kunnen missen, ze zijn echt van het belangrijkste in mijn leven. Mijn ideale vakantie – mijn ideaal leven eigenlijk – is er één waarin ik dagelijks een boek kan lezen. En daarnaast nog wat wandelen en goed eten en drinken, liefst in fijn gezelschap – ik ben een bourgondiër, moet ik toegeven.»

HUMO Dat klinkt alsof u het lezen fysiek nodig hebt.

Vervotte «Het scheelt niet veel. Mijn vader was ook zo’n lezer die zelden televisie keek, in elke kamer in ons huis lagen stapels boeken. Ik ben dat zo gewend dat ik echt schrok toen ik later bij huisbezoeken merkte in hoeveel huizen zelfs niet één boek aanwezig was. Ik vond dat geweldig vreemd. In sommige huizen stonden alleen valse boekenruggen in de kast – helemaal niet te bevatten (lacht).»

HUMO Wat is het fijnste aan lezen?

Vervotte «Het is telkens weer een intellectuele dialoog. Met iemand die daar een stuk van zijn leven in gestoken heeft. Ik vind het daarom ook zo erg als nieuwe boeken voor 4 of 5 euro verkocht worden: dat devalueert de moeite en de waarde die zoveel mensen daaraan gegeven hebben, ik haak dan mentaal af. Ieder boek is een diepgaande kennismaking met iemand die je anders waarschijnlijk nooit ontmoet zou hebben. Een verrijking. Dankzij boeken praat ik met mensen die al eeuwen dood zijn, kan ik reizen naar ieder land en ieder tijdperk: je bent als lezer niet langer beperkt tot de mensen die je echt in je leven tegenkomt. En dat ligt hier allemaal in één boekenwinkel bij elkaar, op honderd meter van mijn huis.

»Je hebt vrienden die je toevallig ontmoet hebt door naar dezelfde school of jeugdbeweging te gaan, maar ik heb me nooit willen beperken tot die toevallige ontmoetingen. Ik zit nu weer helemaal in de wereld van Paustovski, in het Rusland van tussen de twee wereldoorlogen, en dat is geweldig verslavend.»

HUMO Als ik u naar een onbewoond eiland stuur en u mag alleen romans of alleen non-fictie meenemen, wat wordt het dan?

Vervotte «Filosofie, dat is evident: het staat boven alles. Non-fictie lees ik aan een tafel, fictie in de zetel of in bed. En ook altijd verschillende boeken door elkaar, afhankelijk van het concentratieniveau dat ik kan opbrengen.

»Filosofie geeft mij energie, nieuwe inzichten, bewondering voor denkers: van de oude Grieken tot de existentialisten, met wie ik me verwant voelde omdat zij ook alsmaar verantwoordelijkheid wilden nemen in hun leven en de samenleving. Nu zit ik weer in een Hannah Arendt-periode, de Duits-Amerikaans-Joodse filosofe die nog verslag heeft uitgebracht over het Eichmann-proces. Martha Nussbaum is ook zo’n indrukwekkende madam. Zij heeft geschreven over sociale rechtvaardigheid, mededogen, het belang van menswetenschappen in opleidingen. Dat boeit me allemaal heel erg.»

HUMO Gaan boeken boven reizen?

Vervotte «Vroeger had ik het plan ieder jaar één land in en één land buiten Europa te bezoeken, maar ik ben aan het slabakken. Dus nu hoop ik alle Europese landen ooit eens te bezoeken. Dat moet me met een normale levensverwachting ook lukken. Europa is in al zijn landen toch een stuk van onze identiteit. Ik wil ook de cultuurverschillen begrijpen: waarom willen sommige landen een sterke sociale zekerheid en anderen niet? Hoe verzoen je die culturen? Hoe gaan we een dialoog aan om naast elkaar verder te kunnen, elk met zijn systeem? Wij hebben bijvoorbeeld een uitgewerkt en gereglementeerd systeem van thuiszorg, iets wat in Roemenië nog in de kinderschoenen staat. Als je hen onze regels oplegt, zullen zij nooit iets substantieels kunnen uitbouwen, dus hoe pak je dat aan? Ik wil dat dan ginder zien, proberen hun logica te begrijpen.

