Bart De Pauw is veroordeeld tot zes maanden cel met uitstel. Dit is hoe de zaak begon

Televisiemaker Bart De Pauw is door de rechtbank in Mechelen schuldig bevonden voor belaging en overlast en wordt veroordeeld tot zes maanden cel met uitstel. De tv-maker werd veroordeeld voor belaging van vijf vrouwen en bezorgen van elektronische overlast bij nog één andere vrouw. De klacht van Maaike Cafmeyer is ongegrond verklaard, net als die van Lize Feryn. Liesa Naert, Ellen Lloyd en Ella June Henrard krijgen een morele schadevergoeding van één euro. “We zijn redelijk teleurgesteld met de uitspraak. We moeten nu het vonnis lezen”, zei De Pauw bij het buitengaan. Dat het proces volop in de media werd gevoerd, komt door hoe de zaak eind 2017 van start ging. Een reconstructie van de eerste cruciale dagen.

Donderdag 9 november 2017

‘Voor alle duidelijkheid: dit is geen grap.’ Om tien voor zeven ’s avonds richt Bart De Pauw zich tot Vlaanderen. In een videoboodschap op YouTube, want het is 2017. ‘Deze week heeft de VRT-directie mij te kennen gegeven dat ze de samenwerking na dertig jaar onmiddellijk stopzet.’

De Pauw is geen werknemer van de openbare omroep, maar zijn productiehuis Koeken Troef! levert er programma’s, en De Pauw zelf, al dertig jaar een bijzonder succesvol tv-maker, is een officieel schermgezicht van de VRT. Met Koeken Troef! moet een nieuwe overeenkomst afgesloten worden die ingaat op 1 januari 2018. Het contract is klaar – alleen de handtekeningen ontbreken nog. Maar die komen er dus niet. Meer nog: ‘Twee tot de zesde macht’, de quiz die op zondagavond loopt, wordt onmiddellijk van het scherm gehaald. ‘De enige reden die ze daarvoor geven,’ zegt De Pauw in zijn videoboodschap, ‘is dat er in de nasleep van #MeToo een aantal anonieme meldingen zijn binnengelopen rond mijn persoon, omtrent mijn gedrag.’

Op 30 oktober heeft Paul Lembrechts, de voormalig CEO van de VRT, een rapport gekregen van Diane Waumans, de manager beroepsethiek. Het rapport bevat de getuigenissen van twee vrouwen die met De Pauw samenwerkten, en hem beschuldigen van ernstig grensoverschrijdend gedrag. Er volgen twee gesprekken tussen De Pauw en de VRT-top, op 2 en 7 november – het tweede in het bijzijn van de advocaat van de tv-maker. De Pauw krijgt te horen dat de samenwerking wordt stopgezet. ‘Ik heb slechts een algemene context gekregen,’ zegt hij in zijn videoboodschap. ‘Ik weet dus niet waar het over gaat. (...) Ik kan niet checken of de verklaringen waar of onwaar zijn. Ik heb zelfs de kans niet gekregen om mij te verdedigen.’

De Pauw heeft het filmpje eerder op de dag opgenomen. Hij heeft er Whyte voor ingeschakeld, een bureau dat gespecialiseerd is in crisiscommunicatie, en hem inprent dat als eerste communiceren cruciaal is. De VRT wordt in snelheid gepakt, en moet woordvoerder Bob Vermeir in allerijl naar ‘De afspraak’ sturen. Die bevestigt het ontslag en laat weten dat het onder meer gaat over een reeks aangebrande sms’en, maar wil ondanks aandringen van interviewer Bart Schols geen verdere details geven. Hij vermeldt wel dat verschillende kranten met een dossier over De Pauw bezig zijn.

‘Er wordt nu beweerd dat die kranten druk uitoefenden op de VRT,’ zegt actrice Hilde Van Mieghem, die de vertrouwenspersoon zal worden van enkele van de slachtoffers. ‘En dat de VRT door die druk genoodzaakt was om te communiceren, waarop De Pauw besliste om zélf als eerste met het nieuws naar buiten te komen. Toch blijf ik denken dat dat een heel domme beslissing was van hem.’

