De 100 beste films: #96: 'The Survivor' (David Hemmings, 1981)

Humo's filmjournalist Erik Stockman presenteert: de 100 beste films aller tijden! Of liever: een hoogstpersoonlijke, dwarse hitparade van films die, althans volgens (es), de blikkerende tand des tijds hebben doorstaan. Een onconventioneel rariteitenkabinet waarvan de deuren telkens op woensdag, vrijdag en zondag wijdopen zwaaien. Vandaag: ’The Survivor’ van David Hemmings. Licht, camera, actie!

Ineens begint het vliegtuig een beetje te schommelen. Het gevreesde gele lampje boven je hoofd floept aan: ping! ‘Dames en heren, de kapitein heeft het fasten seatbelts-signaal aangezet. Gelieve terug te keren naar uw stoel en uw gordels vast te klikken.’

Dunne, wazige wolken snellen aan je raampje voorbij als geesten die zich van hun omhulsel hebben vrijgemaakt. Het toestel begint heviger en heviger te schudden, en ineens is het alsof het vliegtuig door een onzichtbare hand in de diepte wordt gegooid en in één beweging weer omhoog wordt getrokken. Je gordel snijdt in je buik; de passagiers rond je roepen ‘Oooooohhhh’ en ‘Aaaaaahhh’, alsof ze in een macabere kermisattractie zitten. Opbergvakken vallen open, koffers kletteren op de grond; het vliegtuig schokt nu op de luchtgolven als een golfballetje in een badkuip. Elke schommeling, elke fluittoon en elk abnormaal geluid kan nu de aankondiging zijn van de laatste, fatale duikvlucht...

Turbulentie: op 10.000 meter hoogte krijgen we het er altijd weer een tikkeltje benauwd van. En in de donkere zaal is er niets dat ons koudere rillingen bezorgt dan een verfilmde vliegtuigcrash. Zoals die in ‘The Survivor’, een bovennatuurlijk Australisch drama uit 1981.

Let wel: van 'De 100 beste films' die wij hier presenteren is ‘The Survivor’ wellicht de meest roesterige, de gebrekkigste. Vergeleken met de levensechte crashes in ‘Final Destination’, ‘Cast Away’, ‘Fearless’ en ‘Flight’ oogt het vliegtuigongeluk in het begin van de film nogal stuntelig. De plot is bij momenten een rommeltje, de boe!-momenten komen anno 2014 nogal lachwekkend over, de horrormuziek van Brian May (de Australische filmcomponist, niet de gitarist van Queen) werkt soms storend, en regisseur David Hemmings, u misschien beter bekend als de fotograaf uit Antonioni’s ‘Blow-Up’, lijkt soms niet goed te weten of hij een bovennatuurlijk drama of een platte slasherfilm wil maken.

Geen wonder dat schrijver James Herbert, op wiens roman ‘The Survivor’ is gebaseerd, zich indertijd haastte om zich van de film te distantiëren. Nuchter bekeken is ‘The Survivor’ in alle opzichten een mislukking – en toch heeft dit drama iets dat ons altijd opnieuw weet te betoveren; een heel bijzondere, ünheimliche atmosfeer die ons telkens opnieuw als een geheimzinnige grondnevel weet te omzweven en mee te voeren.

Een sfeer die je al in de eerste minuten voelt opkringelen: eerst krijgen we een reeks poëtische beelden van enkele kinderen die ergens in een weiland een spelletje 1-2-3-piano spelen, en onmiddellijk daarna bevinden we ons aan boord van een Boeing 747 die vertrekkensklaar op het tarmac staat: de piloten voeren in de cockpit een laatste controle uit, de stewardessen wijzen de passagiers naar hun stoeltjes, een moeder stelt haar dochtertje op haar gemak.

Eén gruwelijke crash later is Keller (Robert Powell), de boordcommandant, de enige die tot verbijstering van de reddingswerkers levend uit het brandende wrak stapt – zonder ook maar één schrammetje. Terwijl de door geheugenverlies en survivor’s guilt gekwelde Keller op zoek gaat naar de oorzaak van de crash, beginnen er rond hem onverklaarbare dingen te gebeuren – en meer gaan we niet verklappen.

We stipten daarstraks al aan dat het vliegtuigongeluk in onze moderne ogen nogal stuntelig oogt (er werden nochtans kosten noch moeite gespaard om het er indrukwekkend te laten uitzien: een echte 747 werd naar een veld buiten Adelaide gesleept en in de fik gezet), maar het vreemde is dat precies die stunteligheid de vliegtuigcrash iets onwerkelijks meegeeft, iets onwezenlijks, als iets uit een droom. Het uitzicht op de crashsite, met die rondslingerende koffers, die stukken textiel die her en der als weggewaaide herinneringen aan de takken van de bomen hangen, en die verkrampte en verkoolde lichamen, vormt dan weer een bloedstollend, haast surrealistisch tableau – wie de film vandaag bekijkt, zal onmiddellijk aan de crashsite in Oekraïne moeten denken. En Robert Powell is, met die doordringende vriesblauwe ogen, die ondoorgrondelijke gelaatstrekken en dat geheimzinnige aura van hem (dat hij ook leende aan de al even merkwaardige Australische thriller ‘Harlequin’), uiteraard ideaal gecast als Keller.

Hemmings zou hierna nog maar één langspeelfilm mogen regisseren (de avonturenprent ‘Race for the Yankee Zephyr’), maar met ‘The Survivor’ betrad hij een zone die twintig jaar later (met meer commercieel succes) ook door M. Night Shymalan werd bezocht. Ping! Gelieve terug te keren naar uw stoel en ‘The Survivor’ te bekijken...

Bekijk de trailer van 'The Survivor':