»In ieder land zie je ook andere verhoudingen tussen de zorg die verleend wordt door de overheid, de non-profitsector en – de laatste tijd steeds meer – commerciële bedrijven. Sommige landen hebben een te zwakke overheid, amper een middenveld en zijn haast verplicht het aan de privé uit te besteden. Wat motiveert mensen? Dat houdt me bezig, en dat is ook waar veel filosofie om draait. De bossen en landschappen in die landen schieten er voorlopig wel bij in, maar misschien komt dat ooit nog.»

'Mijn ideale vakantie was in Zuid-Afrika een paar jaar geleden: een maand meedraaien in een hiv-hospitaal'

Mottig van Jezus

HUMO De vader van Jean-Luc Dehaene, een psychiater, zei al tegen zijn zoon dat je ook de motieven van een krankzinnige kunt volgen, als je zijn logica maar begrijpt.

Vervotte «Waarschijnlijk kom ik daarom altijd goed overeen met psychiaters. Ik heb ooit psychologie bijgestudeerd als avondstudent, toen ik al bij Sabena zat. De combinatie van mens en samenleving, dat is altijd de rode draad in mijn leven geweest. Eerst maatschappelijk werkster, dan psychologie: altijd willen weten wat achter de emoties zit, waar die vandaan komen. En dan moeten vaststellen dat er daarover absoluut geen consensus bestaat tussen neurowetenschappers en filosofen (lacht). Nee, mijn ideale vakantie was een paar jaar geleden in Zuid-Afrika: een maand meedraaien in een hiv-hospitaal in Durban.»

HUMO U meent het.

Vervotte «Ja, me kunnen inleven in een wereld die absoluut de mijne niet is, dat is op en top vakantie. Ik ben ervaringsgericht, dompel mij graag ergens in onder. En als je toegelaten wordt, moet je ook meedraaien; je kan daar dan niet de toerist gaan uithangen. Je werkkracht is er welkom en ze hopen dat je ook wat centen meebrengt. Daar leer je ongelooflijk veel van.»

HUMO Leren, ervaren, willen begrijpen: ik zie de rode draad. Maar emoties zijn overroepen?

Vervotte «Daar bestaan rationeel-emotieve therapieën voor (lacht). Ik kan ze iedereen aanraden.

»Ik wil me niet te veel laten leiden door mijn emoties. In muziek, film en cultuur wel, daar kom ik er het dichtste bij. Het is geen bewuste strategie om ze te vermijden – denk ik toch – maar ik ben gewoon graag geestelijk bezig.»

HUMO Het kost soms jaren therapie om te weten waarom je zo bent.

Vervotte «Ja, oké. Ik denk dat ik erg empathisch ben en ik hou van mooie muziek. (Stil) Maar om van emotionaliteit de hoofdbrok van mijn leven te maken? Nee, daar heb ik geen behoefte aan. Ik word nu onderzocht, begrijp ik? (lacht) Voor er een verkeerd beeld ontstaat: ik denk echt niet dat ik ongevoelig of gevoelsarm ben, maar ik laat mijn gedrag en mijn werk liever niet te veel leiden door persoonlijke emoties.»

HUMO Een oud-leerkracht zei ooit over u: ‘Als Inge haar emoties onder controle kan krijgen, zal ze het nog ver brengen.’

Vervotte «Wel, hij heeft gelijk gekregen, zeker? (lacht) Toen vond ik dat verschrikkelijk. Want die emoties waren verontwaardiging, wanneer één van de klasgenootjes onrechtvaardig behandeld werd. Ik kwam daartegen in opstand, dat was de vakbondsvrouw die er blijkbaar al heel vroeg in zat. Toen ze ons als kind vertelden over Jezus die verraden en gemarteld werd, begreep ik niet dat ze het uur nadien wiskunde konden geven. Ik was daar een dag mottig en droevig van, hoe durfden ze dan daarna wiskunde te geven? (lacht)»

HUMO U vond dat heel erg voor Jezus, maar wat vindt Inge Vervotte erg voor zichzelf? U zei ooit: ‘Het zou me erg ongelukkig maken afhankelijk te worden van een ander.’ Veel mensen streven daar net naar.

Vervotte «Denk je? De meeste mensen hebben toch graag een zekere autonomie in hun leven?»

HUMO We hebben niet graag zorg nodig, en zijn niet graag economisch van iemand afhankelijk. Maar in de liefde wil ik best wel afhankelijk zijn van mijn partner.

