‘Avatar: The Way of the Water’ is hoogtechnologische beeldenpracht, maar helaas ook retesaai

Echt waar: onverbeterlijke optimisten die wij zijn, zagen wij het helemaal zitten. Toen wij plaatsnamen in de IMAX-zaal in Brussel voor de screening van 'Avatar 2: The Way of Water’ hoopten wij oprecht op een machtige openbaring, op een wonderbaarlijke Aha-erlebnis, op een onvergetelijke kijkervaring met de impact van een blikseminslag. Per slot van rekening is en blijft James Cameron de maker van twee van onze lievelingsfilms aller tijden: 'Aliens' en 'The Terminator'.

Dat het vervolg op kaskraker 'Avatar' maar liefst 13 jaar op zich heeft laten wachten, beschouwden wij zelfs als een goed omen: wie weet, zo pompten wij onszelf vooraf moed in, heeft Cameron in de tussentijd de visonaire verhalenverteller én de virtuoze actieregisseur in zichzelf teruggevonden. Helaas. 'Avatar: The Way of Water' is een retesaaie, fantasieloze, op een ontstellend zwak verhaal steunende en véél te lange film waar wij - met dank aan die vermaledijde 3D-bril - een lichte hoofdpijn aan overhielden.

En hier horen onmiddellijk twee kanttekeningen bij. Ten eerste: wie zijn hart heeft verloren aan de eerste 'Avatar', en wie de afgelopen jaren zat te smachten naar de tranceverwekkende schoonheid van de maan Pandora, zal in de sequel die betovering wel terugvinden. In tijden waarin de angst, de onrust en de hoge energieprijzen het dagelijkse bestaan van veel mensen beheersen, biedt Cameron de mensheid - als een therapeut die een training in mindfulness aanbiedt - een uitweg naar een mooiere, betere wereld.

Alsof de cineast zijn volgelingen extra wilt belonen voor het lange wachten, dompelt hij u in de sequel meer dan ooit (speelduur: 192 minuten!) onder in de fauna en flora van Pandora. Niet alleen wiekt Jake Sully opnieuw op zijn machtige ikran boven de feeërieke bossen en rivieren, daarnaast neemt Cameron u ook mee naar de zeestam van de Metkayina, waterwezens die schelpenkettingen rond hun hals dragen, een iets groenere huid hebben dan die van de Na'vi, en die Jake uitlachen omdat hij in vergelijking met de Metkayina maar een kleintje heeft (een kleine staart, welteverstaan). Geinig momentje: de Metkayina-krijgster Ronal (Kate Winslet) die uit de zee oprijst zoals Halle Berry in 'Die Another Day' of zoals Ursula Andress in 'Dr. No'.

In het veel te lange middenstuk van 'The Way of Water' laat Cameron de intrige (of wat daarvoor moet doorgaan) zelfs een uur lang volledig stilvallen, en neemt hij ruim de tijd voor een verkenning van Pandora's onderwaterwereld, met haar riffen, haar koralen en haar vissen die wel iets weghebben van roggen en stekelbaarzen. Alsof je een uur naar een reusachtig aquarium zit te staren. Typisch voor Cameron is dat hij die onderwaterwereld drenkt in een soort animistische zweverigheid: wie bijvoorbeeld zoals de Metkayina op de tulkun wil rijden (de onderwaterversie van de gevleugelde ikran), dient met die vis een telekinetische band aan te gaan. Wij kregen op die momenten vooral heimwee naar de rode haarband van Private Vasquez in 'Aliens', maar alla.

Tweede belangrijke kanttekening: omdat de sequel er nog prachtiger uitziet dan de eerste film, mogen we echt wel stellen dat Cameron op technisch vlak een grote sprong voorwaarts heeft gezet. De Na'vi ogen anno 2022 zelfs zó overtuigend, zó levensecht en zó haarscherp dat we af en toe de vreemde indruk kregen dat we niet naar een sciencefictionfilm zaten te kijken, maar naar een documentaire die met de meest geavanceerde digitale camera's écht op een andere planeet werd gedraaid. Maar, zo vraagt een spelbreker, wat schiet je nou eigenlijk op met die hoogtechnologische beeldenpracht indien die niet wordt geschraagd door een deftig verhaal?

