‘Zonder macht in Washington kan Trump plots irrelevant worden’

Zo’n 400.000 coronaslachtoffers, de dood van George Floyd en een slechte verliezer in het Witte Huis: de Verenigde Staten hebben één van de turbulentste jaren uit hun geschiedenis achter de rug en 2021 brengt met de bestorming van het Capitool weinig beterschap. Joe Biden en de vaccins moeten rust brengen, maar kan dat wel met Trump als schaduwpresident? ‘Zelfs als hij verdwijnt, zal de woede blijven,’ zegt de Nederlandse VS-correspondent Michiel Vos (50), die via parlementsvoorzitter en Trump-tegenstander Nancy Pelosi, zijn schoonmoeder, een bijzondere inkijk in de politiek in Washington krijgt. ‘Trump oogst wat zij zaaide’.

Er werd na de verkiezingen een halve burgeroorlog voorspeld maar noemenswaardig geweld is uitgebleven.’ Het zijn de woorden van Michiel Vos tijdens het eerste van onze twee telefoongesprekken. Famous last words, zoals dat in het Engels heet, want nog geen 24 uur later zou een groep gewapende Trump-aanhangers het Huis van Afgevaardigden en de Senaat bezetten om er de bekrachtiging van Bidens presidentschap te voorkomen. Een aanslag op de democractie, maar in het hoofd van Michiel Vos in de eerste plaats een aanval op zijn gezin: Nancy Pelosi, de grootmoeder van zijn twee zonen, als voorzitter van het Huis één van dé doelwitten van de fanatici. Ook zijn vrouw en één van zijn zonen waren in het Capitool toen het geweld uitbrak.

MICHIEL VOS «Ik stond al de hele dag buiten, tussen de schuimende en steeds agressiever wordende meute. Ik maakte het nog nooit zo venijnig en hard mee. Vanuit het kantoor van mijn schoonmoeder, waar mijn zoon en vrouw waren, heb je een heel goed zicht op die menigte. Ze zagen hoe het er steeds onstuimiger aan toe ging en de mensen te dichtbij kwamen, het Capitool dreigden binnen te dringen. ‘We’ve got to get out of here,’ zei mijn vrouw in ons enige, korte telefoongesprek. Het was heel symbolisch, vond ik: de elite in het kasteel en het woedende gepeupel buiten, trachtend om de valbrug naar beneden te halen en het paleis te plunderen. Mijn schoonmoeder, vrouw en zoon werden snel en vlot geëvacueerd door de beveiliging, een beetje zoals in de film ‘Designated Survivor’. Ze hebben geen enkele indringer in levenden lijve gezien. Voor ze het wisten, zaten ze in een militair busje en daarna in een soort bunker aan de rand van Washington.»

HUMO De relschoppers raakten even later het kantoor binnen waar uw gezin had geschuild. ‘We will not back down,’ lieten ze op een enveloppe achter.

VOS «Collega-congresleden van mijn schoonmoeder moesten schuilen onder banken en hoorden: ‘They’ve got to be here somewhere’ – ‘Ze moeten hier ergens zijn.’ Heel sinister en naar. Zeker omdat de plunderaars ook op mijn schoonmoeder uit waren: zij symboliseert sterk het Democratische verzet tegen Trump. Gelukkig is niemand van mijn familie al te zwaar onder de indruk. Zij zijn ook snel meegenomen, maar de stafleden waren geen prioriteit in het evacuatieplan: zij moesten de woede maar ondergaan. Op zulke momenten zie je écht wat Amerika is: keihard, door en door ongelijk. De elite, zeker in de ogen van de Trump-aanhangers, wordt gezwind gered, de rest staat in de modder.»

HUMO We kraaiden te vroeg victorie tijdens ons eerstev gesprek: er is toch zwaar geweld uitgebroken.