Vervotte «Dat ben ik nog aan het leren (schatert). Het is een werkpuntje, toegegeven. Maar ik sta al zo lang behoorlijk vrijgevochten in het leven. Ik ben altijd zo gedreven dat ik het risico wil vermijden dat iemand me gaat tegenhouden, al is het met de beste bedoelingen. Je beschermt je partner tegen dingen die hem of haar pijn kunnen doen, maar wat als die partner desondanks die dingen oprecht en graag wil doen? Mijn familie heeft me in de Sabena-periode geregeld gezegd: let een beetje op, doe wat rustiger, pas op. Terwijl ik niet anders had kunnen doen dan ik gedaan heb, ook al heeft het voor kwetsuren gezorgd. Mensen die je graag zien, willen je beschermen, zeker tegen publieke druk, maar daardoor kunnen ze je ook beperken. En omgekeerd: het is niet omdat ik zo’n leven wil, dat ik daarom een partner daarin moet meeslepen. Ach, nu ik naar de 40 loop, zal dat wel wat meer in evenwicht raken, nee?»

HUMO De filosoof Montaigne verwoordde prachtig hoe dicht twee mensen kunnen zijn. Bij de dood van een vriend schreef hij: ‘Omdat hij het was. Omdat ik het was.’

Vervotte «Mooier kan je vriendschap toch niet verwoorden? En toch denk ik niet dat Montaigne zich ooit in zijn mentale of persoonlijke vrijheid heeft laten beperken; ik geloof nooit dat hij zich afhankelijk heeft gevoeld.

»De ideale relatie impliceert zoveel vertrouwen dat je bereid bent de ander op zijn bek te laten gaan, indien hij dat echt wil, en hem dan opraapt. Terwijl in veel relaties – ook heel goede – mensen vooral willen dat hun partner niets doet dat hem of haar pijn zou kunnen doen. En omgekeerd vermijd je zelf risico’s omdat je niet wilt dat je partner er pijn van heeft: die vicieuze cirkel ontvlucht ik liever, ja.»

HUMO Ook omdat u sowieso iemand bent aan wie mensen hun levensverhaal vertellen?

Vervotte «Dat gebeurt. Ik ben een spons, een potje waarin nogal wat mensen hun kommetje ellende uitgieten. Ik luister graag, ik wil er ook altijd het fijne van weten en begin dan vragen te stellen. Mijn omgeving trekt dan aan mijn mouw, maar dat luisteren kost me geen enkele inspanning. In de politiek kon ik dat ook. Als mensen je iets willen vertellen, luister dan.»

'Ik heb heel graag voor de vakbond gewerkt. Je zal me niet geloven, maar dat is een heel dynamische wereld.'

Leve de vakbond

HUMO U wordt eind dit jaar 40, statistisch bijna halfweg. Wat doet dat met u?

Vervotte «Het heeft meer impact dan ik zelf had verwacht. Als puber had ik altijd het idee dat tussen je 35ste en je 40ste de beste jaren zouden komen. De puberteit achter de rug, de onzekerheid voorbij, wat ervaring, een beetje gesetteld... Dat bleek dus niet te kloppen, bij mij zijn de afgelopen vijf jaar eerder een soort tweede puberteit geweest – identiteitsconfronterend. Ik heb persoonlijke keuzes gemaakt die niet altijd even makkelijk waren. Er was het besef van onze generatie dat we nog heel lang zullen moeten werken... Net omdat je zo lang dacht dat je op je 40ste alles op een rijtje zou hebben, is het wel confronterend als dat dan toch niet lijkt te lukken. Dan krijg je een klopje, ja. Je hebt ook een punt: ik ben inderdaad heel lang bezig geweest met en voor anderen, het wordt tijd dat ik ook meer ruimte maak voor persoonlijke keuzes in plaats van me voor alles en iedereen verantwoordelijk te voelen. Dat klonk me altijd zeer egoïstisch in de oren, maar dat is het uiteindelijk niet.»

HUMO De passionaria van Sabena werd minister van Welzijn en zit nu bij Emmaüs: het is altijd wel zorgen voor een ander, nooit voor uzelf.

