De toon in ‘Shalom allemaal’ is merkelijk luchtig, iets wat we nu ook weer niet àltijd willen aanmoedigen

De eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat ik mijn joodse medemens slechts ken van vluchtige ontmoetingen. Stap ik na gedane arbeid het hoofdkantoor buiten van waaruit mijn broodheren op grote hoogte urbi, orbi, en het Antwerpse centraal station overschouwen, dan overkomt het me weleens dat ik, nog in gedachten verzonken over de laatste pietluttigheid die ik net in een tekstverwerker heb achtergelaten, ei zo na van de sokken gereden word door een ogenschijnlijk erg gehaaste chassidische jood per fiets. De minder orthodoxe bewegen zich sinds kort ook voort per elektrische deelstep. Hoe onverwacht ook, ik vind die ontmoetingen zelden onaangenaam. In de provincieplaats waar ik mijn domicilie heb, word ik ook van de sokken gereden, maar dan door laagvliegende lycradragers op carbonkaders. Dat gaat ook vervelen.

Verder reiken mijn ervaringen uit eerste hand niet wat betreft de joodse gemeenschap, al zal ik op een onbewaakt moment ooit al weleens iets uit ‘Fiddler on the Roof’ gefloten hebben. Encyclopedische kennis is iets anders. Wat ik van hen weet, heb ik hoofdzakelijk van de televisie. Uit ‘Goed volk’ bijvoorbeeld, waarmee Jeroen Meus zich enkele jaren geleden al toegang wist te verschaffen tot de befaamd gesloten parallelle samenleving in Antwerpen, in wier schoot de joodse gemeenschap de strekkende luwte tussen twee pogroms hoopt door te brengen. En nu ook uit ‘Shalom allemaal’. Journalist Diederik van den Abeele dringt daarin dezelfde joodse buurt binnen met een cameraploeg in zijn zog, wat je sindsdien blijkbaar nog altijd niet doet zonder argwaan op te wekken. Terwijl hij straatbeelden stond te maken, hield een wagen met chassidische bestuurder halt om verhaal te halen. ‘Zomaar?’ De verklaring die verstrekt werd, deed het ‘m duidelijk niet.

Gezien de geslotenheid die de joodse gemeenschap zo tekent, is de toon in ‘Shalom allemaal’ merkelijk luchtig. Het zorgeloze sfeertje van ‘The Sky is the Limit’ of ‘Don’t Worry Be Happy’ is nooit veraf; iets wat ik nu ook weer niet àltijd wil aanmoedigen. Alleszins had ‘Shalom allemaal’ ook met minder jool weggeraakt, want de dikwijls opvallend intieme taferelen konden op zichzelf staan. Tulli Padwa, een koosjere chef uit een familie van rabbijnen, had net een scheiding achter de rug. Die raakten nu ook onder joden in zwang, scheen het. Al hield de meerderheid volgens Padwa nog altijd liever vast aan schone schijn in tijden van echtelijke onmin. Van den Abeele volgde hem naar de synagoge, die voor een joodse man in beginsel ook dubbelt als schuilplaats. Niet zonder tegenprestatie: wie even niets omhanden heeft, wordt geacht er eens langs te lopen. Vrouwen niet, want die worden vrijgesteld van de punctualiteit die het gebedsleven van een jood kenmerkt. ‘God weet dat we het druk genoeg hebben,’ duidde Sara dat onderscheid. Haar schoonvader, Henri Rosenberg, was als professor joods recht als geen ander vertrouwd met de letter van de 613 joodse wetten. Een koosjere Rik Torfs eigenlijk. Dat werd tijd. Als geleerde van moderne inslag, opereerde Rosenberg echter liever in de géést van die geschriften. Het gezin van zijn zoon had zich zelfs doelbewust buiten de joodse wijk gevestigd. Een diaspora begint soms op kousenvoeten.

Bij de joodse kleermaker - zwart is àltijd in de mode - leerde ik dat er ook zoiets bestond als een nachtkeppeltje, en dat chassidisch mannenondergoed een zekere bewegingsvrijheid hoog in het vaandel draagt. ‘Elke belemmering is eigenlijk onwenselijk.’ Ik kan er ook niet aan doen dat ik dat interessant vind.