In de eerste twintig minuten keken we onze ogen uit, maar na de initiële verwondering begon gaandeweg het besef in te zinken dat we naar een zeepbel zaten te kijken. Oké, een blockbuster hoeft niet altijd te beschikken over diepzinnige personages (hoewel: in 'Top Gun: Maverick' en 'Dune' liepen naar onze mening nogal wat personages met diepgang rond), maar in 'Avatar: The Way of Water' zijn de karaktertekeningen zó dun dat we sommige personages niet eens uit elkaar konden houden (en wat niet hielp, is dat die Na'vi en die Metkayina uiterlijk allemaal op elkaar lijken).

En dan die dialogen! Cameron is nooit echt de meest geïnspireerde dialoogschrijver geweest, maar wat hij hier uit zijn klavier laat vloeien, slaat alles. Als de vier Na'vi-tienerkinderen van Jake niet staan te sissen naar de booswichten, roepen ze de hele tijd zinnetjes naar elkaar als 'Hey, bro!' of 'Okay, bro!' of 'Whatcha doin', bro?' Kon dat niet een béétje knisperender, bro? Verder is het mooi dat Cameron in 'The Way of Water' een lans breekt voor het concept van het nieuw-samengestelde gezin (kort gezegd: die vier kinderen van Jake komen niet allemaal uit de buik van zijn vrouw Neytiri), maar eerlijk gezegd: als wij moeten kiezen tussen een Na'vi (Jake dus) die op de voiceover voortdurend kleffe zinnetjes declameert als 'My family is my fortress', en een actieheldin (we hebben het over Ellen Ripley in 'Aliens') die met een smeulende vlammenwerper in de aanslag 'Get away from her, you bitch!' uitroept, wel, dan weten we het wel.

In het laatste uur komt het in het binnenste van een langzaam zinkend schip (wat hééft Cameron toch met zinkende schepen?!) dan toch nog tot een clash tussen de Na'vi en de kwaadaardige kolonisten die Pandora willen inpalmen, maar ook de actiescènes stellen teleur. Vergelijk het grote slotgevecht in 'The Way of Water' maar eens met de aanval op het politiekantoor in 'The Terminator', of met het grote duel tussen Ripley en de Queen Mother in 'Aliens': díe gevechtstaferelen kookten tenminste over van de spanning; díe scènes duwden je naar het zweterige puntje van je stoel; díe shootouts sneden je tenminste de adem af en gaven je het opwindende gevoel dat er écht iets op het spel stond.

Weet u wat het is? 'Avatar: The Way of Water' is een film van een cineast die, net zoals de boten die hij in zijn films altijd maar weer ten onder laat gaan, té diep is weggezonken in zijn eigen obsessie met digitale technologie. Een film van een regisseur die zich jaren en jaren heeft beziggehouden met de look van zijn film, maar die zich - gefixeerd als hij was op de technologie - geen énkele moeite heeft getroost om bij die look ook maar de schijn van een fatsoenlijk verhaal te verzinnen.

In die 13 lange jaren dat hij bezig was met het op punt stellen van zijn IMAX-camera's, zijn 3D-lenzen, zijn green screens en zijn motioncapturetechnologie, is Cameron ook op links én op rechts ingehaald door Christopher Nolan, Denis Villeneuve en zelfs door Joseph Kosinski: zíj hebben de voorbije jaren met 'Interstellar', 'Tenet', 'Dune' en 'Top Gun: Maverick' immers fantastische blockbusters gemaakt die er niet alleen schitterend uitzagen, maar die daarnaast ook nog eens steunden op meeslepende verhalen. Naar verluidt gaat James Cameron de rest van zijn leven spenderen aan het maken van 'Avatar'-films. Tenzij daar tenminste één 'Aliens vs. Na'vi'-spin-off tussenzit, vinden wij dit eerlijk gezegd maar een somber vooruitzicht.