HILDE VAN MIEGHEM «Verschillende kranten hadden al een poos een aantal getuigenissen, maar sprongen daar correct mee om: zolang niemand on the record wilde spreken, werden ze niet gepubliceerd. Door die videoboodschap de wereld in te sturen, opende De Pauw zélf het circus. Anders had de VRT vaag kunnen blijven over het niet verlengen van het contract. Misschien dat er dan ook hier en daar gesuggereerd zou worden dat het om seksuele intimidatie ging, maar dan zou het bij speculatie gebleven zijn.»

Terwijl het kreten van verbazing regent op sociale media, sluit Koeken Troef! meteen de rangen. Alle vragen aan medewerkers van het productiehuis worden afgeleid naar Hilde Timmermans, al sinds de Woestijnvis-tijd van De Pauw één van zijn vertrouwelingen. Zij verwijst journalisten consequent door naar een mededeling van ‘De vrouwen van Koeken Troef!’ op Facebook. ‘Het is voor ons erg pijnlijk om toe te kijken hoe onze baas en vooral ook goede vriend op deze manier aan de schandpaal wordt genageld,’ staat daarin te lezen. ‘De manier waarop de anonieme getuigenissen op Weinstein-achtige wijze worden uitgespeeld door de media, klopt niet.’

Het statement sluit aan bij hoe De Pauw zichzelf in zijn videoboodschap gefêteerd heeft: ‘Een grappenmaker, een onnozelaar, een zeveraar, heel onstuimig, soms flirterig.’

Vrijdag 10 november 2017

Dat is niet het beeld dat Paul Lembrechts de volgende dag in ‘De ochtend’ op Radio 1 schetst. De VRT-baas heeft het over ‘een patroon van amoureuze avances’ die ‘escaleren’ en eindigen in ‘een vorm van stalking’.

Lembrechts geeft meer details dan Vermeir daags voordien in ‘De afspraak’. Hij noemt de sms’jes van De Pauw ‘pornografisch’ en beweert dat hij gebruikmaakte van meerdere simkaarten – iets wat De Pauw later zal ontkennen. De Pauw zelf komt in ‘De ochtend’ ook aan het woord. Hij is naar eigen zeggen ‘opgepakt en opgehangen zonder verhoor.’ ‘Bij de VRT had men het over pikante sms’jes, nu hoor ik al dat het om pornografische sms’en gaat. Ik ontken niet dat ik sms’en gestuurd heb of wel eens langs iemands huis ben gereden, maar stalking? Dat is wel een zeer zware beschuldiging, dat is een misdrijf.’

Om 12 uur verzamelt het personeel van de VRT in de Marconistudio, waar Lembrechts zijn mensen zal toespreken. Wie er niet bij raakt, volgt op het intern tv-circuit, waar de verklaring wordt uitgezonden. Lembrechts, geflankeerd door Diane Waumans en preventieadviseur Tilly Saeys, herhaalt zijn woorden: De Pauw heeft de integriteitscode van de VRT flagrant overschreden, en een ontslag is de enige gepaste maatregel.

VRT-MEDEWERKER 1 «En dat geloofden we, want... Hoe zal ik het zeggen? Je moet bij de VRT al véél doen om ontslagen te worden. Dat er zo’n radicale maatregel werd genomen, deed iedereen beseffen dat het niet om een paar ongelukkig begrepen sms’jes ging.»

Zodra Lembrechts aan het eind van zijn verklaring is gekomen, neemt een vrouw uit het publiek het woord. Ze bedankt haar CEO, en zegt dat ze trots is om voor de VRT te werken. Daarop volgt applaus.

VRT-MEDEWERKER 2 «De indruk leeft dat de VRT-top oprecht bekommerd is. Twee weken voor de zaak-De Pauw losbarstte, werd er op de nieuwsdienst al iemand ontslagen wegens grensoverschrijdend gedrag tegenover een ondergeschikte. Dat was nog voor de #MeToo-heisa z’n hoogtepunt bereikte. Dat toont aan dat het probleem ernstig wordt genomen bij de VRT, dat het niet gewoon effectbejag is.»

