Deze zeven levenslessen leerden we uit ‘The Simpsons’

Door z’n lange looptijd is de animatieserie ‘The Simpsons’ een unieke spiegel voor de westerse cultuur. Verborgen in de scherpe humor zitten genoeg wijsheid en melancholie om de wereld te verbeteren. De eerste 30 seizoenen zijn nu eindelijk in België in z’n geheel te zien via Disney Plus.

Al meer dan dertig jaar leveren The Simpsons satirisch commentaar op de westerse cultuur: op de hoogte- en dieptepunten van het gezinsleven, op onkunde en hypocrisie en vooral op de homo lamlendicus, een mensensoort die liever lui dan moe is en de wereld van achter z’n glas bier met vooroordelen bestookt.

Middelpunt van dit klungelige universum is Homer Simpson, minstreel van de middelmatigheid. Hij werkt als veiligheidsinspecteur in de lokale kerncentrale, maar begint doorgaans rond de middag al met drinken en heeft eigenlijk geen flauw benul van wat dan ook. Zijn zoon Bart is al even lui en lijkt gedoemd zijn vader achterna te gaan. Dochter Lisa is veel te slim voor het gezin, maar ziet al haar ambities consequent genegeerd en moeder Marge heeft een dagtaak aan het opruimen van de rotzooi die Homer en Bart achterlaten. Er is ook nog een baby, maar die ligt al dertig seizoenen in de wieg, als een levende belofte die nooit wordt waargemaakt.

Dertig jaar lang keken de schrijvers van de serie naar het nieuws, naar hoe mensen zich gedragen en misdragen, naar hun dromen en frustraties. Het sterkste punt van The Simpsons zijn zonder meer de duizenden terloopse grappen en verwijzingen naar de popcultuur, waar je ook lessen uit kunt trekken. In de meer dan zeshonderd afleveringen is de boodschap eigenlijk consequent: mensen zijn geneigd voor de makkelijke weg te kiezen. Doe dat niet. Dat klinkt misschien nog wat algemeen, dus zijn hier zeven levenslessen van The Simpsons.

1. Verkoop je ziel niet

Als Bart in seizoen 7 straf krijgt van de dominee omdat hij zich heeft misdragen in de kerk, klaagt hij dat er niets zoiets als een ‘ziel’ bestaat. Nou, verkoop je ziel dan aan mij, daagt zijn vriend Milhouse van Houten hem uit. Voor vijf dollar is de deal beklonken. Maar ook al gelooft Bart niet in een ziel, hij voelt zich in de dagen daarna steeds leger. De hond begint tegen hem te grommen. De kat blaast. Zijn adem is niet meer in de spiegel te zien. Bart leert: ook al geloof je niet in een ziel, je kunt toch een Faustiaans contract sluiten. Denk na, voor je ergens je handtekening onder zet.

2. Projecteer je woede desnoods op Lady Gaga

In de laatste aflevering van seizoen 23 komt de Lady Gaga Express optimisme en regenbogen verspreiden op het Amerikaanse platteland. De zangeres voelt al van ver dat Lisa in de put zit. Ze is namelijk net verkozen tot minst populaire leerling op school. De serie signaleert de ironie dat een van de populairste sterren van Amerika Lisa komt vertellen dat populariteit niet belangrijk is. De makers vinden een slimme manier om Lisa’s frustratie op te lossen: ze kan al haar woede projecteren op Lady Gaga. Waardoor Lisa gaat inzien dat populariteit vluchtig en betrekkelijk is. Lisa’s jeugd in het gezin van de Simpsons is sowieso een eindeloos roeien tegen de stroom in. Maar daarin staat ze niet alleen en onder de miljoenen kijkers van de serie zullen in die dertig jaar talloze kinderen zijn geweest die zich in Lisa herkenden en daardoor wisten dat ook zij niet alleen stonden.