VOS «Inderdaad, we moeten ons beeld helaas bijstellen. Al is het geen totale verrassing, want Donald Trump heeft gewoon geoogst wat hij zaaide. Het venijn in de ogen van zijn aanhangers, de diepe minachting voor de media, het Huis en de Senaat: allemaal indrukwekkend. Er wordt nu gezegd dat Trump bewust heeft gewacht om de Nationale Garde in te zetten tegen de plunderaars. Hij is gevaarlijk en niet geschikt om een democratie te leiden, punt. Hij doet me wat denken aan Benito Mussolini in zijn nadagen, met zijn discours en de manier waarop hij vanaf zijn balkon de mensen opjut.

»Tegelijk ging dit ook vérder dan Trump. De Amerikaanse ambassadeur in Nederland zei na de feiten: ‘This is not America.’ Maar dit is net wel Amerika: een land waar miljoenen mensen zwaar gehavend door het leven gaan en geen vangnet of hulp moeten verwachten, tot op het punt dat ze niet meer te houden zijn. We zagen tijdens die bestorming zeer duidelijk het conflict tussen het rauwe Amerika en het saaie, procedurele Washington D.C. Het is een verschil van dag en nacht, maar plots stonden beide Amerika’s samen in het Capitool. Het was een aanslag op de democratie, door mensen in goedkope, militaire kledij die zich overduidelijk niet op hun plek voelden in die stijve wereld. Een Bastille-achtige bestorming met een totale minachting voor de volksvertegenwoordiging. Een zwarte, ronduit schandalige dag.

»Bijkomend tragisch is dat de frustraties die mensen ertoe geleid hebben om dit allemaal te doen, weinig bete- kenen. Ze hebben wat ruiten ingegooid en vazen gestolen, maar wat dan? De rest van de wereld is ze zat, ook de Republikeinen. Trump is binnen een week president af en hun leven zal niet ineens verbeteren.»

DON CORLEONE

HUMO U ontmoette Donald Trump zelf al enkele keren. Wat voor iemand is hij?

VOS «Een flamboyante, echte New Yorker, iemand die zich net als zijn achterban nooit echt thuis heeft gevoeld in Washington. Hij is geen politicus, maar een zakenman. Dat voel je, hij valt uit de toon in de hoofdstad. Hij is een soort larger-than-life-persoonlijkheid zoals die niet bestaan in de Belgische politiek. Trump wordt weleens vergeleken met Viktor Orbán, maar hij komt het dichtst in de buurt bij Silvio Berlusconi: de flash, de vrouwen, het fortuin, de celebritystatus, de Italiaanse handgebaren.»

HUMO Vorige week lekte een telefoongesprek uit waarin Trump bij een staatssecretaris in Georgia druk zet om de stemming te ‘herberekenen’ en ‘stemmen te vinden’.

VOS «Dat zijn Paraguayaanse toestanden, niet wat je associeert met de sterke Amerikaanse democratie. Trump zegt al maanden dat hij de verkiezingen gewonnen heeft, terwijl overduidelijk blijkt dat dat niet zo is. Als je 14-jarige zoon zich zo gedraagt na een voetbalwedstrijd, gaat hij zonder eten naar bed. Maar Trump mag het allemaal proberen met veel ruggensteun van zijn kiezers en Republikeinse senatoren. Tot voor kort heerste bij ieder- een het idee dat Amerika heilig is, de Grondwet, de Founding Fathers... Nu mag Amerika dus op de schop. Men vindt het blijkbaar prima dat iemand de rechtsstaat opblaast. Als het aan Trump had gelegen, was hij gewoon een autocratisch leider geworden.

»Dat telefoontje heeft níéts te maken met democratie, maar volgens zijn partij en tientallen miljoenen Amerikanen is er weinig mis mee. Het tekent hoe groot het wantrouwen van de Amerikanen is: de fundamenten van het land mogen volledig weggeveegd worden. Dit land is in oorlog met zichzelf. Niet Trump heeft mij dus verbaasd, wel hoever mensen hem volgden. Dat veel Republikeinse senatoren nú hun handen van hem aftrekken, na de bestorming van het Capitool, zegt weinig. Hij is héél ver mogen gaan. Ook Europa mag dat als een waarschuwing beschouwen, vrees ik, want de VS zijn geen vacuüm.»

HUMO Het leek soms op een halve staatsgreep.