Na de verklaring van Lembrechts beheerst het onderwerp alle gesprekken aan de Reyerslaan.

VRT-MEDEWERKER 2 «In die eerste dagen kon je zelfs niet naar het toilet gaan zonder in een discussie over Bart De Pauw te belanden.»

VRT-MEDEWERKER 1 «Toch is de top er goed in geslaagd om de discretie te bewaren. De namen van de slachtoffers en de precieze inhoud van hun getuigenissen zijn niet tot aan de koffieautomaat geraakt.»

Een paar kilometer verderop, aan de Medialaan in Vilvoorde, verdedigt Bart De Pauw zijn ‘onnozele, flirterige sms’en’ in ‘Het nieuws’ van VTM. ‘Toen brak er iets in mij,’ zegt Hilde Van Mieghem.

VAN MIEGHEM «Ik vond het afschuwelijk hoe hij daar de vermoorde onschuld speelde. Dat kwam in het geheel niet overeen met de dingen die ik op dat moment wist. De vrouwen die getuigd hadden, werden weggezet als hysterische en overgevoelige fabeldieren. En toen heb ik mijn nek uitgestoken.»

Heeft Van Mieghem dat dan niet al eerder gedaan? Op 14 oktober suggereerde ze in het Canvas-programma ‘Alleen Elvis blijft bestaan’ dat er iets gaande was.

VAN MIEGHEM «Omdat ik signalen had opgevangen dat ook in de Vlaamse tv- en filmwereld #MeToo-misstanden bestaan. Maar met de hele zaak-De Pauw had ik toen nog niets te maken. Het was pas na dat fragment in het VTM-nieuws dat ik besloot om me actiever uit te spreken, ook al omdat ik een paar van de slachtoffers persoonlijk ken.»

Die slachtoffers kunnen het dekentje van zelfmedelijden waarin De Pauw zich wentelt evenmin smaken. Hun strijdbaarheid wordt aangescherpt. Verschillende kranten citeren ook uit de anonieme getuigenissen die ze de afgelopen weken verzamelden. De rode draad: wat begint met ogenschijnlijk onschuldige complimenten, mondt uit in een stroom sms-berichten, vaak ’s nachts, die weinig aan de verbeelding overlaten: ‘Ik wil je neuken.’

Zaterdag 11 november

‘En dan gaan we nu live naar de tiende verdieping hier. Dag Caroline.’ Het journalistieke begrip ‘stand-up’ krijgt een wat komische invulling als Martine Tanghe in ‘Het journaal’ live naar Caroline Van den Berghe gaat, die slechts een handvol verdiepingen hoger in het omroepgebouw staat. Dat er enkele seconden vertraging op de verbinding zit, maakt het helemaal af. Er is op dat moment een huiszoeking bezig in de gebouwen van de VRT, en Paul Lembrechts wordt opgeroepen voor verhoor. Is er dan een klacht ingediend? Neen, zo blijkt: sinds vorig jaar is stalking geen klachtmisdrijf meer, en kan het parket dus op eigen initiatief een onderzoeksrechter aanstellen. De huiszoeking komt er om de namen van de drie getuigen – want bij de VRT heeft zich intussen een derde slachtoffer gemeld – te weten te komen. ‘Aanvankelijk waren we daar niet zo blij mee,’ zegt iemand uit de entourage van een slachtoffer. ‘Die getuigenissen zijn bij de preventieadviseur van de VRT afgelegd met de belofte van anonimiteit. Daar heeft de omroep zich ook netjes aan gehouden. Maar door die actie van het gerecht dreigden de namen op straat te belanden.’

‘Het was nooit de bedoeling om een strafklacht in te dienen,’ zegt iemand anders dicht bij het dossier. ‘Maar nu het gerecht zelf actie heeft ondernomen, hoop ik dat het ten minste tot een proces komt.’

Zondag 12 november

Wanneer iemand de naam van Christine Mussche laat vallen, hebben de slachtoffers die zich op dat moment al gemeld hebben weinig bedenktijd nodig: zij moet hun advocate worden. Mussche werd bekend door haar verdediging van slachtoffers van seksueel misbruik binnen de kerk.

