televisie★★★★★
'Chernobyl' is het beste, mooiste, indrukwekkendste én aangrijpendste dat in tijden op televisie te zien was
Sinds vorige week is ‘Chernobyl’ de tv-serie met de hoogste rating aller tijden op de bekende film- en tv-website IMDb, voor kleppers als ‘Planet Earth’ en ‘Breaking bad’. Voor een reeks over een nucleaire ramp die meer dan dertig jaar geleden plaatsvond in een uithoek van wat toen nog de Sovjet-Unie heette, is dat opmerkelijk.
En toch ook weer niet: ‘Chernobyl’ is het beste, mooiste, indrukwekkendste en – nu we dan toch met superlatieven aan het gooien zijn – aangrijpendste dat er in tijden op televisie te zien was. Iedereen - of toch velen, we willen onze medemens vooral ook weer niet beginnen overschatten – zal wel weten dat op 26 april 1986 een reactor van de Tsjernobyl kerncentrale ontplofte en vervolgens dagenlang in brand stond.
Sommigen onder ons zullen zich die bange dagen zelfs nog herinneren: hoe Armand Pien, the legend, de ongeruste bevolking eerst middels allerlei hoge- en lagedrukgebieden en gunstige luchtcirculaties verzekerde dat de nucleaire wolk zeker niet tot hier zou raken en een paar weken later iedereen plots werd aangeraden om als de wiedeweerga bladgroenten - en bij uitbreiding àlle groenten en fruit – uit eigen tuin op de composthoop te gooien en die voor alle veiligheid met een dik loden omhulsel af te sluiten.
Wat er in het noorden van Oekraine toen écht gebeurde, is echter veel minder bekend, en nog een stuk hallucinanter dan altijd gedacht of gevreesd, zo blijkt uit deze co-productie van Sky en HBO. ‘Chernobyl’ vertelt de noodlottige gebeurtenissen middels slechts een handjevol personages: Jared Harris vertolkt de rol van Valery Legasov, een chemicus van de Russische Academie van Wetenschappen die al snel inziet hoe ernstig de situatie is. Stellan Skarsgård is Boris Shcherbina, een partijburocraat die naar het gebied is gezonden en de zaak aanvankelijk poogt te minimaliseren. De officiele doctrine was namelijk dat in de Sovjet-Unie geen globale nucleaire catastrofe kon plaatsvinden. En bijgevolg niet hàd plaatsgevonden. Hoe deze twee prachtig uitgetekende en vertolkte personages elkaar langzaam vinden, terwijl ze in een zenuwslopende race tegen de tijd een ramp van ongekende omvang proberen af te wenden, is maar één van de vele geneugten van ‘Chernobyl’. Daar doorheen lopen de verhalen van Ulyana Khomyuk (de immer fantastische Emily Watson), een Wit-Russische kernfysicus die, om toekomstige catastrofes te vermijden, de waarheid wil achterhalen, ook al zet ze daarvoor haar carrière en zelfs haar vrijheid op het spel; van de brandweermannen die als eersten ter plaatse kwamen en een verschrikkelijke dood stierven (stralingziekte is zowat het ergst denkbare einde), van de soldaten die - in shiften van 90 zenuwslopende seconden – het zwaar radioactieve grafiet van het dak van de centrale halen en daarbij het equivalent van 80.000 tot 160.000 rontgenfoto’s incasseerden. En zo hangt ‘Chernobyl’ aan elkaar van de onthutsende feiten en maagdichtknijpend intense scènes, die ook nog eens dubbel hard aankomen, omdat je weet dat het allemaal echt is gebeurd. Of toch veel: hier en daar permitteerden de makers zich namelijk enige vrijheden (Khomyuk heeft bijvoorbeeld nooit bestaan en is een composiet van verschillende Russische wetenschappers), en dat is uiteraard hun goed recht. Het blijft namelijk fictie. Al zou je dat bij momenten bijna vergeten: zo treffend is namelijk de grimmige en terneerdrukkende sfeer van de Sovjet-Unie in die dagen opgeroepen, een grauwe en sombere wereld waarin lachen verboden lijkt, de alledaagse ellende met goedkope vodka wordt weggedronken en – dat kon er ook nog wel bij – de gevreesde KGB altijd en overal meeluistert. Johan Renck, een Zweed die in het verleden videoclips maakte voor onder anderen Madonna, Kylie Minogue, Beyoncé en David Bowie én hiervoor een paar afleveringen van tv-series (onder meer ‘Breaking Bad’) regisseerde, brengt het bovendien ook nog eens adembenemend knap in beeld. Mocht u overigens vinden dat Renck rare antecedenten heeft: scenarist Craig Mazin schreef in het verleden onder meer de scenario’s van ‘The Hangover’-delen II en III en van ‘Scary Movie 3’ en ‘Scary Movie 4’. Het is hem op slag vergeven.
‘Chernobyl’ is tegelijk een visueel overweldigende historische reeks, een spannende rampenfilm, inclusief body horror van het onfrissere type, een nagelbijtende thriller én een meeslepend drama: op alle niveau’s even sterk uitgewerkt en feilloos in elkaar geklikt tot een kijkervaring die u niet licht zal vergeten. Alsof dàt niet volstond, kan het ook nog eens dienen als een les en een waarschuwing: Mazin (zoek eens ‘s mans podcast) heeft al aangegeven dat het niet verboden is om parallellen te zien tussen de Sovjetapparatsjiks die stug aan hun doctrine vasthielden, ook al zetten ze daarmee het leven van miljoenen mensen op het spel, en deze tijden van fake news en alternative facts waarin types die beter zouden moeten weten even halsstarrig globale catastrofes ontkennen die zich op dit eigenste moment voltrekken, ook terwijl wetenschappers als een steeds radelozer Grieks koor in de woestijn staan te roepen. Nog een reden waarom iedereen dit weergaloze meesterwerk gezien zou moeten hebben.
