#66: 'The Conversation' (Francis Ford Coppola, 1974)

Humo's filmjournalist Erik Stockman presenteert: de 100 beste films aller tijden! Of liever: een hoogstpersoonlijke, dwarse hitparade van films die, althans volgens (es), de blikkerende tand des tijds hebben doorstaan. Een onconventioneel rariteitenkabinet waarvan de deuren telkens op woensdag, vrijdag en zondag wijdopen zwaaien. Vandaag: 'The Conversation' van Francis Ford Coppola. Licht, camera, actie!

In 1974, tussen zijn twee epische ‘Godfather’-meesterwerken door, pakte Francis Ford Coppola uit met een kleinschaliger, persoonlijker drama – al ging dat ‘tussendoortje’ op het filmfestival van Cannes wel aan de haal met de Gouden Palm.

Zelf heeft Coppola ‘The Conversation’ altijd als zijn persoonlijke favoriet bestempeld. De film speelt zich af in de schimmige wereld van de surveillancetechnieken; een wereld van achter muren verstopte microfoons, spy camera’s, telefoonrecorders, aftapmethodes en koptelefoons.

Harry Caul (een grootse Gene Hackman) is de keizer onder de afluisterspecialisten: laat een vlieg op het plafond in z’n pootjes wrijven, en het lukt hem om met behulp van een zware richtmicrofoon vanop de spits van een kerktoren het geluid op te nemen. Harry staat bekend als een meedogenloze professional: het kan hem niet schelen op welke klus hij wordt gezet; het kan hem niet schelen wie hij moet bespioneren; hij wil gewoon een loepzuivere opname: ‘I don’t care what they’re talking about. All I want is a nice, fat recording.’

Maar zijn laatste klus zit hem dwars: Harry begint namelijk te beseffen dat de geluidsopname die hij in opdracht van een louche bedrijfsdirecteur heeft gemaakt, weleens zou kunnen leiden tot de moord op twee jonge mensen. Harry, die voor de eerste keer in zijn carrière last krijgt van een gewetenscrisis, zou eigenlijk de zielsgenoot kunnen zijn van Hauptmann Gerd Wiesler (Ulrich Mühe), de luistervinkende Stasi-agent uit ‘Das Leben der Anderen’: ook de onvergetelijke Wiesler was immers een eenzame man die hoe langer hoe meer begon te twijfelen aan zijn job.

In de seventies verschenen nog wel meer samenzweringsthrillers die inspeelden op de paranoia die in Amerika heerste na het afluisterschandaal van Watergate – ‘The Parallax View’ en ‘Three Days of the Condor’, bijvoorbeeld – maar ‘The Conversation’ is één van de allerbeste.

De film begint als een van pure suspense barstende thriller, vloeit over in een melancholisch portret van een immoreel man die op de rand van het ravijn zijn menselijkheid terugvindt, en groeit uiteindelijk uit tot een visionair meesterwerk dat ons laat zien dat we ons nergens meer voor big brother kunnen verbergen. De regie van Coppola is weergaloos: de scène waarin Harry de snippers van een cruciaal gesprek aan elkaar probeert te lassen tot een begrijpelijk geheel (voor de kenners onder u: Antonioni’s ‘Blow-Up’ vormde voor Coppola een belangrijke bron van inspiratie) is een filmisch meesterstuk.

En het sounddesign is briljant; het bevreemdende klankbord van geluidsmonteur Walter Murch vormt in ‘The Conversation’ misschien wel het échte hoofdpersonage. Voor ons, de vegende, tikkende en klikkende kinderen van Bill Gates en Steve Jobs, is het natuurlijk grappig om te zien met welk ouderwets materiaal Harry dient te werken: bandopnemers zo zwaar als ijskasten, spoelen zo groot als autowielen, bakelieten telefoontoestellen en tapes die piepende geluiden maken wanneer je ze terugspoelt. De beurs voor state-of-the-artobservatie- en bewakingstechnieken die Harry op een bepaald moment afdweilt, lijkt in onze moderne ogen eerder op een lachwekkende vlooienmarkt waar hopeloos verouderde apparatuur aan de man wordt gebracht.

Maar let op: de hardware in ‘The Conversation’ mag dan hopeloos gedateerd zijn, de thematiek is brandend actueel. Zoals Edward Snowden liet zien dat al onze internetcommunicatie in de gaten wordt gehouden, zo liet ook het visionaire ‘The Conversation’ ons veertig jaar vóór Snowden al zien dat privacy een regelrechte illusie is.

Net zoals Harry Caul zijn slachtoffers kil reduceert tot stemmen op een tape, zo reduceren de NSA, Google, Microsoft, Yahoo!, Facebook, Apple en al die andere internetbedrijven de menselijke ziel tot versleutelde data op één of andere server. ‘We’ll be listening to you,’ zo luidt het laatste, profetische zinnetje uit ‘The Conversation’.

En zo is het ook: ze luisteren naar ons... Ze lezen mee... Ze houden ons in de gaten... Slaap goed, vannacht.

Bekijk de trailer van 'The Conversation':