De groep van slachtoffers wordt groter: meer dan tien vrouwen – zowel actrices als medewerksters van De Pauw – melden zich. Stuk voor stuk zijn ze geschrokken van de impact van de zaak, en van de soms erg ruwe bewoordingen waarmee ze op sociale media worden afgebrand. Er wordt besloten om geen getuigenissen af te leggen in de pers. Ook Humo krijgt alleen off the record enkele verhalen te horen. Daarin wordt het patroon bevestigd: de slachtoffers kregen telkens een bombardement van sms-berichten te verwerken, en werden soms ook fysiek geïntimideerd. ‘Veertien dagen lang élke avond voor de deur staan bij een jonge actrice, dat is erg ingrijpend,’ klinkt het onder meer.

De focus ligt op de seksueel getinte sms’en. ‘Maar het gaat breder,’ merken verschillende kennissen van De Pauw op.

EEN KENNIS «Hij staat bekend om zijn onstuimige manier van communiceren. Kijk, als je aan een televisieprogramma werkt, ontstaat er sowieso af en toe een conflict. Dat is niet problematisch, perfect normaal zelfs: je zoekt een oplossing en gaat verder. Maar Bart reageert altijd ontzettend heftig op zulke fricties. Dan gaan de sluizen open: mails en sms’en, één lange stroom van berichten. En die zijn ofwel heel agressief, ofwel heel pathetisch – hij vindt erg snel dat hem een groot onrecht wordt aangedaan.»

In die context valt vaak de naam van Helen Perquy. Zij richtte in 2009 samen met De Pauw Koeken Troef! op, maar verliet het productiehuis in 2012 na een hoogoplopend financieel geschil. ‘Perquy ontving elke dag tientallen van die tirades,’ zegt de kennis.

Zondagavond stuurt Bart De Pauw excuses de wereld in. Die klinken nog altijd halfslachtig: ‘Ik ben tot het inzicht gekomen dat mijn speelse of flirterige manier van omgaan niet door iedereen wordt gesmaakt. Ik wil mij via deze weg dan ook excuseren bij iedereen die zich door mij geïntimideerd zou hebben gevoeld. Dat is niet oké en zal niet meer gebeuren.’

VAN MIEGHEM «Het blijft klinken als: ‘Ik ben een sukkelaar, en iedereen bespringt mij.’ Dat blijvende minimaliseren van de feiten, dat is zó kwetsend voor de slachtoffers.»

Maandag 13 november

De zaak zorgt voor een grote zenuwachtigheid bij andere productiehuizen en mediabedrijven: komen er nog getuigenissen tegen ándere tv-persoonlijkheden? De hele dag worden medewerkers van dit blad vanuit allerlei hoeken bestookt met dezelfde vraag: ‘Klopt het dat Humo morgen met een groot dossier tegen nog een andere bekende tv-figuur uitpakt?’

Nou, dat klopt dus niet – helemaal niet. ‘Zo’n gerucht is niet onlogisch: er circuleren nu eenmaal verhalen over andere figuren,’ zegt een oude rot uit de tv-wereld.

OUDE ROT «Voor zover ik kan inschatten, gaat het over liederlijke uitspattingen, niet over stalking of seksuele intimidatie of agressie, en allemaal anekdotisch. Bij De Pauw ging het echt over een jarenlange stróóm aan verhalen. En die waren niet allemaal onschuldig.»

Dat laatste doet enigszins de wenkbrauwen fronsen. Als er zoveel ernstige verhalen circuleerden, waarom ondernam niemand dan eerder actie? ‘Er werd wel over gepraat,’ zegt een ex-collega.

EX-COLLEGA «Je hoorde weleens iemand zeggen: ‘Bart en de vrouwen, dat is toch niet helemaal oké.’ Maar ik denk dat niemand op de hoogte was van de omvang en de intensiteit. Je kan nu ook duidelijk twee kampen onderscheiden: mensen voor wie de puzzelstukjes nu in elkaar vallen, en mensen die oprecht verbouwereerd zijn, en van niets wisten. Klaarblijkelijk was Bart niet voor iedereen die hij kende dezelfde man.»

