‘America To Me’ op Canvas toont dat óók een progressieve eliteschool worstelt met de rassenkwestie

De Amerikaanse high school, bij ons te vergelijken met de laatste vier jaar van het middelbaar, is in de films die ik graag zie een soort walhalla, waar leerlingen tussen de lessen door de wildste avonturen beleven, waar jocks, nerds en outcasts elkaar tijdens de strafstudie snotterend in de armen vallen, en waar je in de brede, kraaknette witte gangen sneller je maagdelijkheid dan je pennenzak verliest. Geef toe: het is toch veel spannender om met knikkende knieën en een fake ID alcohol te ontfutselen van de lokale 7/11 dan om in de Delhaize, waar dat zomaar mág, kratten 365-pils te hamsteren?

Maar de werkelijkheid is natuurlijk een hardvochtige teef, die tijdens de tienertijd ook nog eens haar maandstonden krijgt, en het is díé werkelijkheid die wordt belicht in ‘America to Me’, de bloedmooie documentairereeks die legende-in-het-vak Steve James (‘Hoop Dreams’) is gaan opnemen in de Oak Park- school achter zijn hoek in een geprivilegieerde wijk in Chicago. De goeie vondst? Oak Park is geen probleemschool zoals je ze óók weleens in films ziet - je kent dat wel: een leraar met de stembanden van Samuel L. Jackson weet de losgeslagen jeugd met enkele geïnspireerde speeches het juiste pad te wijzen - maar een elitecollege, dat ook nog eens tot de meest progressieve van het land behoort. Het gaat ‘m James niet alleen om wat er in dat educatieve utopia, waarin ze zelfs lesgeven over het verschil tussen equality en equity, nog altijd misloopt, maar vooral om de moeilijkheden waar de twaalf geportretteerde tieners mee worstelen in een systeem dat niet altijd op hun noden voorzien is.

‘America to Me’ is geen aanklacht, geen vlammend epistel zoals Spike Lee ze graag maakt, maar eerder een bedachtzaam, geduldig, genuanceerd portret - een kleine triomf van de empathie - over de complexiteit van de rassenkwestie in Amerika. Het moet verleidelijk zijn geweest om aldoor met het vingertje te wijzen, zoals wanneer duidelijk wordt dat de dansclub bijna geheel wit is en het cheerleadersquad helemaal zwart, en dat de tweede groep tijdens de footballgames naar het verdomhoekje van het veld wordt verwezen. (‘Nooit iets van gemerkt,’ aldus de dansleerkracht.) Maar de neutrale observaties werken in het lange format waarin James heeft gekozen te werken veel beter. Je ziet vooral heel veel mensen héél hard hun best doen, ook al smakken ze daarbij soms met hun gezicht tegen de lessenaar.

Neem nu fysicaleerkracht meneer Podolner: een type dat het ontegensprekelijk goed bedoelt, maar wel zo spierwit en toondoof als een Nickelback-cd. ‘Ik spreek mijn zwarte studenten graag aan over hun haar, zodat ze weten dat ik daar ook mee bezig ben.’ De jonge Grant krijgt soms te horen dat hij ‘te wit klinkt’: ‘Ik weet zelfs niet wat dat wil zeggen.’ Zo vallen studenten met een dubbele afkomst wel vaker tussen twee stoelen. Sommigen lachen ermee, anderen hebben het lastig, zoals duidelijk wordt in enkele prachtige slam poetry-passages - overigens de eerste keer dat de woorden ‘prachtig’ en ‘slam poetry’ in dezelfde zin opduiken, maar kom: barrières zijn er om gebroken te worden. En toch stuiten voorstellen om gesprekken over ras op gang te brengen steevast op een njet van het ongemakkelijk schuifelende schoolbestuur. ‘Progressieve mensen willen er gerust over praten,’ hoor je iemand nagels met koppen slaan, ‘tot hun eigen gedrag ter sprake komt’.

Ik heb na ‘America to Me’ het gevoel dat ik de wereld weer een zuchtje beter begrijp, al kan het ook aan dat krat 365-pils liggen. Een jock zal ik wel nooit worden.