Zou de mug dat zoemen niet beter achterwege laten?

Bij deze tropische, broeierige hitte trekt de Culex pipiens - ook bekend als de gewone steekmug - er massaal op uit om ons het leven zuur te maken. Bulten. Jeuk. Opperhuid die aan flarden wordt gekrabd. Vervelend, maar niets vergeleken bij de misère die hun soortgenoten overzee aanrichten. Want geen enkel dier maakt zoveel dodelijke slachtoffers als de mug.

HUMO Hoe gaat een mug op zoek naar bloed? En: hoe oriënteert ze zich tijdens haar strooptochten?

Knols «Tijdens het vliegen kijkt ze gewoon om zich heen, zoals de eerste de beste piloot in een vliegtuigje. Maar in haar zoektocht naar bloed richt ze zich op de geurpluim die van mensen afkomt: ze heeft twee antennes op de kop - haar neus, zeg maar - waarmee ze geurmoleculen vangt. Zo kan ze mensen van op 50 meter afstand ruiken, ze zoomt als het ware in op die geur tot ze rond je hoofd cirkelt. (Bewonderend) Jaaa: zo'n mug zit biologisch perfect in mekaar, het is een wonder van de evolutie. Ze waren er al toen de dinosaurussen nog rondliepen en zijn sindsdien - net als krokodillen - bijna niet veranderd.»

HUMO Welke geurstoffen trekken haar aandacht?

Knols «Er zijn opportunistische muggen die alles lusten: bloed van mensen, runderen, of kippen - het maakt ze niet uit. Die hebben het voor mekaar, want zij moeten gewoon tegenwinds een pluim koolstofdioxide volgen en komen zo altijd op hun bestemming: een levend wezen.»

HUMO Andere muggen zijn kieskeuriger.

Knols(knikt) «Er zijn soorten die alleen het bloed van slangen willen, en we kennen één soort die bloed uit vissen zuigt wanneer die aan het wateroppervak komen.»

HUMO Er zijn helaas ook muggen die het alleen op óns - de mens - gemunt hebben. Waarom?

Knols «Omdat ons bloed specifieke aminozuren bevat die zij nodig hebben. Gelukkig voor die muggen hebben wij een heel aparte geur. We ruiken heel anders dan pakweg chimpansees of gorilla's: jaja, van alle primaten stínkt de mens het hardst. Dat komt door de bacteriën die op onze huid leven en ons zweet omzetten in sterkruikende vluchtige stoffen.

»Muggen die van mensenbloed leven hebben dat goed bekeken, want wij zijn gemakkelijke prooien. Zeker 's nachts, dan zijn we grote, weerloze zakken bloed. We zijn ook grotendeels kaal: dat vinden ze wel zo handig. In tegenstelling tot luizen of vlooien kunnen ze niet door je haar heen.»

HUMO Anderzijds is onze fijne motoriek beter dan die van pakweg een rund. Dat speelt in het nadeel van de mug.

Knols «Klopt: het bijten van een mens blijft een hachelijke onderneming.»

HUMO Zeker als de mug eerst ter hoogte van ons hoofd komt zoemen: een nodeloze provocatie.

Knols «Misschien niet, want ik sluit niet uit dat muggen dat bewust doen. Ik heb het nog niet kunnen bewijzen, maar ik vermoed dat een mug zo probeert uit te vissen of je slaapt of niet. Sterker nog: misschien herkent een mug onze rem-slaap wel. Tijdens die diepe slaap verandert namelijk de samenstelling van de uitgeademde lucht: er zitten wat meer isopreen in. En mensen die opgefokt of onrustig slapen geven sowieso een andere geur af.»

HUMO Zouden ze dat zoemen toch niet beter achterwege laten? Het lijkt me verstandiger om in alle stilte, als een dief in de nacht toe te slaan?

Knols «Ze kúnnen het niet laten: wat we horen is het geflapper van hun vleugels. Mannetje slaan 700 keer per seconde met hun vleugels, en produceren zo een gezoem van 700 Hertz; vrouwtjes zoemen tegen 400 Hertz. Zo herkennen ze mekaar tijdens de paartijd.»

HUMO Vandaar dat je wel 's straffe verhalen leest over zwermen muggen die automotoren aanvallen.

Knols «Dat is al gebeurd: als zo'n motor 400 Hertz voortbrengt, zal een muggenmannetje denken dat hij met een wijfje te doen heeft. (op dreef) Als je in de zomer een zwerm muggen ziet hangen, moet je er maar 's voorzichtig onder gaan staan en zachtjes zoemen met de lippen. (zoemt) Eerst heel laag, en dan - geleidelijk - steeds hoger. Op een bepaald moment zal je de juiste toonhoogte vinden en zal de zwerm zich op jouw mond storten. (sec) Die hou je dan best wel gesloten.»