Vervotte «Mooi woord wel, passionaria. Dienstbaarheid, ja, ik moet leren me goed te voelen bij dingen die ik louter en alleen voor mezelf doe: mijn tijd nemen, ongestoord lezen en dus niet in functie van de job, filosofie studeren. (Stil) Ik werk in de gezondheidszorg, ik weet dat ik dankbaar mag zijn dat ik op mijn 40ste nog in goede gezondheid verkeer. Er zijn er heel veel die dat geluk niet hebben, dus moet ik daar meer bij stilstaan. Ik durf al selectiever te zijn in mijn agenda, dat is een begin. Het blijft moeilijk.»

HUMO Het Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie, waar u een tijd voorzitter van was, gaf ooit tien tips voor een mentale gezondheid. De allereerste: we hoeven niet perfect te zijn en door iedereen gewaardeerd te worden.

Vervotte «Ik ben mijn ouders dankbaar voor hun waardering, en enkele vrienden ook, maar ik wil geen allemansvriend zijn. Als mensen onvriendelijk of hatelijk worden, is dat geen reden om op te geven. Dat hoort bij de rol die je opneemt.

»Met niet perfect hoeven te zijn heb ik meer last (lacht). Maar het leven en vooral de politiek hebben me geholpen te beseffen dat het haalbare ook al mooi is en het perfecte meestal onbereikbaar. Want als je daar in de politiek op wacht, gebeurt er nooit iets, dan ga je geen stap vooruit.»

HUMO U bent vakbondsvrouw en politica geweest en nu bent u een topvrouw in de gezondheidszorg. Wat was het leukst?

Vervotte «Ik vond voldoening in alle drie. Het is toch altijd mens én samenleving. Alleen mensen zou ik te beperkend vinden, alleen samenleving te abstract en theoretisch. De combinatie van de twee, en hoe je ze beide in hun waarde laat: dat is mijn vijver.

»Ik heb doodgraag voor de vakbond gewerkt. Je zal me niet geloven, maar dat is een heel dynamische wereld. Die secretarissen lopen van de ene crisis naar de andere bedrijfssluiting, en het zijn zij die de wanhoop en het verdriet over zich heen krijgen. Zij krijgen meer emoties binnen dan de manager die – vaak ver weg – over de bedrijfssluiting of de herstructurering heeft beslist. Dus al mijn respect voor die vakbondsmensen, die toch vaak de favoriete kop van Jut zijn van de publieke opinie. Wat vakbondsmensen ook met politici en gezondheidswerkers gemeen hebben: ze worden heel vaak geconfronteerd met onmacht. Terwijl ze hun job net gekozen hebben om te helpen. Je gaat bij de vakbond om betere loon- en arbeidsvoorwaarden af te dwingen, en dan blijk je vooral begrafenisondernemer van bedrijven te moeten spelen. Ik heb mijn eerste cao met verbetering van loons- en arbeidsvoorwaarden pas gerealiseerd bij de witte woede, toen ik al minister van Welzijn was. Als vakbondsvrouw heb ik die niet kunnen sluiten, dus dat was mijn wraak (lacht).»

De calimero’s

HUMO Zou u nog kunnen aarden in het huidige politieke klimaat? Zo steriel, zoveel alfamannetjes die alleen maar naar elkaar schreeuwen? Waar het compromis een teken van zwakte is geworden, en niet langer de essentie van politiek?

Vervotte «Veel draait om reputatiemanagement, meer dan om wat je kan realiseren. Ik had het daar al moeilijk mee in mijn tijd, en ik vrees dat het nog erger is geworden. Het wordt bovendien niet afgestraft, maar veeleer beloond. Er lopen nog wel mensen rond die met dossiers en oplossingen bezig zijn, maar die leveren niet zoveel clicks op en krijgen dus minder aandacht.

»Ook de aankondigingspolitiek wordt erger. En ook die werkt, want dan krijg je de reactie: ‘Die mens wou tenminste, maar de anderen hebben hem tegengewerkt!’ Dan probeer je uit te leggen dat net door dat stoere aankondigen een oplossing vaak onmogelijk is gemaakt, maar mensen houden blijkbaar van calimero’s. Nu, uiteindelijk vallen zulke mensen door de mand, omdat ze wel hun slogans kennen maar meestal niet hun dossiers. Alleen is het daar soms lang op wachten.»

HUMO De politiek maakt dezer dagen geen goede beurt met de graaicultuur. U had bij uw afscheid volkomen wettelijk recht op een afscheidsvergoeding van 130.000 euro, maar u hebt die geweigerd.