Dinsdag 14 november

De Morgen schrijft in een artikel dat De Pauw tien jaar geleden bij Woestijnvis al door zijn oversten op de vingers is getikt voor grensoverschrijdend gedrag op de set van de film ‘Loft’. ‘Toen was er de uitzonderlijke situatie waarin een medewerker haar verhaal ging doen bij het productiehuis. De Pauw had haar niet enkel aanhoudend lastiggevallen met berichten, maar dook ook op voor haar deur. De vrouw is gedegouteerd uit de entertainmentsector gestapt,’ staat er. Dinsdag schrijft ook Dag Allemaal dat. Het verhaal wordt bevestigd aan Humo.

Op de vraag of de Woestijnvis-top inderdaad ingeseind werd, en De Pauw vervolgens berispte, wil het productiehuis niet antwoorden. ‘Donderdagavond al hebben we beslist dat we ons niet in het publieke debat mengen,’ laat woordvoerder Kristof Demasure weten.

Achter de schermen wordt wél actie ondernomen, verneemt Humo van een insider.

INSIDER «Hilde De Laere (producer van Loft, red.) en Wouter Vandenhaute hebben hun medewerking aan het onderzoek intussen toegezegd. Ze zijn bereid om te getuigen indien dat gewenst is.»

Woensdag 15 november

In Knack zegt socioloog Pieter-Paul Verhaeghe: ‘We schreeuwen moord en brand als er verhalen opduiken over mensen die ver over de schreef zijn gegaan. (...) Maar zodra uit feiten of onderzoeken blijkt dat racisme en seksisme structureel in onze samenleving zitten ingebakken, blijft het oorverdovend stil.’

VAN MIEGHEM «We leven in een vrouwonvriendelijke maatschappij. Daarvoor hoef je zelfs de zaak-De Pauw niet aan te halen als voorbeeld: héél veel vrouwen hebben verhalen over seksuele intimidatie. Ik kan je minstens tien voorbeelden uit mijn eigen leven geven. Die waren gelukkig niet traumatiserend, waardoor ik ook nooit een klacht heb ingediend. Je ziet het zelfs tot in de kleinste details. Regisseur Hans Van Nuffel schreef op Facebook een goeie tekst waarin hij het opnam voor de slachtoffers, en kreeg drie negatieve reacties – voor het overige alleen bijval. Maar zodra ik – een vrouw – mijn mond opendoe, regent het scheldwoorden.»

Donderdag 16 november

Ter illustratie van dat laatste: op de website van P-Magazine verschijnt donderdag een stukje waarin de auteur ernstig grensoverschrijdend gedrag vertoont tegenover de Nederlandse taal. De inhoud is nog dramatischer: in weinig fijnzinnige bewoordingen wordt Hilde Van Mieghem afgeserveerd. Het voornaamste argument: ze ging in het verleden zelf met ‘haar charcuterie’ in Playboy staan, en heeft dus geen recht van spreken. En ze is jaloers op de jonge actrices. Er ontstaat commotie, en uiteindelijk wordt het stuk offline gehaald. Het is het trieste klapstuk van een week Van Mieghem-bashing: op sociale media krijgt ze de grofste verwijten naar het hoofd geslingerd.

VAN MIEGHEM «Ik ben er doodziek van. Maar ik kan al die boze mannen en vrouwen geruststellen: ik heb géén last van penisnijd. Ik heb wél een sterk rechtvaardigheidsgevoel.»

Donderdag raakt ook bekend dat Tele-Onthaal sinds het uitbarsten van de zaak-De Pauw drie keer meer meldingen binnenkrijgt over grensoverschrijdend gedrag.

VAN MIEGHEM «Al de kritiek en de scheldtirades ten spijt, kan je niet meer ontkennen dat #MeToo iets heeft losgeweekt, ook hier. Eindelijk kunnen vrouwen zich uitspreken over wat hen overkomen is. En eindelijk zal er geluisterd worden.»

Dit artikel verscheen oorspronkelijk 20 november 2017