VOS «Hij heeft het echt geprobeerd: de pers als vijand behandelen, de rechtsstaat met de voeten treden, zelfs het leger proberen in te schakelen. Dat telefoontje is het beste voorbeeld, echt een zuivere maffiapraktijk. ‘Find me some votes.’ Hij klinkt als Don Corleone uit ‘The Godfather’.

»Tegelijk moet je erkennen dat het systeem waartegen Trump met alle macht getrapt heeft, overeind is gebleven. Trump kan dreigen zoveel hij wil, hij kan allerlei soorten verkiezingsfraude verzinnen, maar de gewone ambtenaren in Georgia zeggen: ‘Neen.’ Ook de door Trump benoemde rechters hebben keer op keer geoordeeld dat er geen sprake was van fraude tijdens de verkiezingen. De ‘onverstoorbaarheid van het midden’ vind ik echt heel hoopgevend: dat de ambtenaren in Georgia gewoon met de kop in de wind doorvaren. Dat zul je blijven zien tot 20 januari, wanneer Joe Biden ondanks alles gewoon president wordt.»

HUMO Ook Trump heeft dat begrepen en beloofde na de bestorming van het Capitool plots een vreedzame machtsoverdracht. Zal hij van de bühne verdwijnen?

VOS «Geen idee. Trump is te wispelturig. We weten niet wat hij over een uur zal doen, laat staan over zes maanden. Misschien belandt hij achter de tralies, maar evengoed kijkt hij nooit meer achterom en gaat hij golfen in Schotland. Of hij trekt in bij zijn vriend Vladimir Poetin in Moskou (lacht). De vraag is of hij überhaupt relevant kán blijven zonder macht. Hij heeft blijvende invloed met zijn volgers op Twitter en de tientallen miljoenen kiezers die nog achter hem staan, maar ik weet niet of je in het huidige mediaklimaat lang kunt overleven als je niets meer te vertellen hebt in Washington.»

HUMO In het Witte Huis is een opruiende tweet altijd nieuws, maar in de oppositie wordt schreeuwen al snel vervelend?

VOS «Inderdaad. Hij kan plots irrelevant worden. Binnen de Republikeinse Partij staan er velen klaar om zijn rol over te nemen.»

HUMO Trump-criticus en partijgenoot Mitt Romney was vorige week cynisch, na het verlies in de belangrijke Senaatsverkiezingen in Georgia: ‘Blijkbaar is je kiezers vertellen dat de verkiezingen vervalst zijn geen goede manier om ze te mobiliseren.’

VOS «De reputatieschade voor de Republikeinen is groot. The Party of Lincoln is The Party of Trump geworden. Dat is misschien wat overdreven, want de partij is wel degelijk verscheurd, maar zeer veel senatoren volgen hem wan- neer hij tegen de Amerikaanse instellingen trapt. Dat is heel pijnlijk voor mensen als Mitt Romney, al zeker omdat Trumps beleid verre van rampzalig was vanuit Republikeins oogpunt. Hij heeft als president veel van zijn beloftes waargemaakt: de ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem verhuizen, de NAVO-bijdragen aanpakken, de binnenlandse belastingen verlagen, de economie dereguleren, conservatieve rechters benoemen... Het is heel wat, als je het op een rijtje zet. Trump heeft verloren omdat hij een te groot deel van het saaie Amerikaanse midden is kwijtgeraakt door zijn toon en stijl. De blanke, hoger opgeleide vrouwen in de buitenwijken, de senioren. Hij is verslagen door corona en zichzelf.»

AMERICAN NIGHTMARE

HUMO Bidens regering zal een soort kopie van die van Obama en Bill Clinton worden.

VOS «Biden zegt het ook openlijk: ‘I’m gonna go back to normal.’ Terug naar de ouderwetse, saaie politiek gevoerd door professionals, en niet op Twitter en bij Sean Hannity (conservatieve talkshowpresentator, red.). Dat is ook de enige boodschap die hij kan verkopen. De man zit al 180 jaar in de Senaat, hij ís geen radicale veranderaar. Ondanks alle sexy Democratische tegenkandidaten die jong, gay, vrouw of zwart waren, geloofde hij van in het begin dat hij als grijze, blanke man zou winnen met een boodschap: ‘We’re gonna calm down and lower the temperature.’ Geen ruzies met West-Europa, geen bezoekjes aan Kim Jong-un, maar beleid door specialisten en in saaie commissies.»

