‘De smartphone is op zich niet schadelijk, maar wel de manier waarop wij er mee omspringen’

U waagt zich al aan Tournée Minérale? Durf ook eens uw smartphone aan de kant te leggen. De Nederlandse filosoof Hans Schnitzler (54) schreef boeken over de nefaste impact van big tech en de helende werking van digitale onthouding, en doet zijn bevindingen uit de doeken in een speciale aflevering van ‘Tegenlicht’ op NPO 2.

HUMO Belt u mij met een smartphone?

HANS SCHNITZLER «Nee, ik heb er nog steeds geen. Als tiener moest ik al niets van walkmans weten, want dat apparaat deed me de geluiden van bomen en vogels missen. Toen ik meer leerde over big tech en diens schadelijke verdienmodellen, werd mijn smartphoneloze bestaan ook een weliswaar onbeduidende daad van verzet.»

HUMO Uw studenten aan de Bildung Academie moesten voor een experiment een week lang hun laptop en iPhone inleveren. En?

SCHNITZLER «Ik noteerde een verscheidenheid aan responsen, gaande van een betere nachtrust tot meer zelfvertrouwen, omdat ze zich ook zonder smartphone konden oriënteren. Bijna allemaal zeiden ze dat ze zich beter konden concentreren en dat vind ik niet vreemd, want onze aandacht raakt in deze internettijden versnipperd. Echter, mooier en bewuster, zo omschreven de studenten het leven zonder internet.»

HUMO Waarom zijn we zo gehecht aan onze telefoon?

SCHNITZLER «De mens is een gewoontedier en grote technologiebedrijven spelen daarop in. Ze doen ons naar ons schermpje terugkeren met notificaties, pushberichten en prikkelende kleuren, waardoor de smartphone deel van onze routine wordt. Het is een aandachtsindustrie: Facebook en Google verzamelen data via likes, shares en klikjes, waardoor ze nog beter weten hoe ze onze aandacht moeten grijpen.

»We hebben onze technologie uitbesteed aan een handvol poortwachters die inmiddels een karrenvracht data over onze persoonlijke levens en voorkeuren hebben verzameld, en dat is problematisch. De algoritmen van Facebook geven bijvoorbeeld voorkeur aan sensationele berichten, of ze nu waar zijn of niet, wat de opkomst van fake news heeft versterkt. De maatschappij stelt zich gelukkig steeds meer vragen bij big tech: de reputatie van Facebook en Google is tanende en Mark Zuckerberg is niet langer de held van onze tijd.»

HUMO Tijdens de lockdown boden videocalls en WhatsApp-groepen een remedie tegen de eenzaamheid, wat spreekt vóór het gebruik van technologie.

SCHNITZLER «Uiteraard. Het is een misvatting dat als je kritisch bent op technologie, je er resoluut tegen zou zijn. De smartphone is op zich niet schadelijk, maar wel de manier waarop wij er mee omspringen. Ons brein is niet gemaakt om te multitasken, terwijl ons technologiegebruik dat net verwacht.»

HUMO Welke kleine stappen kan de mens richting een bewuster leven nemen?

SCHNITZLER «Zet je scherm op zwart-wit en schakel zoveel mogelijk notificaties af, zodat je niet steeds wordt afgeleid. Hou je smartphone uit het zicht en uit de slaapkamer. Ga iets vaker zonder gsm op pad. En baken je tijd op de computer af: check bijvoorbeeld op enkele vaste momenten je e-mails en sociale media. Stoppen met de iPhone is een beetje als stoppen met roken: hoe vaker je het probeert, hoe groter de kans dat je je gedragspatronen kunt doorbreken. Er zijn alleen nog geen ontwenningspleisters voor gemaakt.»

Tegenlicht
NPO 2, maandag 24 januari, 22.20