Vervotte «Als het je wordt aangeboden, is het niet evident om het niet aan te nemen. De dag dat bekend werd dat ik mijn vergoeding niet zou opnemen, zat ik ’s avonds in een restaurant en kreeg ik naar mijn voeten van de ober: ‘Allee, gaan we vanaf nu allemaal gratis werken, of wat?’ (lacht)»

HUMO En dat voor een ex-vakbondsvrouw!

Vervotte «Ik vond dat ik dat geld niet mocht accepteren. De filosofie van een opzegvergoeding is dat ze bedoeld is voor betoonde loyauteit in een arbeidsrelatie, en een buffer moet vormen voor de tussenperiode waarin je op zoek gaat naar een nieuwe job. Maar ik had al een nieuwe job, ik had die overbrugging dus niet nodig. Als je je ontslag geeft in de private sector, krijg je ook geen ontslagvergoeding.»

HUMO U had het geld ook aan een hiv-hospitaal in Zuid-Afrika kunnen geven.

Vervotte «Ik heb daaraan gedacht, ja, maar ik wilde geen Sinterklaas spelen met het geld van de staat. We zaten toen, zoals nu, in budgettair moeilijke tijden: wie ben ik dan om algemene middelen te gaan besteden aan mijn particuliere voorkeuren, los van de democratische besluitvorming? Ik zou dat ongepast gevonden hebben. Maar het is een keuze, dat klopt. Hoe zeg je nee tegen een cumul of een mandaat dat je aangeboden wordt, wetende dat een ander ermee zal gaan lopen en jij als een naïeve kloot zonder iets achterblijft? Die psychologie speelt ook in veel van wat nu boven water komt.»

HUMO Politiek is ook steeds meer het exploiteren van angst geworden.

Vervotte «Opnieuw: het overwicht van de emotie. De balans met de ratio is er een beetje bij aan het inschieten. Er zijn politici die echt op dat basale emotieniveau werken en zo de indruk wekken dat ze luisteren naar de mensen. Terwijl ze gewoon hun op die manier verworven macht gebruiken om hun eigen ding te doen. Dat kan snel gevaarlijk worden. Als je moet spreken en beslissen over zeer complexe materies en dossiers, moet je dat niet doen met basaal-intuïtieve tweets of emotionele uitspraken. Want als die emoties de drijvende kracht worden in de politiek en de samenleving, vraag ik me af hoe we ooit nog zullen kunnen samenleven. Kreten maken de dialoog immers meestal onmogelijk. Misschien win je er een paar verkiezingen mee, maar je creëert geen betere samenleving.

»Dat werkt normvervaging in de hand. David Van Reybrouck toont dat mooi in zijn toneelstuk ‘Para’: hoe een soldaat door omstandigheden, retoriek en vijandbeelden steeds vaker en sneller zijn ethiek laat vallen en in de richting van oorlogsmisdaden opschuift. Dat ook perfect logisch begint te vinden, terwijl hij in wezen dezelfde gewone brave man is gebleven. Voor die evolutie ben ik bang, want ik merk het ook al in gesprekken met mensen. En als je er dan tegen in durft te gaan, ben je een naïeve gutmensch.

»Ik denk dat het niet echt wenselijk is om sommige radicale voorstellen uit te voeren die de rechtsstaat afbouwen. En als ik dat zeg, is dat niet omdat ik de bezorgdheden van veel mensen niet respecteer. Maar dat krijg ik steeds lastiger uitgelegd, want dan krijg ik te horen dat ik in een elitaire, intellectuele cocon leef en de echte problemen niet zie. Nee, verdorie, het is net omdat ik iemand respecteer dat ik met hem in debat wil gaan.»

HUMO Terwijl u ervaringsdeskundige bent: u zat twee wagons verder in de Thalys waarin Amerikaanse mariniers een terrorist met een kalasjnikov uitschakelden.

Vervotte «Onderweg naar Parijs, ja. Je moet de realiteit niet verbloemen – ik ken overigens weinig mensen die dat doen – maar je moet rekening houden met de impact van je woorden. Er is niets makkelijkers dan verontwaardiging te creëren, mensen op te jutten. Maar waar wil je landen, welke oplossing wil je zoeken en hoe doe je dat? Dát is wat telt. Het is minder sexy en veel moeilijker, maar we zullen die vragen toch moeten beantwoorden willen we een leefbare en menswaardige samenleving overhouden.»