HUMO Die business as usual heeft tijdens het Democratische bewind geleid tot een grotere ongelijkheid en uiteindelijk de verkiezing van Trump. De regering zit vol lieden uit Goldman Sachs, McKinsey en de wapenindustrie – het establishment. Dat is voor veel mensen de boel niet kalmeren, maar oppoken.

VOS «Voor miljoenen Amerikanen is dat inderdaad olie op het vuur. De vraag is dus of Biden de temperatuur kan laten zakken door op de oude manier politiek te voeren, maar je voelt dat veel mensen snakken naar een saai presidentschap. Hij heeft nu al twee keer gelijk gekregen: door de Democratische presidentskandidaat te worden én door Trump te verslaan. Velen hebben dus al voor de ‘niet-Trump’ gekozen. Ze weten dat Biden geen messias is die de VS zal bevrijden, want de samenleving zit veel te diep in de penarie. Ik ken maar één land in het Westen waar een ongewapende man negen minuten lang tegen de grond kan gedrukt worden tot hij sterft, als een koe in het slachthuis (Vos verwijst naar George Floyd, red.). Dat kan niet in Brussel of Madrid, dat zie je alleen in een achterbuurt in Jemen en in Amerika. Geen enkele regering kan dat politiegeweld of de gigantische ongelijkheid in vier jaar oplossen, en zeker die van Biden niet.

»In zekere zin wíllen Amerikanen de inkomensongelijkheid ook niet opgelost zien worden. Het hoort bij de Ame- rican dream, die evengoed een American nightmare is.»

HUMO China en Europa sloten enkele weken voor de inauguratie van Biden een historisch investeringsakkoord. Zal Biden Europa weer dichter bij Amerika trekken en verder van China wegduwen?

VOS «Ja, maar niet zo radicaal als velen denken. Europa kijkt veel meer naar de VS dan omgekeerd, en Trump belichaamde dat. Hij heeft lak aan de historische banden met Europa en heeft het geopolitieke evenwicht door elkaar geschud. Dat was heel verfrissend, en die erfenis lijkt te blijven bestaan. Dat China-akkoord is desondanks goed nieuws voor Europa: het moet veel meer op de eigen benen leren staan. En niet alleen economisch. Ik vind dat Europa in het algemeen moet afkicken van de Amerikaverslaving. Ik begrijp het wel: Amerika is een soort derdewereldland met goudstof, daarom zijn we er zo door gefascineerd. Het zou veel beter zijn voor Europa om weer samen te klitten en niet steeds over de oceaan te gluren. In die zin mogen we Trump dankbaar zijn: omdat hij de banden met Europa doorknipte, is de EU onderling hechter geworden.»

FEESTJE BIJ CLINTON

HUMO Vorige week kreeg uw familie goed nieuws te horen: uw schoonmoeder Nancy Pelosi is herverkozen als Speaker van het Huis van Afgevaardigden, één van dé sleutelposities in het Amerikaanse politieke systeem.

VOS «De Speaker is de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, maar toch vooral de leider van de meerderheidsfractie. Dat zijn deze legislatuur de Democraten. Dat betekent dat Nancy Pelosi de toon zet in het parlement. Zij beslist welke wetgeving ter stemming komt en welke niet, ze verzamelt stemmen van parlementsleden om wetten erdoor te krijgen en schrijft op eigen houtje wetgeving. Toen ik tijdens de discussies rond Obamacare in haar kantoor kwam, was ze soms eigenhandig die historische wetten aan het uit- schrijven. Haar herverkiezing is dus van groot belang. Na het presidentschap is het de belangrijkste functie van het Amerikaanse systeem.

»Ik ben heel blij voor haar. Toen ik haar zo’n twintig jaar geleden leerde kennen, was ze nog een gewoon parlementslid. In de eerste plaats is ze nu natuurlijk de grootmoeder van mijn zonen, maar het spreekt voor zich dat ze me een unieke inkijk geeft in de politieke wereld van Washington. Ze hoeft het me niet uit te leggen, ze neemt me gewoon mee naar het Capitool en de tuinfeestjes van haar collega’s.»