3. Luister niet naar valse profeten

Homer zit zelden verlegen om een beroerd advies. ‘Proberen is de eerste stap richting falen’, leert hij zijn kinderen. Of dit hoogtepunt van opvoeden uit het vijfde seizoen: ‘Kinderen, jullie hebben het geprobeerd maar het is jammerlijk mislukt. De les is dus: nooit meer iets proberen.’ In de aflevering The Joy of Sect raakt het hele gezin in de ban van The Movementarians, een nauwelijks verholen persiflage van Scientology. Om onbezoldigd op het land van de beweging te mogen werken, hoeven ze alleen maar hun volledige bezit weg te geven aan de Grote Leider. Uiteindelijk blijkt alleen de smaak van bier sterk genoeg om Homer te laten ontwaken uit zijn slaafse volgzaamheid. De les is: leer zelf denken. Of zorg dat je bier bij je hebt.

4. Let niet de hele tijd op wat anderen doen; zoek je eigen geluk

‘Tot nu toe was alles wat ik zei over terrorisme angstzaaien’, bekent burgemeester Quimby in de aflevering To Surveil with Love, ‘maar vandaag zaai ik de waarheid!’ Om elke dreiging in de toekomst te voorkomen, tuigt de stad een uitgebreid surveillancenetwerk van camera’s op dat… bemenst moet worden door de burgers zelf. Het gevolg is dat iedereen z’n eigen ideeën over goed en slecht op de rest van de stad projecteert. Het laat zien dat het gevaar achter al die camera’s altijd de willekeurige moraal van de kijker is die op dat moment de macht heeft. Aan het eind slopen Homer en zijn buurman eensgezind alle camera’s. Eenheid door verscheidenheid.

5. Zoek geen zondebok

Zo oud als de mensheid is de neiging om de Ander de schuld te geven van problemen waar niet direct een antwoord op is. In de aflevering Much Apu About Nothing uit 1996 (een verwijzing naar Shakespeare) moeten de inwoners van Springfield vijf dollar meer belasting betalen omdat ze een ‘berenpatrouille’ eisen van de gemeente. Reden: één beer is per ongeluk het stadje in gewandeld. Als er protesten komen tegen de belastingverhoging, geeft de burgemeester illegale immigranten de schuld. ‘Zelfs voordat het de beren waren, wist ik dat het schuld van de immeganten was’, zegt de lokale barhouder. Jaren later, in de aflevering Coming to Homerica, krijgen de afstammelingen van Noorse immigranten de schuld van wat dan ook het probleem is die dag. En elke keer wordt duidelijk dat iemand anders de schuld geven niet de oplossing is.

6. Het helpt om je in anderen te verplaatsen

In Apocalypse Cow werkt Bart op een boerderij, waar hij verknocht raakt aan een koe. Tot dan toe was hij altijd een verklaard voorstander van het slachten van dieren voor eigen genot, maar nu snapt hij voor het eerst wat vlees op je bord echt betekent. Zo proberen The Simpsons vaker als empathiemachine te werken. In Homer’s Phobia reageert Homer homofobisch als Marge en de kinderen bevriend raken met John, die een winkel in campy tweedehands spullen runt. Homer vreest nu voor Barts seksuele oriëntatie en om van de jongen toch een echte man te ­maken moet hij mee op jacht en een rendier afschieten. Dat draait uit ­op een fiasco, en het is uiteindelijk John die Homer en zijn vrienden van een wisse dood redt. ‘Wauw Homer’, zegt John, ‘ik heb eindelijk je respect verdiend en alles wat ik ­ervoor hoefde te doen was je leven redden.’

7. Luister niet naar de politicus die alleen zegt wat je wilt horen

Wie zich wil voorbereiden op de Tweede Kamer-verkiezingen kan in dertig seizoenen van The Simpsons leren hoe je charlatans van echte leiders onderscheidt. In Trash of the Titans stelt Homer zich verkiesbaar als de commissaris die verantwoordelijk is voor afvalverwerking. De zittende bestuurder doet al jaren goed zijn werk, maar Homer gebruikt populistische trucs om de bevolking te ­paaien. Niet gehinderd door enige kennis van zaken belooft hij van ­alles. Zijn opponent schildert hij af als ‘oude man’ die je echt niet ‘aan de knoppen wilt laten zitten’. Dat ze allebei even oud zijn en er ­helemaal geen knoppen zijn, doet er in al het schreeuwerige media­geweld niet meer toe. Homer weet zijn boodschap te verkopen en de ­bevolking laat zich opzwepen. Al na één maand in functie is zijn jaarbudget gespendeerd en moet hij ­vertrekken.

(Trouw)