HUMO Wie maakte in al die jaren het meeste indruk op je?

VOS «George W. Bush.»

HUMO Een Republikeinse ex-president? Mag dat van je familie?

VOS «Natuurlijk, mijn familie heeft de deuren naar de Repu-blikeinen net geopend. Mijn vrouw maakte ooit een documentaire over Bush en bleef erg close met hem. Ik mag de man heel graag. Hij is enorm rechtdoorzee, veel slimmer dan hij soms werd neergezet in de Europese pers. Het is een bijzonder geestige, echte Texas cowboy. Veel gemakkelijker in de omgang dan de wat afstandelijke Barack Obama.»

HUMO Als ik een politicus zou mogen kiezen om mee op café te gaan, koos ik nochtans intuïtief Obama.

VOS «Wat? Neen! George W., hands down, dan heb je een topavond (lacht). Voor je het weet, heb je het over grote auto’s, sport, mooie vrouwen en hoeveel bier je kunt drinken. Lachen geblazen! Nee, met Obama of Al Gore moet je niet naar een kroeg, dan wordt het een veel te deskundige bedoening. Obama is interessant als fenomeen – de eerste zwarte president van Amerika – maar als persoon is Bush onnavolgbaar.

»Ook Bill Clinton is een indrukwekkend man. Ik herinner me een feestje in de achtertuin van Hillary Clinton. Ineens stond hij naast me, met zijn arm om me heen, een verhaal te vertellen over één of andere burgemeestersrace in Minnesota. Clinton is een geboren entertainer, die voort-durend gekke politieke verhalen loopt te vertellen aan Jan en alleman. Je voelde aan alles dat hij zich met z’n hele lijf in de politieke modder gooide en daar intens van genoot. Veel meer dan Obama, die zijn presidentschap meer als een baan beschouwde.»

HUMO En Joe Biden?

VOS «Hij is het vleesgeworden compromis, een volbloed politicus. Veel meer dan Biden zelf blijven mij de feestjes met zijn grote Ierse familie bij. Wel honderd neven en ooms die allemaal op hem lijken en ontelbaar veel grote glazen pils drinken. Het verhaal van oude Ieren, zoals de Bidens, is door en door Amerikaans. Veel Ieren aten in 1850 boomschorsen uit pure armoede, maar toen ze naar Amerika kwamen, waren ze weer wat. Die mensen hebben in de relatief korte geschiedenis van de VS een gigantische stempel gedrukt op de maatschappij en het land gevormd tot wat het nu is. Vandaag leveren ze de president. Van arme drommels tot het Witte Huis: America.»

HUMO Kunnen uw schoonmoeder en Trump nog door dezelfde deur? Ze bekvechten geregeld in de pers. Vorig jaar, na de State of the Union van Trump, verscheurde ze ostentatief zijn speech.

VOS «Laten we zeggen dat ze al maanden niet meer gesproken hebben, en dat het ook niet meer hoeft. Over een week is Trump geen president meer.»

HUMO Laat me de vraag zo stellen: is zo’n actie vooraf gepland?

VOS «Nee hoor, dat komt opgeborreld uit haar middenrif. Het is een speech vol leugens, let’s rip it up. Net zoals Trump de dingen doet, eigenlijk: hij plant heel weinig, zijn buitenlands beleid gaat alle kanten uit. In de Amerikaanse toppolitiek heerst het instinct.»

HUMO Alle aandacht na het verscheuren van die speech ging nadien naar het gebaar van Pelosi, niemand praatte nog over de boodschap van de president. Dat is eigenlijk vintage Trump.

VOS «Is dat Trumps of Amerikaans? De Amerikaanse politiek draait rond symboliek en verpakking. Het veelbetekenende gebaar: Trump die zijn mondmasker afneemt terwijl er een helikopter boven het Witte Huis cirkelt. In die zin heeft Trump niets nieuws uitgevonden, hoor.»

HUMO Blijven zulke vetes en gebaren hangen in de coulissen? Ik denk aan de jonge Alexandria Ocasio-Cortez die vol passie herhaalt dat uw schoonmoeder haar functie moet neerleggen omdat ze vernieuwing tegenwerkt.

VOS «Nee, zoiets blijft nauwelijks hangen. Ik zal het bewijzen: dit is een foto van gisteren. AOC naast mijn zoon. Zo erg is het dus niet tussen AOC en mijn familie, hoe erg het soms ook lijkt door hun uitspraken in de pers. Het is symboliek.

»Het is trouwens veelzeggend dat mijn zoontje zo graag op de foto wil met uit- gerekend Ocasio-Cortez, want zij heeft miljoenen volgers. Terwijl zijn oma wel een nieuwe, belangrijke wet aan elkaar aan het rijgen is (lacht). AOC wordt gezien als dé belofte, maar politiek is een teamsport. Zeker in de VS, waar je maar twee teams hebt, moet je samenwerken met je partijgenoten. AOC is in het echt hoe ze ook overkomt voor de camera: goedlachs, vriendelijk en lief, maar tegelijk fel en idealistisch. Het kan haar niet schelen wat mensen denken van haar stijl, maar ik weet niet hoe ver haar dat gaat brengen in het Amerikaanse systeem.»

DE RUSSEN KOMEN

HUMO In 2003 verhuisde u uit Nederland naar Amerika, in 2010 werd u een staatsburger. Voelt u zich een Amerikaan?

VOS «Absoluut. Ik ben een Dutch American. De omgekeerde beweging maken is onmogelijk. Mijn vrouw kan nooit een ‘echte’ Nederlandse worden. Dat vind ik heel aantrekkelijk aan Amerika: het is de bedoeling dat je jezelf opnieuw uitvindt. Die flexibele identiteitsvorming heeft historische wortels, want Amerika is al vele decennia een land van migranten.»

HUMO Jouw twee zonen werden geboren in de VS: hoe verschillend zijn zij van hun Nederlandse leeftijdgenoten?

VOS «Ze zijn 13 en 14 jaar oud. Het grootste verschil zit ’m in hun stijl. Nederlanders zijn heel direct, lomp zelfs. Mijn zonen zijn veel galanter en beleefder. Ze hebben dat typisch Amerikaanse plastic laagje rond hun persoon-lijkheid. Ze zijn wat meer zoals Belgen. Ik merk ook dat ze gewend zijn aan de Amerikaanse jungle. Ze hebben een survivalreflex, ze beslissen heel snel en zijn praktisch ingesteld. In Amerika word je niet beschermd door de overheid, je moet vliegensvlug denken, ondernemend zijn, altijd op je hoede. Ze zien hun vader als een veel te beredeneerde, softe Europeaan.»

HUMO Ik zag de beelden van uw ceremonie als nieuw staatsburger: meezingen met het volkslied, trouw zweren aan de nationale vlag... Ik voelde me er meteen ongemakkelijk bij.

VOS «Het is wel zeer belangrijk. Amerikanen hechten veel belang aan al die symboliek. Je kunt geen sportwed- strijd bijwonen zonder dat er een F-16 boven je hoofd vliegt of je met de hand op het hart het volkslied meezingt. Het is vol- strekt vanzelfsprekend dat je als Amerikaan een zeer sterke genegenheid voelt voor je land. America first, er wordt je echt gevraagd daarin te geloven.

»Die Amerikaanse identiteit is heel strak en alomtegenwoordig, maar net daardoor kun je je eigen identiteit er soepel in vervlechten. Dat klinkt paradoxaal, maar dat is het niet. Omdat Amerikanen van overal ter wereld komen, heb je een sterk en gedeeld gevoel nodig om tegelijk jezelf te blijven.»

HUMO Wat kan ons land daarvan leren? De N-VA is altijd voorstander geweest van een burgerschapstest en een Amerikaanse ceremonie om de opname van een nieuwkomer in de gemeen- schap te vieren.

VOS «Het gaat om een product verkopen, en niemand kan dat zo goed als de Amerikanen. Wie de nationaliteit aanvraagt, maar ook wie schoolgaat in Amerika, wordt om de oren geslagen met verhalen over George Washington en Abraham Lincoln. Je móét weten wie dat zijn, wat zij betekenen in de geschiedenis van ‘jouw’ land. Dat is net als vragen wat er in 1830 in Brussel is gebeurd of waarom de Guldensporenslag belangrijk was. Ik vind het terecht dat je dat soort dingen hoort te weten. Ik denk dat veel Europese landen de fout maken om de eigen natio-nale identiteit weg te duwen om het voor immigranten makkelijker te maken, terwijl het net fijn is om een duidelijk plaatje te krijgen.»

HUMO Maar je liegt jezelf wel voor: een nationale gemeen- schap is een verzinsel, en wat er in 1302 of 1876 gebeurd is, doet er eigenlijk niet echt toe.

VOS (lacht) «Dat is een wat cynische, typisch Europese reactie. Ja, je verzint een natie middels symbolen, maar dat dóét er niet toe, vinden Amerikanen. Ik vind het knap hoe Amerika verhalen en symbolen heeft samengeweven om mensen te binden. In Amerika is multiculturaliteit veel natuurlijker dan in Europa. Een zwarte politieman, een dokter uit Syrië: dat is in de VS vanzelfsprekend.

»Daarmee wil ik natuurlijk niet gezegd hebben dat racisme geen probleem is in de VS – zeker niet. Je zult altijd men- sen hebben die van alles de schuld op migranten steken, terwijl ze allemaal in zekere zin zélf migranten zijn. De familie van Donald Trump stak ook ooit uit Duitsland de oceaan over.

»Trumps Amerika is niet volledig nieuw. Ik zag het voor het eerst in 2008, tijdens de campagne van Republikeinse Sarah Palin. Ik zag de rauwe woede van mensen die zich achtergelaten voelden. Mensen die geen boodschap hadden aan het multiculturalisme en de tolerantie van de internationale elite in de kuststeden. Zij voelden wrok, boosheid. Het enige wat ze nodig hadden om te ontploffen, was een identitair project, en Trump heeft hun dat gegeven. Hij zal misschien verdwijnen, maar de woede zeker niet.»

HUMO Professor Amerikaanse geschiedenis Markha Valenta zei in Humo dat de Amerikaanse spektakelpolitiek gemaakt is voor een bevolking die zichzelf zo kan heruitvinden. De kiescampagnes vragen Amerikanen om werkelijk déél te worden van ‘de goede zaak’, met plakkaten in de voortuin of de stickers op de wagen.

VOS «Dat klopt, en onder Trump is dat fenomeen nog verscherpt. Vroeger kon je vrienden hebben die Republi- keins en pro wapens waren, maar ook geen groot probleem hadden met abortus. Vandaag vallen al die vakjes samen. Is iemand pro guns? Dan zijn ze ook pro Trump, pro kleine overheid en contra abortus. Mensen zijn veel meer in hun eigen kamp gaan schuilen.

»Je gaat daardoor ook zelf te simplistisch naar anderen kijken. Als ik op straat een jeep zie met een Amerikaanse vlag, denk ik meteen: een trumpist, opletten geblazen. Dat is dood- jammer. Door die polarisering kijken we naar medeburgers alsof ze zombies zijn, aliens van een andere planeet. Bij pro-Trumpbetogingen wacht Washington steeds in spanning af. Zoals Berlijners die op de Russen wachten.»

HUMO Familiebanden, vriendschappen en relaties lopen nu vaker stuk door die polarisering.

VOS «Dát is pas jammer. Trump heeft niet op de politiek gespeeld om stemmen te halen, maar op de maatschap- pij. Hij communiceerde direct met zijn achterban en heeft onze verdeelde samenleving verder verdeeld. Waardoor het volledige Amerikaanse project waar ik zonet over sprak in het vizier komt. Zijn we nog één gemeenschap onder die gestreepte vlag? Bestáát Amerika überhaupt nog? Trump speelde de afgelopen jaren met vuur, maar wij hebben alle- maal gretig meegespeeld.